Sinds ik me verdiep in de optimale werkweek valt me op hoe beperkt ons beeld van productiviteit is. Het is steevast hét struikelblok in discussies over de 4-daagse werkweek. We verwarren daarin vaak productiviteit met resultaat. Waar productiviteit draait om waarde per uur, is resultaat simpelweg de optelsom van alle inspanningen.
De 4-daagse werkweek gaat niet over harder werken, maar over slimmer werken met behoud van resultaat
Het idee dat je nooit 20 procent productiever kunt zijn als je 20 procent minder werkt, is hardnekkig. Het gaat ervan uit dat de 5-daagse werkweek de meest optimale werkweek is. De 4-daagse werkweek gaat niet over harder werken, maar over slimmer werken met behoud van resultaat. Andrew Barnes, bekend van de pilot met zijn organisatie Perpetual Guardian, voerde de 4-daagse werkweek in volgens de 100 | 80 | 100 regel: 100 procent salaris, 80 procent werktijd en 100 procent resultaat. Dit deed hij met succes.
Scientific management
Toch blijven we vasthouden aan het lineaire idee: meer uren betekent meer werk gedaan krijgen. Een industriële manier van denken die stamt uit begin 1900 (het scientific management). Het is de illusie van controleerbaarheid (wantrouwen) en meetbaarheid waarin werk zich niet altijd laat vangen in tijd maar gebruikt wordt voor het bereken van het inkomen.
Lees ook: Waarom 'empty labour' onze werkweek onnodig langer maakt
Neem de gecomprimeerde werkweek: 4 dagen van 9 uur. Veel mensen geven aan dat de laatste uren nauwelijks nog iets opleveren. Alhoewel begrijpelijk, mensen doen het doen om hun fulltime salaris te behouden.
Uit onderzoek van de Universiteit van Gent blijkt bovendien dat deze variant géén impact heeft op burn-outcijfers, alhoewel het wel voor een betere ontkoppeling van werk zorgt.
De productiviteitsparadox
De groei van de arbeidsproductiviteit in Nederland stagneert al sinds de jaren '70. Ondanks technologische vooruitgang blijft de groei beperkt. De zogeheten productiviteitsparadox. Sterker nog: een deel van de groei komt simpelweg doordat er meer mensen zijn gaan werken, in het bijzonder vrouwen, die vaker deeltijd werken. Het is dus niet zozeer de lengte van de werkweek die zorgt voor de groei van de arbeidsproductiviteit.
Voor een groot deel wordt de groei gedempt doordat we in Nederland enkele sectoren hebben die laag productief en laag betaald (en vaak onzeker) werk bieden, die grotendeels ingevuld worden door arbeidsmigranten en waarvan de kosten vaak op andere plekken terechtkomen dan de baten.
En hier zit de crux. We weten technologie niet in te zetten in of meer vrije tijd of in een hogere productiviteit. Terwijl het verkorten van de werkweek juist de productiviteit verhoogt (we zijn in inefficiënties) niet alleen door minder tijdsverspilling, maar ook omdat het een prikkel is om te innoveren innovatie bij sectoren waar de groei nu laag is. De ROI stijgt naarmate de prijs van een input (arbeid) stijgt. Lukt dat niet, dan komt arbeid vrij voor sectoren met een hogere productiviteit en betere beloning voor het werk. Nederland hoeft geen lagelonenland te zijn.
Productiviteitsgroei
Productiviteit(sgroei) gaat dan ook over meerdere lagen:
Verspilling van tijd
Hoe langer we werken, hoe minder effectief we worden. Denk aan het stapelen van vermoeidheid, maar ook aan de wet van Parkinson (werk vult zich met de tijd die ervoor beschikbaar is). Met andere woorden: er zit nog veel zinloos werktijd in onze werkweek. Hier schreef ik het artikel over empty labour over.
Verzuim omlaag, productiviteit omhoog
Verzuim verlaagt inzetbaarheid, maar ziek doorwerken (presenteïsme) is nog schadelijker. Het vertraagt herstel, verlaagt tempo en vergroot de foutmarge. Vooral jonge ouders ervaren spanningen tussen werk en privé, met mentale uitval als gevolg met name onder vrouwen (tussen 25 en 45). Bij mannen is de reden van verzuim vaker vanwege fysieke klachten. Overbelasting ligt op de loer. Duurzame inzetbaarheid is daarmee geen modewoord, maar cruciaal voor de productiviteit van de organisatie.
Verloop
Je productiviteit groeit met ervaring, hierdoor bouwt een medewerker organisatie specifieke kennis op. Als medewerkers (binnen 2 jaar) vertrekken, gaat waardevolle kennis verloren. Reken daar de investering bij van het inwerken van nieuwe medewerkers en het wordt al snel duidelijk hoe kostbaar dat is voor de algehele productiviteit van de organisatie.
Lees ook: Louis Goulmy: 'Innovatie, creativiteit: vrije tijd is veel sterkere motivator dan geld'
Voor organisaties is dit ook belangrijk omdat het aanzienlijk in de recruitmentkosten scheelt. In Engeland stapte een gemeente over naar de 4-daagse werkweek en bespaarde (omgerekend) 500.000 euro aan recruitmentkosten op jaarbasis.
Geld is een matige motivator, vrije tijd des te meer
Motivatie
Geld is een matige motivator (hygiëne factor). Vrije tijd des te meer. Korter werken verhoogt motivatie én productiviteit, en biedt ruimte voor rust en herstel (distributive rest en restorative leisure). Anders gezegd: mensen blijken beter in staat kort en krachtig te werken dan lang en langdradig. De ervaren werkdruk daalt en mensen geven aan beter uitgerust te zijn, meer te bewegen en beter te slapen.
Slaaptekort, stress en gebrek aan regie leiden tot lagere prestaties en welzijn. Korter werken leidt niet tot tijdsdruk, maar tot meer focus, effectiviteit en stressbestendigheid. Dit komt doordat er meer tijdsovervloed wordt ervaren en daardoor minder spanning is tussen werk en privé.
Genderongelijkheid
Volgens het IMF kost ongelijke arbeidsparticipatie de wereldeconomie 35 procent groei. Productiviteit gaat over het uiteindelijke resultaat én over ons welvaartsniveau. Met andere woorden: mannen kunnen prima wat nutteloze uren inleveren zodat hun partner meer betaald kan werken. Dat komt sectoren zoals de zorg en het onderwijs ten goede.
Dus: als iemand nog eens begint over productiviteit weet dan dat er meer achter 'productiviteit' zit dan enkel tijd. Dan hoop ik dat dit artikel je een klein beetje meer inzicht heeft gegeven in de wetenschap achter productiviteit en hoop ik dat we werk naar de 21ste eeuw halen.
Ontvang elke week het beste van BusinessWise in je mailbox. Schrijf je hier nu gratis in:
