Onlangs bracht de overheid de productiviteitsagenda naar buiten. Wat opvalt? De gedragsmatige kant van het verbeteren van onze arbeidsproductiviteit wordt niet besproken. En dat terwijl sociale innovatie wel eens het belangrijkste element zou kunnen zijn. We hebben sociale innovatie nodig om technologische innovaties beter te benutten. Zolang we vasthouden aan een instrumentele kijk op mens, werk en inkomen, zijn veel innovaties gedoemd om hun belofte niet waar te maken.
Wat zorgt voor een hogere arbeidsproductiviteit?
We hebben de toegenomen technologie de afgelopen veertig jaar amper om weten te zetten in meer productiviteit of in meer vrije tijd. Integendeel, we zijn collectief meer (betaald) gaan werken. Hierdoor ontstaat er, zonder het aanpakken van rolpatronen, tijdsarmoede. Die tijdsarmoede weerhoudt mensen ervan om zich buiten het werk om te ontwikkelen, bijvoorbeeld door het volgen van een studie. Terwijl scholing en studie juist een bijdrage kunnen leveren aan een hogere arbeidsproductiviteit.
Hogere lonen kunnen ook een prikkel zijn om de arbeidsproductiviteit te laten stijgen, doordat ze investeringen in R&D aantrekkelijker maken en uiteindelijk bijdragen aan hogere welvaart. Toch blijft dit aspect volledig onbesproken in de agenda.
Uit onderzoek van PWC blijkt ook dat we de productiviteit kunnen verbeteren door het verzuim aan te pakken. Zoals vaker bij initiatieven rondom gezondheid, wordt er wel gezegd dat meer bewegen belangrijk is, maar blijven fundamentele aanpassingen uit. We willen dat mensen minder zitten (en meer bewegen), maar we doen niets aan de context waarin dit plaatsvindt. En hoe langer we werken, hoe langer we zitten.
Ook duurzame inzetbaarheid is essentieel
Nog een factor: mensen met zware beroepen (en lagere lonen) leven minder lang en in mindere gezondheid. Duurzame inzetbaarheid is dan ook geen luxe, maar een noodzaak om de arbeidsproductiviteit te laten stijgen. Toch worden verzuim, vitaliteit en duurzame inzetbaarheid geen enkele keer genoemd in de productiviteitsagenda. Zelfs verloop niet, terwijl dat enorm veel productiviteit kost. Met elk vertrek gaat waardevolle, bedrijfsspecifieke kennis verloren. Uit onderzoek blijkt dat de duur van het dienstverband (tenure) veel meer effect heeft op het resultaat (performance) dan de leeftijd van de werknemer.
Het is dan ook belangrijk dat we mensen in dienst houden - of weer krijgen. Maar wat blijkt? Veel zzp'ers willen voor geen goud terug. Het is niet zozeer een probleem met werk, maar hoe we werk georganiseerd hebben. Het zijn - om met Martijn Aslander te spreken - hiërarchische vluchtelingen.
Productiviteit verhogen door minder lang te werken
Wat er in de productiviteitsagenda ontbreekt is een sterke gedragsmatige impuls om de arbeidsproductiviteit te laten stijgen. Mensen hebben twee dingen nodig om geld uit te geven: vrije tijd en vrij besteedbaar inkomen. Dit wisten zowel Kellogs als Ford 100 jaar geleden al. Tijden veranderen, maar onze werkweek niet. Nederland hoeft geen lagelonenland te zijn, maar kan prima de productiviteit verhogen door minder lang te werken. Laat dat nu níet in de productiviteitsagenda staan.
En ja, sommige (arbeidsintensieve) dingen zullen duurder worden, zoals nu rietgedekte daken een luxe zijn. Misschien wordt jouw koffie op het terras ook wat duurder, maar je stimuleert er wel de groei van de arbeidsproductiviteit mee.
Ontvang elke week het beste van BusinessWise in je mailbox. Schrijf je hier nu gratis in:
