Waarom stranden regeringen? Niet door het verschil van inzicht over de asielcrisis of de aanpak van het stikstofprobleem, maar door stroef teamwork. Tijdens formaties in Den Haag worden programma's, dossiers en beleidsafspraken tot in detail uitgewerkt. Maar wie goed oplet, ziet dat het zelden deze inhoudelijke punten zijn die een kabinet maken of breken. Steeds blijkt de samenwerking cruciaal, hoe mensen zich daadwerkelijk gedragen, of ze elkaar kunnen vertrouwen, ook als de druk hoog is.
Dat zagen we recent nog. Een persoonlijke opmerking van informateur Hans Wijers in een besloten appgroep zorgde ervoor dat het vertrouwen in een eerlijke procedure direct van tafel was.
Ook het drama van het vorige kabinet is illustratief: een team als een motor zonder olie, waar emoties, ruzie, misverstanden en achterdocht uiteindelijk elke besluitvorming lamlegden. Terwijl nieuwe formaties elke keer weer uitgaan van coalitieafspraken, begint ontwrichting vaak met de kwaliteit van de relaties.
Wat is de waarde van vertrouwen?
Dat het anders kan, zien we aan de verkiezingswinst van Rob Jetten. Zijn succes kwam niet door scherpe, onderscheidende argumenten, maar door een campagne die focuste op wat wél kan, positieve energie, gedeelde intenties en bijbehorend gedrag.
Uit onderzoek van Deloitte en Great Place To Work blijkt onder andere dat bedrijven met een hoge mate van vertrouwen viermaal beter presteren dan hun concurrenten. Succesvolle sportteams trainen niet alleen hun vaardigheden, maar ook hun onderlinge samenwerking. Succes en prestaties zijn nauw verbonden met de kwaliteit van onderlinge relaties van alle deelnemers in het team.
Kun je een kabinet vergelijken met een voetbalteam?
Nee, een kabinet kun je niet vergelijken met een voetbalteam en ook niet met een orkest. Een regering bestaat uit vakministers, staatssecretarissen, ministeries, politieke fracties. Waarbij er dwarsverbanden, machten en krachten spelen die nergens anders voorkomen. Elke beslissing beïnvloedt een andere. Onder de oppervlakte is elk thema verbonden met een veelheid aan meerdere thema's. Stikstof bijvoorbeeld zit vast aan landbouw, bouw, verkeer, economie, financiën, milieu, werkgelegenheid enzovoorts. Dit geldt voor vrijwel alle dossiers. Geen enkel ministerie kan autonoom opereren zonder rekening te houden met anderen. Dit betekent dat op elk niveau overleg en afstemming nodig is.
We hebben de afgelopen jaren gezien wat er gebeurt als deze afstemming plaatsvindt in een vijandige sfeer. Dat werkt simpelweg niet. Constructief samenwerken vanuit een gedeelde intentie is een voorwaarde. Een minister die 'zijn eigen winkel' runt zonder oog voor de rest is in feite een brandweerman die het vuur in zijn eigen kamer uitmaakt terwijl het hele huis in brand staat.
Wat is een voorwaarde voor succes?
Het pleidooi voor Den Haag is simpel. Maak relatiekwaliteit en samenwerking een voorwaarde, geen bijzaak. Leg dit direct na het inhoudelijke overleg op tafel. Welke mensen passen bij elkaar? Wie werkt met wie? Hoe nemen we besluiten? Hoe houden we de relaties goed als de druk toeneemt?
Vertrouwen binnen een relatie is geen statisch feit. Het kan razendsnel veranderen. Je kunt de kwaliteit van een relatie meten door de juiste vragen te stellen. Daarna kun je het beïnvloeden en bijsturen. Dat betekent overigens niet dat teams met een hoge mate van vertrouwen nooit van mening verschillen of inhoudelijke conflicten hebben. Juist de wijze waarop hiermee wordt omgegaan maakt alle verschil. Teams die constructief kunnen omgaan met conflicten, zijn beter bestand tegen druk en blijven langer effectief.
Hoe organiseer je veerkracht?
Het kenmerk van een goede relatie is dat je in staat bent met elkaar mee te bewegen. Dat is veerkracht. Zodra dat vermogen verdwijnt en relaties verharden, neemt de kans toe dat het breekt. Zolang samenwerking en vertrouwen niet systematisch besproken en onderhouden worden, blijft elk nieuw kabinet kwetsbaar, ongeacht het akkoord.
Met grip op vertrouwen vergroten we de kans op een regering die de huidige complexe problemen aankan en vier jaar succesvol de eindstreep haalt. Het alternatief kennen we inmiddels: een kabinet dat struikelt over zichzelf, niet over de inhoud.
Lees ook: Wat is het verschil tussen vertrouwen en loyaliteit in leiderschap? Jan van der Spoel legt het uit
Ontvang elke week het beste van BusinessWise in je mailbox. Schrijf je hier nu gratis in:
