Erfbelasting is een heffing die je betaalt over een nalatenschap wanneer iemand overlijdt. Dit concept bestaat al eeuwen: zelfs de Romeinen moesten een deel van hun geërfde vermogen afstaan aan de staat, die het gebruikte voor publieke voorzieningen zoals wegen en gezondheidszorg.
Uiteindelijk krijgen heel weinig mensen ermee te maken
Sigrid Hemels Hoogleraar belastingrecht aan de Erasmus Universiteit Rotterdam
Hoe werkt het precies? Het tarief dat je betaalt over een erfenis varieert afhankelijk van de relatie tot de overledene en de hoogte van het geërfde bedrag. Gemiddeld ligt het percentage tussen de 10 en 40 procent. Sigrid Hemels, hoogleraar belastingrecht aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, legt uit: „Relatief weinig mensen zullen ermee te maken krijgen, want we hebben bijvoorbeeld een hele hoge vrijstelling voor partners, meer dan acht ton. We hebben ook vrijstellingen voor kinderen, ongeveer 25 duizend euro. Relatief lage tarieven ook voor partners en kinderen als je meer krijgt dan de vrijstelling. Dus uiteindelijk krijgen heel weinig mensen ermee te maken."
BusinessWise Explained is een wekelijkse videoserie van BusinessWise, waarin we in maatschappelijke en economische thema's duiken. Elke woensdag te bekijken op businesswise.nl en vanaf elke vrijdag te zien op ons YouTube-kanaal. Presentatie: Daan Nieber
Hoe zorgt erfbelasting voor vermogensongelijkheid?
Vermogensongelijkheid in Nederland is groot. Begin 2023 bezat de rijkste 10 procent ruim 1,5 biljoen euro, terwijl de overige 90 procent samen ongeveer 1,2 biljoen euro hadden. Deze kloof ontstaat niet alleen door verschillen in inkomen, maar vooral door verschillen in bezit zoals spaargeld, beleggingen, huizen en erfenissen.
Erfbelasting kan ervoor zorgen dat een deel van dat vermogen terugvloeit naar de samenleving. Idealiter zou deze belasting een rem zetten op het steeds groter worden van rijkdom bij een kleine groep. Maar ondanks de potentie van erfbelasting om vermogensongelijkheid tegen te gaan, is het in Nederland de meest gehate belasting. Bij onderzoek door Plus Magazine werd erfbelasting zelfs uitgeroepen tot 'de minst rechtvaardige belasting'.
Daarmee is het ook een belasting die uit populistisch oogpunt heel ideaal is
Sigrid Hemels Hoogleraar belastingrecht aan de Erasmus Universiteit Rotterdam
Waarom roept erfbelasting zoveel weerstand op? Hoogleraar Hemels noemt twee redenen. Ten eerste komt de heffing op een emotioneel moment: vlak na een overlijden zit niemand te wachten op een blauwe envelop op de deurmat. Ten tweede speelt onwetendheid een rol: veel mensen denken dat erfbelasting hen zal treffen, terwijl dat in de meeste gevallen niet zo is. „Daarmee is het ook een belasting die uit populistisch oogpunt heel ideaal is. Want het is natuurlijk een hele kleine groep mensen die eventueel wel die belasting zou moeten betalen. En voor hun is het natuurlijk best wel fijn als een groot deel van de Nederlanders er heel erg tegen is. Want ja, betekent dat zij ook minder hoeven te betalen."
Bekijk ook: Waarom de inflatie in Nederland veel hoger is dan in de rest van Europa
Minder belasting voor de allerrijksten?
De meest vermogende Nederlanders, die vaak aandelen in familiebedrijven erven, betalen in verhouding weinig erfbelasting. Dit komt door speciale vrijstellingen voor aandelen in bedrijven. Volgens Hemels: „De eerste anderhalf miljoen euro is volledig vrijgesteld van erfbelasting. En alles wat je meer krijgt is voor 75 procent vrijgesteld van erfbelasting. Dus als je het geluk hebt om zulke aandelen te erven, dan betaal je maximaal nog niet eens zes procent belasting. En dat is wel heel bijzonder."
De eerste anderhalf miljoen is volledig vrijgesteld van erfbelasting
Sigrid Hemels Hoogleraar belastingrecht aan de Erasmus Universiteit Rotterdam
Deze regeling kost de overheid jaarlijks ongeveer 400 miljoen euro, een bedrag dat terechtkomt bij de allerrijkste 1 procent van de bevolking. Kritiek op deze vrijstelling groeit, omdat het in stand houden ervan de vermogensongelijkheid vergroot. Juist de groep die het meeste erft, draagt verhoudingsgewijs minder bij.
Bekijk ook: Waarom is de loonkloof in Nederland veel hoger dan in andere Europese landen?
Erfbelasting: stijging of niet?
Sommige economen wijzen op het potentieel van erfbelasting om de vermogensongelijkheid te verkleinen. Er zijn dan ook pleidooien om de erfbelasting te verhogen, vooral voor grote nalatenschappen en aandelen. Recente berichten wijzen op een mogelijke stijging van de erfbelasting. Maar volgens Hemels gaat het om een milde update. „Ik kan als wetenschapper alleen maar constateren dat als je een erfbelasting hebt en je die effectief inzet, dus niet zoals we in Nederland doen met de hele grote vrijstellingen voor juist de meest vermogende groep, dat je dan vermogensongelijkheid in ieder geval niet één op één laat doorwerken naar een volgende generatie."
Zet je erbelasting effectief in
Sigrid Hemels Hoogleraar belastingrecht aan de Erasmus Universiteit Rotterdam
De meeste Nederlanders betalen weinig tot geen erfbelasting, terwijl ze aanzienlijk meer afdragen via loonbelasting, belasting over inkomen waar ze hard voor hebben gewerkt. Erfgenamen van grote bedragen, daarentegen, betalen beduidend minder over hun fortuin, waarvoor ze niets hebben hoeven doen.
Door grote erfenissen, zoals aandelen in familiebedrijven, zwaarder te belasten, kan extra financiering worden vrijgemaakt voor publieke voorzieningen zoals onderwijs en zorg. Dit draagt niet alleen bij aan een eerlijker belastingstelsel, maar helpt ook om de vermogensongelijkheid enigszins te verkleinen.
Bekijk ook: De rol en de spelregels van importheffingen uitgelegd
Ontvang elke week het beste van BusinessWise in je mailbox. Schrijf je hier nu gratis in:
