Om te begrijpen waarom treinreizen in Nederland zo duur is, moeten we eerst kijken naar het systeem achter de Nederlandse Spoorwegen. De NS is een staatsbedrijf waarvan de Nederlandse overheid de enige aandeelhouder is. Het Ministerie van Financiën bezit de aandelen, terwijl het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (I&W) optreedt als opdrachtgever.
Bekijk ook: Waarom de inflatie in Nederland veel hoger is dan in de rest van Europa
De NS betaalt jaarlijks hoge kosten aan I&W en ProRail voor het exclusieve recht op het gebruik van de spoorwegen. Tegelijkertijd heeft het bedrijf een winstoogmerk, wat betekent dat ze hun inkomsten uit kaartverkoop nodig hebben om financieel overeind te blijven. Dit spanningsveld – tussen commercie en het bieden van een sociale voorziening – maakt het OV in Nederland duurder dan in sommige andere landen.
De invloed van corona en stijgende kosten
Tijdens de coronapandemie werd dit spanningsveld bijzonder zichtbaar. Door de lockdowns was het aantal reizigers drastisch lager, terwijl de kosten van het treinverkeer hoog bleven. Er waren minder treinen nodig, maar om Nederland in beweging te houden besloot de overheid dat het OV moest blijven rijden. De overheid sprong financieel bij om de verliezen van de NS te compenseren, maar die periode heeft diepe sporen achtergelaten.
Nu, jaren na de pandemie, kampt de NS nog steeds met financiële problemen, zoals personeelsgebrek, minder reizigers en stijgende energiekosten. Ondanks subsidies van de overheid draait het bedrijf nog altijd verlies.
Waarom zijn treinkaartjes zo duur?
Het verschil tussen Nederland en Duitsland en Luxemburg lijkt enorm, maar treinreizen in Nederland is niet alleen een kwestie van commerciële keuzes. Volgens hoogleraar Wijnand Veeneman (TU Delft) zijn de hoge kosten ook een gevolg van politieke keuzes. „Alles is in dit geval een politieke keuze, dus ook wat de prijs is. Maar in de basis is die politieke keuze slim gemaakt," stelt hij.„Het doel is dat openbaar vervoersbedrijven zoals de NS zich richten op de reiziger en proberen zo rendabel mogelijk te functioneren."
De NS moet reizigers zelf aantrekken én hun eigen broek ophouden, wat leidt tot hogere ticketprijzen. En wie draait uiteindelijk op voor die kosten? Juist: de reiziger. In 2025 steeg de prijs van treinkaartjes met 6%, de grootste jaarlijkse stijging in jaren.
Bekijk ook: Waarom de economische kloof tussen Europa, China en de VS steeds groter wordt
Sinds 2015 zijn de prijzen bovendien met ruim 35,7% gestegen. Hoewel dit deels aansluit bij de loonontwikkeling, betekent het niet dat treinreizen voor de gemiddelde Nederlander betaalbaarder is geworden.
Is dat dan allemaal negatief? Niet per se. Nederland heeft een van de dichtste spoornetwerken van Europa. Volgens hoogleraar Erik Verhoef (Vrije Universiteit) uit zich dat in meer stations en frequentere stops, wat zorgt voor hogere kosten per reiziger. Daarnaast heeft de NS de inflatie van de afgelopen jaren niet volledig doorberekend in de prijs van treinkaartjes. Een realistische prijsverhoging zou zelfs 12% zijn geweest, maar dankzij aanvullende steun van de overheid werd dat beperkt tot 6%.
Kan het goedkoper?
Hoewel treinreizen in Nederland duur is, zijn er manieren om de kosten te verlagen. Experts zien vooral kansen in het beter benutten van stille periodes. Buiten de spits zijn treinen vaak leeg, wat betekent dat reizigers daar relatief 'gratis' kunnen worden vervoerd. Door daltariefkortingen te introduceren, kan de NS extra inkomsten genereren zonder grote meerkosten.
Bekijk ook: Wat moet Europa doen om aan te haken in de AI-strijd tussen Amerika en China?
Een andere oplossing is het investeren in alternatieven voor drukke gebieden. Denk bijvoorbeeld aan een beter geïntegreerd netwerk van bussen, trams en regionale treinen. Dit zou de treindrukte verminderen en reisalternatieven aantrekkelijker maken, stelt Veeneman.
BusinessWise Explained is een wekelijkse webserie van BusinessWise, waarin we in maatschappelijke en economische thema's duiken. Elke woensdag te bekijken op businesswise.nl en vanaf elke vrijdag te zien op ons YouTube-kanaal. Presentatie: Daan Nieber
Meer BusinessWise? Abonneer je op de nieuwsbrief!
Ontvang elke donderdag het beste van BusinessWise in je mailbox. Schrijf je hier gratis in:
