Louise Pigeaud vond een volgorde in de redenen waarom Europese scholieren drinken – plezier maken, sociale redenen, omgaan met problemen, en daarna pas erbij willen horen – en die sluit aan bij eerder onderzoek. Dus kunnen gezondheidscampagnes zich in Europa heel effectief richten op juist die eerste twee motieven, concludeert de arts-onderzoeker op AD.nl.
Beperken alcoholreclame
Een belangrijke rol is weggelegd voor het beperken van alcoholreclame, omdat de industrie alcohol met slimme marketing blijft verbinden aan gezelligheid en feest. „Groepsdruk is wat ouders roepen", zegt Pigeaud. „Daarmee duwen ze het van zichzelf weg. Terwijl zij juist veel invloed hebben op de positieve associatie: door niet te normaliseren dat kinderen mogen drinken, door niet elke dag een wijntje bij het avondeten te drinken of op kinderverjaardagen de alcohol erbij te pakken."
„Vervolgens zien jongeren veel reclame: op de sportclub, als ze Champions League kijken, als ze op TikTok zitten, als ze sporters zien die hebben gewonnen en een enorme fles champagne krijgen. Continu zijn er allemaal triggers waarin alcohol gaaf is, waarin het leuk is. Alcohol wordt continu door de strot geduwd als iets gezelligs, iets dat erbij hoort. Dus denken ze dat het bijna niet meer mogelijk is om het leuk te hebben zonder drank."
Luister ook de podcast Bakkie Media - 'Verbod op alcoholreclame zou niet meer dan symptoombestrijding zijn'
'Normaliseren alcohol hoort niet thuis in gezonde samenleving'
Daar moeten we paal en perk aan stellen, vindt Pigeaud: het normaliseren van alcohol hoort niet thuis in een gezonde samenleving. Vrijdag 17 oktober verdedigt zij aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam haar proefschrift over de preventie van alcohol bij jongeren in Nederland en Europa.
Haar onderzoek voerde zij uit onder de hoede van kinderarts Nico van der Lely, oprichter van Nederlands eerste alcoholpoli, in Delft. Ze gebruikte data van de toonaangevende Espad-database, die risicogedrag en redenen van alcoholgebruik vergelijkt van 52.000 jongeren in zestien Europese landen.
In Nederland wordt alcoholreclame op dit moment vooral geregeld door de alcoholindustrie zelf, concludeert het Trimbos Instituut: producenten stellen hun eigen gedragscodes op en moeten die ook zelf naleven. De Mediawet legt een paar beperkingen op, zoals een verbod op alcoholreclame op tv en radio tussen 06.00 en 21.00 uur, en regels over alcoholsponsoring.
Voor reclame op sociale media en online zijn er echter geen specifieke wettelijke regels. Amateurclubs mogen sinds 2019 geen nieuwe alcoholreclameborden meer langs het sportveld plaatsen.
Luister ook de podcast Hoe word ik - In deze aflevering bespreekt Koos van Plateringen zijn persoonlijke ervaringen met een leven zonder alcohol - en geeft tips voor wie ook met drank wil stoppen.
Schadelijke effecten
Het overleg tussen de overheid, gezondheidsorganisaties en de alcoholindustrie over het terugdringen van problematisch alcoholgebruik is mislukt, omdat de lobby van die laatste te sterk was, aldus Pigeaud. „De overheid moet strenger zijn, en naar het grotere plaatje kijken van een gezondere samenleving. Dat hebben we ook bij roken gedaan, maar bij alcohol overschreeuwen de positieve effecten de negatieve."
Ze vervolgt: „Bij een nieuwe preventiecampagne van De Gezonde Generatie zie je termen die mensen associëren met alcohol om bewustzijn te creëren voor de schadelijke effecten. Er staat bijvoorbeeld: 'Een stevig glas rood', maar dan zie je tomatensap. Wel gezellig aangekleed, niet dat het een suf drankje is."
Andere bevinding: meestal konden jongeren makkelijk aan alcohol komen, ondanks hun leeftijd
De jongeren uit het onderzoek geven zelf ook aan dat zij ondanks hun minderjarigheid gemakkelijk aan alcohol kunnen komen. Handhaving en aanscherping van de alcoholwet zou dus nodig zijn, concludeert arts-onderzoeker Pigeaud, maar ook bijvoorbeeld het verminderen van de beschikbaarheid van alcohol door het aantal verkooppunten te beperken.
Een tussenoplossing zou volgens de arts-onderzoeker kunnen zijn dat socialemediabedrijven worden gedwongen om te stoppen met advertenties die te maken hebben met drank. Ook pleit Pigeaud voor een verbod op alcoholreclame in bushokjes en op andere digitale borden.
De Wereldgezondheidsorganisatie zegt al jaren dat het aan banden leggen van alcoholreclame het pad is om te bewandelen, geeft Pigeaud aan. Dus iedereen weet het, en het is wetenschappelijk onderbouwd, zegt zij: ook jongeren zelf geven aan dat zij voorstander zijn van strengere reclameregels. „Aan alle kanten wordt het bevestigd, maar er wordt maar niks mee gedaan. Door mijn promotieonderzoek hoop ik dat er iets gaat gebeuren."
Nog een onderzoeksresultaat: jongeren die zijn opgenomen met een alcoholvergiftiging weten nauwelijks iets over effecten en gevaren
Door te luisteren naar jongeren die te maken hebben gehad met een alcoholvergiftiging, vond Pigeaud dat ze zelf nauwelijks iets weten over de effecten en gevaren van alcohol. Daarom is nog meer inzetten op voorlichting voor zowel ouders als jongeren erg belangrijk, concludeerde de arts-onderzoeker. De ouders van opgenomen jongeren hebben veel behoefte aan concrete adviezen voor alcohol-gerelateerde regels voor hun kind.
De jongeren die opgenomen zijn geweest met een alcoholvergiftiging drinken vooral 's avonds en 's nachts met vrienden, meestal sterke drank (vaak gemengd met frisdrank) en ze drinken veel in korte tijd, veel meer dan hun leeftijdsgenoten. Ze weten vaak niet hoeveel één standaardglas is, zeker niet bij sterke drank, wat de kans groter maakt dat zij dronken worden.
