Lees ook in deze serie:
,,Werkgevers hebben baat bij gezonde medewerkers en investeren dan ook in programma's om de gezondheid van de medewerkers te bevorderen. Ondanks dat deze programma's potentiële effecten hebben op de gezondheid en inzetbaarheid, wordt dit niet altijd in onderzoek bevestigd. Dat wil niet direct zeggen dat deze organisaties iets fout doen.'' Dat zegt Karin Proper, bijzonder hoogleraar Arbeid, Gezondheidsbevordering en Beleid vanuit het RIVM bij het Amsterdam UMC en Chief Science Officer bij het RIVM. De verklaringen voor het niet vinden van effecten kunnen volgens haar liggen bij de inhoud van de activiteiten en het programma en de implementatie van het programma. Maar ook aan de opzet van het onderzoek.
Integrale aanpak
Proper: ,,Er zijn al veel programma's voor gezondheidsbevordering op het werk ingevoerd en onderzocht. De meeste van die programma's richten zich alleen op het individuele niveau, waarbij medewerkers bijvoorbeeld voorlichting krijgen over een gezonde leefstijl. Maar gezond gedrag wordt ook sterk bepaald door de omgeving. Een integrale aanpak die zich zowel op het individu als de organisatie richt, denk aan de digitale, sociale en fysieke werkomgeving en het beleid, is in potentie effectiever in het verbeteren van de leefstijl van medewerkers.''
Het hoeft niet groot te zijn en veel tijd te kosten, maar continu aandacht voor de activiteiten en gezondheidsbevordering is noodzakelijk
Karin Proper RIVM
Continuïteit is belangrijk
,,Als je als werkgever voorlichting geeft over het belang van bewegen, maar de werkplek nodigt niet uit tot bewegen, dan maak je het de werknemer lastig meer te bewegen op de werkplek,'' stelt de hoogleraar. Oplossingen als het aanbieden van beweegmomenten, het stimuleren van het nemen van de trap en wandelingen tijdens lunch of overleg, ondersteunen volgens Proper de uitvoering van de kennis en adviezen die men opdoet.
Proper: ,,Van minimale activiteiten of activiteiten die slechts éénmalig of onregelmatig aangeboden worden, kan je geen groot effect verwachten. Continuïteit is belangrijk. Het hoeft niet groot te zijn en veel tijd te kosten, maar continu aandacht voor de activiteiten en gezondheidsbevordering is noodzakelijk. Maak gezondheid en vitaliteit een vast onderdeel van het beleid. Zorg dat activiteiten aangeboden worden, passend bij de behoeften van de medewerkers en waarbij ook aanpassingen op de werkplek gedaan worden. Daarnaast hangt de effectiviteit van een programma voor gezondheidsbevordering op het werk sterk af van de implementatie. Als deze niet verloopt zoals gepland, kan dit het effect negatief beïnvloeden.''
Lees ook: Werknemer meldt zich ziek en komt niet meer opdagen: doe je dan een loonstop?
Effect op leefstijlgedrag en gezondheid
,,In onze onderzoeken evalueren we niet alleen het effect op leefstijlgedrag en gezondheid, maar evalueren we ook het proces van de implementatie. Hoeveel werknemers zijn er bereikt, hoeveel namen eraan deel, werd het programma uitgevoerd zoals bedoeld en gepland en wat vond men van het programma?'', gaat Proper verder.
,,Het komt geregeld voor dat ondanks dat theoretisch goed onderbouwde en daarmee potentieel effectieve interventies, zoals een integrale aanpak, er geen effecten gevonden worden. Dat kan te maken hebben met de wijze waarop het geïmplementeerd is. Als slechts een deel van de medewerkers mee doet, of aan slechts een paar onderdelen, dan zal het effect ook minimaal zijn. Als je medewerkers betrekt bij de ontwikkeling en implementatie van het programma, en het laat aansluiten bij hun behoeften en mogelijkheden, is de kans dat zij gaan deelnemen groter en daarmee ook het effect.''
,,Onderzoeken zijn vaak van korte duur, waarbij effecten op ziekteverzuim onder een al relatief gezond personeel op korte termijn - zeg zes maanden - niet realistisch zijn. Effecten van een leefstijlprogramma doen zich immers allereerst op het leefstijlgedrag voor, dat wil zeggen: daar waar het programma op gericht is'', aldus Proper. ,,Daarna zal dat pas leiden tot verbeteringen in gezondheid en pas daarna zal het effect zich kunnen uiten in veranderingen in ziekteverzuim. Daar moet je bij een dergelijk programma dat zich op gezonde medewerkers richt dus rekening mee houden.''
Het is belangrijk om draagvlak te creëren onder medewerkers
Karin Proper RIVM
Organisatorische randvoorwaarden essentieel
Hoe kan het volgens Proper beter? ,,In een onderzoek waarbij we naar de effectiviteit van een integrale aanpak hebben gekeken, concludeerden wij dat om de implementatie en effectiviteit van programma's voor gezondheidsbevordering op de werkplek te verbeteren, verschillende organisatorische randvoorwaarden essentieel zijn. Denk aan het ontwikkelen en implementeren van beleid voor gezondheidsbevordering en het verhogen van het bewustzijn bij het management over de rol en verantwoordelijkheid in het creëren van een gezonde werkomgeving.''
Een andere belangrijke voorwaarde is volgens Proper het reserveren van voldoende tijd en budget voor de implementatie van de programma's. Ook ziet ze het belang om medewerkers actief te betrekken bij de ontwikkeling en implementatie van programma's. ,,Het is belangrijk om draagvlak te creëren onder medewerkers. Maak gezondheidsbevordering onderdeel van het organisatiebeleid. Onder die voorwaarden kan een integrale aanpak, waarbij je je richt op het individu en de omgeving, tot gezonde en daarmee duurzaam inzetbare medewerkers leiden.''
Lees ook: Amber Hofste (Urban Sports Club): 'Gezondheid in 2025 als KPI'
Verantwoordelijkheid voor gezonde werkomgeving
In hoeverre mag je je als werkgever bemoeien met de leefstijl van je personeel? ,,De werkgever heeft volgens de Arbowet de verantwoordelijkheid te zorgen voor een gezonde werkomgeving. Daarin moet de werkgever activiteiten aanbieden ter preventie van werkgerelateerde gezondheidsproblemen. Denk bijvoorbeeld aan het aanbieden van een Periodiek Arbeidsgezondheidskundig Onderzoek (PAGO). Uit zo'n PAGO kan een advies voor het verbeteren van leefstijl volgen. De werkgever kan hiervoor activiteiten aanbieden, maar de medewerker is niet verplicht hieraan deel te nemen.''
Er zijn volgens Proper veel organisaties die zich al goed inzetten voor het bevorderen van gezonde, vitale en duurzaam inzetbare medewerkers. ,,Om werkgevers te ondersteunen bij de implementatie van preventieve activiteiten, hebben we in een project een online tool voor mkb-werkgevers ontwikkeld. Veel werkgevers willen namelijk wel investeren in preventie, maar weten niet hoe dit aan te pakken. De tool kan hen hierbij helpen. Daarbij wordt onderscheid gemaakt naar de fase waarin de organisatie zit. Zo staat de ene werkgever aan het begin en wil een keuze maken in de activiteiten, terwijl een andere werkgever wil weten of het bestaande aanbod voor verbetering vatbaar is en hoe dit dat kan worden aangepakt.''
Ontvang elke donderdag het beste van BusinessWise in je mailbox. Schrijf je hier gratis in:
