Het AI-excuus is verleidelijk. Amazon ontslaat 14 duizend managers en doet een beroep op AI-efficiëntie. Microsoft zet 15 duizend mensen op straat en spreekt over „ruimte maken voor AI-investeringen". Salesforce schrapt 4 duizend supportrollen door de inzet van AI-agenten. De beurs reageert enthousiast, aandeelhouders knikken goedkeurend.
Onder de oppervlakte speelt echter iets anders. De economische groei vlakt af en de rente is hoger, oftewel: het tijdperk van gratis groeigeld is voorbij. Investeerders willen winstgevendheid en efficiëntie zien. AI biedt het perfecte excuus om pijnlijke maar soms noodzakelijke reorganisaties te verkopen aan de buitenwereld.
Waarom de techontslagen in 2025 een waarschuwingssignaal zijn
De cijfers liegen niet. In 2025 verdwenen tot september meer dan 166 duizend banen in de techsector, vooral in de Verenigde Staten, met een verwachting van in totaal 235 duizend tegen het einde van het jaar. Maar dit is geen bewijs dat AI banen vervangt. Het is bewijs dat bedrijven onder druk staan.
Vooraanstaande economen signaleren dat werkgevers AI zien als middel om loonkosten te drukken. Dat klinkt alarmerend, maar werkt het ook? Stanford-onderzoek toont aan dat vooral werknemers onder de 25 jaar worden geraakt, met een werkgelegenheidsdaling van 13 procent in beroepen met hoge AI-blootstelling. Juniorposities verdwijnen, omdat deze vaak routinematige taken bevatten die relatief eenvoudig te automatiseren lijken.
De junior-paradox: wie nu bespaart, mist morgen talent
Als directeur kijk je naar de cijfers. Een junior kost zo'n 50.000 euro per jaar, terwijl een AI-tool slechts een paar duizend kost. Op het eerste gezicht lijkt de businesscase glashelder, maar je mist twee cruciale factoren.
Ten eerste groeide de Nederlandse arbeidsproductiviteit de afgelopen tien jaar met slechts 0,1 procent per jaar. Rabobank voorspelt dat hogere loonkosten werkgevers nu dwingen tot échte productiviteitsverbetering. De combinatie van een junior medewerker met AI-tools levert veel meer waarde op dan AI alleen. Waarom? Omdat junioren zijn opgegroeid met digitale technologie en AI sneller omarmen. Ze fungeren als operators van de nieuwe AI-gedreven productiviteit en zetten medioren en senioren aan om de tools ook te adopteren.
Ten tweede: als je nu geen junioren opleidt, heb je straks geen bekwame medioren en senioren. Het Centraal Planbureau becijferde dat de groei van de Nederlandse arbeidsmarkt na 2033 stilvalt. De beroepsbevolking groeit nauwelijks meer, terwijl de vergrijzing toeneemt. De war for talent wordt dus alleen heviger. Bedrijven die nu bezuinigen op talentontwikkeling, zoeken over vijf jaar wanhopig naar ervaren professionals die er simpelweg niet zijn. Dat vraagt óók om een bedrijfscultuur die Gen Z'ers voor langere tijd bindt, wat op zichzelf een uitdaging is.
Een junior developer schrijft niet meer alle code zelf, maar controleert en verbetert door AI-gegenereerde code
Deborah Nas
AI-automatisering van banen: belofte versus werkelijkheid
AI gaat wel degelijk ons werk transformeren. Het verandert banen, vervangt banen en creëert nieuwe banen. De realiteit van vandaag is echter dat AI vooral subtaken overneemt, niet complete functies. Een data-analist wordt niet vervangen door een dashboard, maar besteedt minder tijd aan verzamelen en verwerken en meer aan interpretatie. Een junior developer schrijft niet meer alle code zelf, maar controleert en verbetert door AI-gegenereerde code. Het werk verschuift van maken naar sturen en controleren en leidt naar verwachting tot hogere productiviteit. AI moet echter nog bewijzen dat het die belofte op grote schaal waarmaakt. Veel bedrijven experimenteren nog, zoeken uit waar AI wel en niet werkt en lopen tegen beperkingen aan.
De strategische keuze voor Nederlandse directies
Presenteer je ontslagen als 'AI-transformatie' om de koers op te vijzelen of aandeelhouders tevreden te stellen? Of durf je strategisch te investeren in de combinatie van jong talent en nieuwe technologie?
Reorganisaties zijn soms onvermijdelijk. Doe het dan eerlijk, zonder AI als dekmantel te gebruiken voor klassieke bezuinigingen. Besef dat arbeidsproductiviteit dé strategische uitdaging is voor de toekomst van werk in Nederland. Rabobank verwacht dat de productiviteitsgroei aantrekt tot ruim 1 procent per jaar, mede dankzij AI. Dat lukt alleen als we het goed aanpakken.
Bekijk ook de TEDx Talk van Deborah Nas over AI:
Drie concrete aanbevelingen voor directies
1. Investeer in de combinatie junior + AI
Stop met het tegenover elkaar zetten van mens en machine. Leid jonge medewerkers op om AI optimaal te benutten. Dat levert nú productiviteitswinst op en bouwt de competenties die je morgen nodig hebt.
2. Wees transparant over de echte reden van reorganisaties
Moet je inkrimpen door economische druk? Zeg dat dan. AI-washing ondermijnt vertrouwen in je leiderschap en creëert cynisme bij wie blijft.
3. Denk in scenario's, niet in hypes
AI ontwikkelt snel, maar niet alles wat kan is rendabel of wenselijk. Werk met meerdere scenario's voor de toekomst van werk in je organisatie. Welke vaardigheden blijven waardevol? Waar ligt de sweet spot tussen automatisering en menselijke creativiteit? Hoe bouw je een organisatie die wendbaar genoeg is om mee te bewegen met ontwikkelingen die niemand kan voorspellen?
Juist in onzekere tijden tonen goede leiders een langetermijnperspectief. Alleen zo kom je door de driedubbele transitie van technologische verandering, een krimpende arbeidsmarkt en een groeiende productiviteitsuitdaging.
Ontvang elke week het beste van BusinessWise in je mailbox. Schrijf je hier nu gratis in:
