Europa kiest zijn eigen weg in de mondiale AI-race. Met InvestAI wil de EU 200 miljard euro mobiliseren voor AI-infrastructuur: 13 Europese AI-fabrieken en 4 AI-gigafabrieken moeten ons digitaal onafhankelijk maken. De Apply AI-strategie die vorige week gepresenteerd werd maakt 1 miljard euro vrij voor concrete implementatie in sectoren als gezondheidszorg, energie en productie. Klinkt ambitieus? Absoluut. Maar wat betekent dit concreet voor Nederlandse bedrijven?
De werkelijkheid achter de getallen
Laat ik eerlijk zijn: de verschillen met Amerika zijn enorm. In januari kondigde Trump met trots het Stargate-programma van OpenAI, SoftBank en Oracle aan. Inmiddels wordt er druk gebouwd en is 400 van de 500 miljard dollar toegezegd. Tel daar de honderden miljarden van Microsoft, Google en Anthropic bij op en het wordt glashelder dat Europa nooit gaat winnen op absolute schaal. Maar hier zit een cruciaal misverstand: Europa hoeft helemaal niet mee te doen in de race naar superintelligentie om succes te boeken.
Het is geen kwestie van groter, maar van slimmer en toegankelijker
Deborah Nas
Europa kiest voor een andere strategie: sectorspecifieke AI-oplossingen die direct economische waarde creëren. Geen algemene AI-modellen die alles kunnen, maar gespecialiseerde systemen voor precisielandbouw, medicijnontwikkeling, vroegdiagnostiek in de zorg en optimalisatie in de maakindustrie. Het is geen kwestie van groter, maar van slimmer en toegankelijker.
Lees ook: AI Shopping Agents gaan grotere impact hebben dan Google 20 jaar geleden, zeggen experts
Waarom digitale autonomie geen luxe meer is
De Amerikaanse AI-dominantie leek nooit een probleem, maar dat beeld verandert snel. We zien symptomen van een klassieke techbubbel: bedrijven investeren in elkaar, blazen elkaars beurswaarde op, en de werkelijke waardecreatie blijft soms ver achter bij de verwachtingen. Misschien barst die bubbel, misschien niet. Maar ook als Amerikaanse bedrijven blijven domineren, bouwt iedere CEO die nu volledig inzet op Amerikaanse AI-platforms een strategische kwetsbaarheid in zijn bedrijf voor de lange termijn.
Wat gebeurt er als de toegang tot AI wordt beperkt? Wat als prijzen vertienvoudigen? Recente besluiten vanuit Washington laten zien dat dit geen hypothetische scenario's zijn. Een wispelturige vriend is geen betrouwbare partner voor je digitale toekomst. Europa's inzet op digitale soevereiniteit is daarom niet ideologisch, maar strategisch verstandig.
Lees ook: Aragorn Meulendijks: 'AI is géén bubbel'
De AI technologie ontwikkelt zich razendsnel en wie nu niet investeert in AI-competenties, verliest binnen een paar jaar zijn concurrentiekracht
Deborah Nas
De realiteit: we kunnen niet wachten
Hier komt de strategische knoop waar veel boardrooms mee worstelen: de eerste (en voorlopig enige) AI-fabriek in Nederland staat gepland voor 2027. De vier Europese AI-gigafabrieken hebben nog niet eens een locatie. Zelfs als we er een in Nederland zouden kunnen bouwen dan is het de vraag of ons energienetwerk het aan kan. Zo'n AI-gigafabriek gebruikt op jaarbasis evenveel stroom als alle huishoudens in Eindhoven en Utrecht bij elkaar. Wachten tot deze infrastructuur er ligt is echter geen optie.
De AI technologie ontwikkelt zich razendsnel en wie nu niet investeert in AI-competenties, verliest binnen een paar jaar zijn concurrentiekracht. De paradox is helder: bedrijven moeten nu handelen met de technologie die voornamelijk uit Amerika komt, terwijl we ons voorbereiden op een toekomst waarin Europese alternatieven beschikbaar komen.
De vier strategische rollen van AI
In veel boardrooms blijft de discussie over AI te abstract. Ik raad ieder management daarom aan onderscheid te maken tussen vier strategische rollen van AI, met voor elk een eigen roadmap en risicoprofiel:
1. AI als algemene efficiëntietool
Denk aan Microsoft Copilot of Google Gemini voor documenten, emails en spreadsheets. Ja, dit zijn Amerikaanse platformen. Maar als deze bedrijven de stekker eruit trekken, ligt ook je reguliere kantoorwerk stil. Je voegt met het AI-gebruik dus niet echt risico toe. Train je mensen goed en zorg voor betaalde licenties met data-bescherming. ICT managers stribbelen vaak tegen uit kostenperspectief maar als een medewerker een half uur tijdswinst per maand behaalt dan is de businesscase al positief. Een open source model zelf hosten is natuurlijk ook een optie maar vereist aanzienlijke interne expertise.
2. AI als hulpje van de vakspecialist
Contractanalyse voor overnames, gebouwen ontwerpen, kennisbanken voor monteurs, financiële scenariomodellen, en nog véél meer. De lijst is eindeloos. Steeds meer specialistische softwareleveranciers integreren AI, in de praktijk zijn echter vaak startups met specifieke toepassingen het meest innovatief. Onderzoek voor nieuwe leveranciers pro-actief wat de mogelijkheden zijn voor Europese hosting, nu of zodra meer Europese capaciteit beschikbaar komt.
3. AI als medewerker
Het automatiseren van complete functies of inzetten van autonome AI-agents voor bijvoorbeeld customer service, administratie of claimafhandeling. Denk hier uiterst zorgvuldig na over je afhankelijkheden. Als deze AI-functionaliteit plotseling wegvalt, heb je onvoldoende eigen mensen en expertise om op terug te vallen.
4. AI voor strategische differentiatie
AI die je concurrentiepositie definieert, bijvoorbeeld AI-planningssoftware voor een logistiek bedrijf of AI voor preventief onderhoud voor een facilitair dienstverlener. Deze AI ontwikkel je zelf of samen met Europese partners.
Lees ook: Marelle van Beerschoten: 'De grote kans van AI zit in vernieuwing, niet in efficiëntie'
Niet óf-óf, maar én-én
De kunst is een modulair IT-landschap te ontwikkelen dat maximale flexibiliteit biedt. Bouw geen monolithische afhankelijkheid van één AI-leverancier. Ontwerp je systemen zo dat je componenten kunt vervangen zonder je hele stack opnieuw te moeten bouwen. Ja, dat vraagt meer architectuurdiscipline. Maar het is de enige manier om te navigeren tussen de noodzaak van nu (vaak Amerikaanse technologie) en de autonomie van morgen (Europese alternatieven).
Wie nu instapt met een doordachte, modulaire aanpak plukt straks de vruchten als Europese infrastructuur beschikbaar komt. De concurrentie wacht niet. De technologie wacht niet. En de vraag is niet meer of AI jouw sector gaat transformeren, maar of jij die transformatie mede vormgeeft.
Bedrijven die nu beginnen met experimenteren, leren en opschalen, staan over drie jaar in een veel sterkere positie dan bedrijven die blijven afwachten tot "alles klaar is". Want dat moment komt nooit. De beste tijd om te beginnen was gisteren. De op één na beste tijd is vandaag.
Deborah Nas is een veelgevraagd keynote spreker op het gebied van technologische innovatie. Ze beweegt zich op het snijvlak van technologie, business en menselijk gedrag en maakt technologische ontwikkelingen begrijpelijk en relevant voor iedereen.
Deborah Nas is keynote spreker bij Sprekershuys.
Ontvang elke week het beste van BusinessWise in je mailbox, ook over AI, ook over technologie. Schrijf je hier nu gratis in:
