'Snel rijk worden kan niet zonder risico': Pim Bertens weet hoe je fraude en bedrog in beleggen herkent

Fraude en bedrog in de financiële wereld zijn helaas van alle tijden. Van de beruchte Ponzi-schema's tot moderne oplichtingspraktijken: beleggers blijven keer op keer het slachtoffer. Niemand lijkt immuun, zelfs niet de meest ervaren investeerders. Hoe kunnen beleggers zichzelf beschermen? Professioneel beurshandelaar Pim Bertens legt in deze laatste aflevering van BusinessWise Academy uit hoe hebzucht de grootste valkuil is en welke signalen (red flags) je kunnen waarschuwen voor financiële zwendel.

Fraude: van Ponzi-schema tot moderne witboordencriminaliteit

De meest voorkomende vorm van financiële fraude is het piramidespel, ook wel bekend als een Ponzi-schema. Pim Bertens over hoe dit fraudemodel zijn naam kreeg. „Charles Ponzi, een slimme zakenman in het begin van de 20e eeuw, ontwikkelde een systeem waarbij investeerders enorme rendementen werd beloofd. Dit begon legitiem door te profiteren van prijsverschillen in postzegels tussen Italië en de VS. Maar met de schaal waarop hij opereerde, liep alles uit de hand. Het werd steeds meer een kwestie van nieuw geld gebruiken om oude investeerders uit te betalen. Zodra de instroom van nieuwe investeerders stopte, viel het hele kaartenhuis in elkaar."

Het moderne gezicht van fraude: Bernie Madoff

Hoewel Ponzi's naam onlosmakelijk verbonden is met dit type fraude, zijn er recentere voorbeelden. Bernie Madoff is wellicht het bekendste en meest omvangrijke geval in de moderne geschiedenis. Zijn Ponzi-schema bedroeg maar liefst 50 miljard dollar – een bedrag dat beleggers wereldwijd met een schok liet ontwaken.

Geen enkele minmaand – dat kan simpelweg niet. Dat was een enorme red flag

„Het meest opmerkelijke aan Madoff is dat hij een gerespecteerd figuur was. Hij was directeur van de Nasdaq en had de schijn van een betrouwbare vermogensbeheerder. Zelfs de Britse koninklijke familie en beroemdheden stapten in zijn fonds. Maar zijn systeem was gebaseerd op dezelfde principes: nieuw geld werd gebruikt om bestaande investeerders uit te betalen. Zijn fictieve rendementen bleken een illusie." Het opvallende aan Madoffs systeem was de consistentie van de gepresenteerde resultaten. „Kijk naar zijn grafieken: de winsten liepen jaar na jaar stabiel op. Zelfs tijdens grote financiële crises zoals de internetbubbel in 2001 en 2002. Geen enkele minmaand – dat kan simpelweg niet. Dat was een enorme red flag."

Financiële fraude in Nederland

Hoewel grootschalige financiële fraude vaak wordt geassocieerd met de Verenigde Staten, zijn er ook in Nederland schrijnende voorbeelden. Een berucht geval is Easy Life, waarin verzekeringscontracten van zieke mensen werden opgekocht. Op papier een mooi businessmodel, maar in de praktijk ging het mis. „Easy Life beloofde investeerders torenhoge rendementen. Ze zouden levensverzekeringen van zieke mensen opkopen voor 50 procent van de waarde en de volledige uitkering innen na overlijden. Maar in plaats van het geld eerlijk te investeren, kochten de oprichters luxe boten, huizen, en andere persoonlijke bezittingen."

Het probleem met zulke systemen is vaak het gebrek aan toezicht. „EasyLife opereerde buiten het toezicht van de Autoriteit Financiële Markten (AFM), omdat hun investeringsbedragen hoger lagen dan de drempel voor particulier toezicht. Dit betekende dat beleggers geen bescherming hadden."

Vertrouw op je intuïtie. Als iets te mooi lijkt om waar te zijn, is het dat waarschijnlijk ook

Financiële fraude: dit zijn Red Flags

Pim Bertens benadrukt dat fraudeurs steeds overtuigender worden, maar dat er wel signalen zijn die hun praktijken kunnen verraden. Hier zijn enkele belangrijke red flags:

Gegarandeerde hoge rendementen
Wanneer iemand een rendement belooft van meer dan 2 procent per jaar, moet er al een belletje gaan rinkelen. „De Nederlandse staat keert slechts 2 procent uit. Als iemand beweert 10% of zelfs 15% te kunnen garanderen, is dat een teken dat je kritisch moet zijn."

Geen verliezen
„Elk fonds, hoe goed ook beheerd, maakt weleens verlies. Een grafiek zonder minmaanden, zelfs tijdens grote economische crisissen, is hoogst verdacht."

Complexe termen en beloftes
"Als je niet begrijpt hoe je geld wordt belegd – bijvoorbeeld met termen als 'Triple A-warranties' of andere vage toezeggingen – moet je jezelf afvragen of je er wel aan mee moet doen."

Lack of AFM-toezicht
Bekijk altijd of het bedrijf of de investering geregistreerd is bij de Autoriteit Financiële Markten (AFM). „Bedrijven zonder AFM-toezicht vallen onder het radar en kunnen gemakkelijk geld doorsluizen zonder controle."

Wat kun je als belegger doen om jezelf te beschermen?

Fraude en bedrog volledig uitsluiten is lastig, maar beleggers kunnen zichzelf wel beschermen door kritisch naar investeringsaanbiedingen te kijken. Pim Bertens: „Doe altijd grondig onderzoek voordat je geld investeert. Vertrouw op je intuïtie. Als iets te mooi lijkt om waar te zijn, is het dat waarschijnlijk ook. Kies voor beleggingen die binnen je kennis- en ervaringsniveau passen. En: controleer altijd AFM-registraties voordat je besluit geld over te maken. Doe je huiswerk, wees kritisch en vertrouw niet zomaar iedereen met een driedelig pak."

Ontvang elke week het beste van BusinessWise in je mailbox. Schrijf je hier nu gratis in: