Begin vorig jaar belde Bas van der Veldt, CEO van AFAS, me op. Hij wilde meer weten over de 4-daagse werkweek. Ik zei tegen hem: „Wat je ook doet, ga alsjeblieft niet voor 4 x 9.'' Als er iets is dat ik onzin vind, dan is het dát wel: alleen om aan het fulltime salaris te komen. Je perst dan simpelweg méér uren in mínder dagen (zonder meer resultaat). Daarom wordt dit ook wel de gecomprimeerde 4-daagse werkweek genoemd. Het mist de essentie van de 4-daagse werkweek volledig.
Alsof je in dat negende uur nog iets briljants uit je vingers krijgt
Laten we eerlijk zijn - en ik weet dat ik nu een publiek geheim verklap: niemand zit aan het eind van een 9-urige werkdag nog fris achter z'n laptop of wat je ook voor werk doet. De klassieke 8-urige werkdag is al twijfelachtig, laat staan eentje van negen of meer. Alsof tijd en productiviteit een lineair verband hebben. Alsof je in dat negende uur nog iets briljants uit je vingers krijgt. Vast. Dan heb je dat in ieder geval goed weten op te sparen. Misschien omdat iedereen nu het pand verlaten heeft en je ongestoord kan werken, misschien omdat je goed op deadlines gaat en je een meester uitsteller bent, maar voor het gros geldt: de prik is er dan wel uit.
Lees ook: Louis Goulmy over onbeperkt verlof: 'Een goed idee, maar het maakt van je barrel nog geen Ferrari'
Meer uren in minder dagen is geen vooruitgang
Onderzoek van de Universiteit Gent laat zien dat een gecomprimeerde werkweek nauwelijks helpt bij het verminderen van stress of burn-outs. Je kunt makkelijker afschakelen van je werk, maar de structurele verlichting blijft uit. Toch blijft de gedachte dat meer uren voor meer output zorgt hardnekkig. We hebben afscheid genomen van de fysieke prikklok, maar klokken nog steeds onzichtbaar. Zelfs zonder dat we in- of uitklokken, sturen we nog steeds op aanwezigheid in plaats van op resultaat.
Ik sprak laatst een recruiter bij de Rijksoverheid over de mogelijk over te stappen op de 4-daagse werkweek. Het antwoord: „Een 4-daagse werkweek? Kan bij ons alleen als je 4 x 9 werkt.'' Begrijp mij niet verkeerd, ik begrijp iedereen die dit doet. Want wie wil er nou salaris inleveren terwijl het werk hetzelfde blijft? Maar het is en blijft een halfbakken oplossing.
Meer uren, minder motivatie
Het is een manier om het systeem tevreden te houden zonder het ter discussie te stellen. Als ik ergens niet goed in ben, dan is dat het wel. Ik word er enorm opstandig van, al noem ik dat liever functionele recalcitrantie. En ik denk dat ik niet de enige ben. Het gaat in tegen alles wat ik als bedrijfseconoom geleerd heb over (intrinsieke) motivatie.
Het wordt daarmee een toneelstukje, ook wel soldiering, zoals Frederick Taylor het noemde. Soldiering is een voorbeeld van empty labour waar ik eerder een artikel over schreef. Als mensen verwachten langer – te moeten werken – passen ze hun werktempo aan.
Wist je dat lange(re) dagen ook voor verveling kunnen zorgen (enduring) en we daar een hekel aan hebben? Dat vergroot de kans op een bore-out juist, het aantal bore-outs in Nederland neemt toe, als je (intrinsiek) gemotiveerd bent en je graag uit jezelf gas wilt geven in plaats van 'uren wil maken'. Anders gezegd, waarschijnlijk ga jij ook beter op lekker doorlopen dan slenteren.
Lees ook: Doorwerken tijdens de vakantie? 'Mijn ongevraagde advies: niet doen'
Sturen op vertrouwen werkt écht beter
Het is maar een idee, misschien hoeven we helemaal niet 'te sturen' en kan je uitgaan van intrinsieke motivatie en vertrouwen? En is al dat sturen vooral gebaseerd op een verouderd idee over management control (het onderwerp waar ik op afgestudeerd ben).
Gelukkig zijn er steeds meer - vooruitstrevende - organisaties die het over een andere boeg gooien. Die stoppen met het schrijven van uren en doen iets baanbrekends: die vertrouwen hun medewerkers. Die 'sturen' op intrinsieke motivatie in plaats van op aanwezigheid. Presenteïsme is toch niet meer van deze tijd?
Bij een overheidsinstantie in België hadden ze werkdagen van gemiddeld zes uur, zonder klokken, zonder aanwezigheidsplicht. Het resultaat? Productiviteit omhoog: 18 procent in het eerste jaar. Daarna 2 jaar op rij nog eens 10 procent. Het zorgde ervoor dat er meer flexibiliteit was, er werkten evenveel vrouwen als mannen en ze wonnen zelfs een prijs voor gendergelijkheid (zonder dat ze er beleid op voerden).
Lees ook: Wat is het verschil tussen vertrouwen en loyaliteit in leiderschap? Jan van der Spoel legt het uit
Van 4 x 9 naar vooruitgang
Onlangs is er een proef gedaan door de Schotse overheid met de 4-daagse werkweek. Wat bleek? Resultaten stegen, verzuim daalde, de mentale gezondheid verbeterde en het percentage mensen dat tevreden was over hun werk-privébalans steeg van 4 procent naar 84 procent. Dat zijn cijfers waar je niet omheen kan.
Werk je nu 4 x 9? Dan is het een kleine stap naar een 'echte' 4-daagse werkweek. Mijn oproep is dan ook: houd het systeem niet tevreden, maar zet verandering in gang. We kunnen dat samen. We zijn samen innovatiever dan we denken, laat je niet tegenhouden door de collectieve illusie (o.a. dat de bereidheid om te veranderen van andere lager is en dat we daardoor niet iets nieuws voorstellen).
Het is nodig. Ons werksysteem is gebouwd op fundamenten uit de 19e eeuw en begint tekenen van verval te vertonen. Het is tijd om daar wat aan te doen. Ik zeg, gas erop!
Lees ook: Aanbod vierdaagse werkweek steeds vaker ingezet voor binnenhalen talent: slim of niet?
Ontvang elke week het beste van BusinessWise in je mailbox. Schrijf je hier nu gratis in:
