Wat is eigenlijk een bedrijf? Een naam en een logo? Meestal een juridische entiteit waarin mensen werken. Waar leiders wel aanwezig zijn, maar zich vaak kunnen verbergen achter de naam en de juridische bescherming van het bedrijf dat ze leiden. Is die situatie wel zo wenselijk in deze tijd van een toenemende roep om transparantie, verduurzaming en gewenst lange termijn denken?
Lees ook: Waarom echt luisteren de sleutel is tot beter leiderschap
Moeten we leiders aanspreken op hun morele positie?
Steeds vaker doen zich situaties voor die, op het moment dat ze duidelijk worden voor het grotere publiek, massaal vragen oproepen. Laat ik daar een aantal voorbeelden van geven.
Stel ik gooi wekelijks mijn volle vuilniszak gewoon in Utrecht op straat. Dat zou een keer goed kunnen gaan, misschien zelfs twee keer, maar op enig moment zal ofwel de buurt of de politie mij erop aanspreken en in het meest gunstige geval kom ik er met een standje van af. Maar ik zal aangesproken worden, al dan niet met een boete. Een boete aan mij als persoon.
Lees ook: Leidinggeven met drie petten op (en soms zweet op je rug)
Waarom is dat dan niet bij een bedrijf?
Welnu, ook bedrijven zouden aangesproken moeten worden op hun vervuilende gedrag. En dat gebeurt ook wel, soms zelfs met een boete, soms met jarenlange procedures.
Shell bijvoorbeeld wist intern via hun eigen experts al meer dan dertig jaar geleden wat de effecten waren van hun benzine op CO2-vorming. En British American Tobacco wist ook al tientallen jaren van de gevolgen van roken: verslaving en kanker. Ook Tata Steel weet al heel erg lang van de gevolgen van hun vervuiling op de omgeving en de gezondheid van omwonenden.
Waarom gebeurt daar niks tegen? En, waarom worden de leiders van die bedrijven niet persoonlijk aangesproken op hun gedrag. Want het zijn de leiders die vaak het meeste profiteren van successen (middels bonussen) dus het zouden eerlijk gezegd ook diezelfde leiders moeten zijn die we aanspreken op kwalijk gedrag van hun onderneming. Toch?
Ik heb het gezegde ‘het succes heeft vele vaderen en de mislukking is een weeskind’ vaak aan de lijve ondervonden
Lees ook: Van first-time managers tot doorgewinterde CEO's: waarom 50 procent van nieuwe leiders faalt
De kop van jut
Zelf heb ik me vaak als leider van de vele bedrijven waar ik zat echt de 'kop van jut' gevoeld. Ik heb het gezegde 'het succes heeft vele vaderen en de mislukking is een weeskind' vaak aan de lijve ondervonden. Als het bedrijf goed liep had iedereen daar een bijdrage aan geleverd en als het niet goed ging dan had de leider het gedaan.
Eerlijk gezegd heb ik dat altijd erg vervelend gevonden, maar wel begrijpelijk. Als je een bedrijf leidt en je hebt een beetje een rechte rug dan ben je transparant over zowel de goede, maar ook de kwalijke kanten van je bedrijf. Als je dus als Chemours gif loost in de Westerschelde dan weet je dat dat gif is. Wel een beetje erger dus dan de eerdergenoemde vuilniszak.
Gif storten is moreel verwerpelijk. Kanker in je omgeving veroorzaken ook. En verzwijgen dat roken verslavend is en benzine bijdraagt aan de opwarming van de aarde is ook allemaal moreel verwerpelijk.
Lees ook: Lege titels, volle ego's: als iedereen CEO is, is niemand het meer
De kracht van leiders aanspreken met naam en toenaam
Bedrijven daarop aanspreken is in mijn veertigjarige ervaring als CEO vele malen minder effectief dan de leiders persoonlijk aanspreken op hun morele verplichting.
Leiders van bedrijven dus met naam en toenaam aanspreken (laten we het bij die stap voorlopig even houden) zal een aantal zeer positieve effecten sorteren, namelijk: het stimuleert ethisch leiderschap, het zorgt voor enorme transparantie, het past bij een goed ESG-beleid en het zal helpen om wanbeleid en schandalen te voorkomen.
En om even bij mezelf te blijven: als ik gif zou lozen of kanker verwekken zou mijn directe prive kring van kinderen, vrouw, familie daar tegen in opstand komen. Men zou denken dat ik mijn verstand verloren had. En die directe privé correctie wordt vaak vergeten terwijl die vaak natuurlijk het meest krachtig is.
Lees ook: Of je rijk kunt worden met duurzaam zakendoen?
Waarom spreken we leiders niet aan op wangedrag?
Simpel eigenlijk: omdat het niet zo makkelijk is, er nauwelijks regels voor zijn en het risico bestaat dat mensen het recht in eigen hand gaan nemen hetgeen tot verlamming bij bestuurders kan leiden. En dat willen we natuurlijk ook niet.
Samenvattend, wereldwijd zie je een toenemende mate van transparantie ontstaan, natuurlijk aangemoedigd door social media. En die toenemende transparantie leidt tot het aanwijzen van mensen, naam en toenaam, bij kwalijke acties van bedrijven.
Persoonlijk vind ik dat een goede en juiste ontwikkeling, mits we er slim en eerlijk mee omgaan. Laten we er geen heksenjacht van maken, maar laten we bestuurders vooral wel het gevoel geven dat zij persoonlijk iets kunnen doen aan wantoestanden in hun bedrijf. En als ze bij dat voorkomen van wantoestanden worden tegengewerkt door hun aandeelhouders of commissarissen? Gewoon opstappen en een rechte rug houden. Inderdaad, de wereld heeft een enorme behoefte aan transparante, eerlijke en moedige leiders. Juist in deze onzekere tijden.
Lees ook: Steeds meer grote Nederlandse bedrijven laten hun duurzaamheidsambities varen: 'Slappe hap'
Ontvang elke week het beste van BusinessWise in je mailbox. Schrijf je hier nu gratis in:
