,,Een accountant die bij een bedrijf komt om de duurzaamheidsrapportage te controleren, moet het bedrijfsproces kennen. Als er een pijp naar de rivier loopt, vraagt hij of zij wat daar uit komt. Als het niet in de rapportage staat, moet je daar dus naar vragen. En je moet de krant lezen, op de hoogte zijn van wat er in de samenleving speelt", zegt Wim Bartels, partner bij Deloitte in Trouw.
Voor het eerst accountantscontrole op impact milieu, klimaat, sociaal gedrag
Bartels is naast zijn werk bij het accountants- en advieskantoor columnist van Accountant.nl. Daar zijn de nieuwe regels voor duurzaamheidsverslagen een belangrijk thema. Over een paar maanden moeten de grotere beursgenoteerde bedrijven in hun jaarverslag de duurzaamheidsprestaties in 2024 laten zien. En, ook nieuw: voor het eerst worden die rapportages over de impact op milieu, klimaat en sociaal gedrag door accountants gecontroleerd.
Wim Bartels is nauw betrokken bij de voorbereidingen. Hij is bij Deloitte verantwoordelijk voor duurzaamheid. Bartels is ook lid van een Europees college dat de Europese Commissie adviseert over de regels voor duurzaamheidsverslagen. De verplichting om te rapporteren over duurzaamheid komt voort uit de Europese Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD). De Europese Commissie wil hiermee de duurzame economie aanjagen. Dat is goed voor onder meer het milieu en het klimaat en het maakt bedrijven klaar voor de toekomst, is het idee in Brussel.
Duurzaamheid in jaarverslag
Voor alle bedrijven gelden dezelfde criteria. Zo is straks te zien wie vooroploopt en wie achterblijft. Dat is van belang voor het publiek en voor investeerders. Na de naar schatting 400 Nederlandse beursgenoteerde bedrijven in 2025 moeten in 2026 ook duizenden niet-beursgenoteerde bedrijven duurzaamheid in hun jaarverslag verwerken. De verplichting geldt voor bedrijven die voldoen aan twee van de drie criteria: meer dan 250 werknemers, meer dan 50 miljoen euro omzet en een balanstotaal van minimaal 25 miljoen. Maar kleinere bedrijven moeten hun duurzaamheid ook in kaart brengen, want de grote ondernemingen willen weten wat er bij hun toeleveranciers gebeurt.
Zijn bedrijven er klaar voor?
Wim Bartels: ,,De meeste beursgenoteerde bedrijven zijn al langer bezig met duurzaamheidsrapportage. Die zijn redelijk tot goed voorbereid. Misschien dat ze niet op alle punten betrouwbare gegevens hebben. Als dat zo is, dan moeten ze daar nu transparant over zijn. Over twee jaar, in 2027, moeten zij de data echt op orde hebben. De niet-beursgenoteerde bedrijven zijn lang niet allemaal klaar. Sommige zijn nog niet eens begonnen om uit te zoeken hoe zij de data bij elkaar krijgen."
In een van uw columns staat dat bedrijven proberen de eisen af te zwakken. Is het weer zover?
,,Er zijn maximaal 1200 onderwerpen waarover alle bedrijven moeten rapporteren. Die gaan over bijvoorbeeld uitstoot van broeikasgassen, waterverbruik, uitstoot van fijnstof, lozingen van chemische stoffen en diversiteit in het bestuur. Bedrijven vragen al langer meer tijd om aan de nieuwe regels te wennen, maar duidelijk is nu dat het verslag in 2027 toch echt compleet moet zijn.
,,Als een onderwerp bij een bedrijf niet van belang is, hoeft het niet in het rapport te staan. Voor een adviesbureau is luchtvervuiling minder van belang dan voor een chemisch bedrijf. Ik snap dat het voor bedrijven lastig is heel veel gegevens bij elkaar te halen. Maar de voorschriften gelden voor zeker tien jaar, dus leggen we de lat hoog. Ik denk: als je de data niet hebt, leg het uit in je verslag. Tegelijkertijd moet er druk blijven om te verbeteren.
,,Regels moeten ook weer niet te gedetailleerd zijn. Er wordt nog gewerkt aan specifieke regels per sector. Neem de olie- en gasbedrijven. Die hebben effect op de omliggende natuur als zij ergens in de wereld gaan produceren, ook door lekkages. Eerst was het idee dat bedrijven per locatie moesten vertellen hoe zij die plek achterlaten als de productie klaar is. Nu staat in de conceptregels dat zij alleen bekendmaken voor welke grote locaties zij geen herstelplan hebben."
Wat is uw mening daarover?
,,Een duurzaamheidverslag moet relevant blijven. Dat kan met de criteria die we hebben opgesteld. Het doel is dat het publiek en vooral financiers kunnen zien hoe een bedrijf presteert. Een bank bekijkt straks bij het verstrekken van een lening ook het duurzaamheidsverslag. Als de duurzaamheid bij een bedrijf achterblijft, worden financiers terughoudend."
,,Er zullen dingen aan het licht komen via de jaarverslagen. Er is veel te doen over het chemiebedrijf Chemours in Dordrecht. Dat bedrijf wist dat er pfas werd geloosd in de rivier, maar het stond niet in hun jaarverslag. In de toekomst zal dat wel het geval zijn."
Dat gebeurt alleen als een bedrijf de regels naleeft en de accountant goed controleert. Gebeurt dat?
,,Een accountant moet ook aandacht hebben voor wat er niet staat. Vergeet het grote plaatje niet. Richt je niet te veel op zaken die je ziet, terwijl je het grote geheel uit het oog verliest. Dat geldt voor een chemiebedrijf, maar ook voor de controle bij een bedrijf dat bloemen teelt in kassen. Dan kijk je naar klimaat en water. Als je de arbeidsmarkt kent, weet je dat er waarschijnlijk arbeidsmigranten aan de slag zijn. Hoe wonen die? Als dat niet in het verslag staat, moet je vragen stellen."
Hoe weet je of de gegevens die er wel staan kloppen?
,,Als er staat dat er een apart woonwijkje gebouwd wordt voor arbeidsmigranten, moet dat ergens in de notulen staan. Accountants praten ook met allerlei mensen binnen het bedrijf, van financieel directeur tot leden van de ondernemingsraad, en die vertellen wat er gebeurt. Daar kom je er wel achter als je op zoek bent naar zaken die niet in het verslag staan.
,,Een accountant moet in de gaten houden welke zaken er echt toe doen. Let niet alleen op de cijfers, maar ook op het verhaal dat erachter zit. De weergave daarvan in een duurzaamheidsverslag laat zien of er echt een verandering van de economie aan zit te komen."
Zijn accountants klaar voor deze verandering?
,,Dat denk ik wel. Er zijn al heel wat cursussen geweest. Of het genoeg is kunnen wij vanaf volgend voorjaar in de praktijk testen."
Gaat dit de wereld veranderen?
,,Bedrijven worden zich door de verplichting om over duurzaamheid te rapporteren in ieder geval meer bewust van zaken die er echt toe doen. Zij verwerken criteria zoals klimaatverandering en schoon water beter in hun bedrijfsvoering. Dat is ook het doel dat de Europese Commissie nastreeft met deze richtlijn: een verschuiving naar een duurzame economie. Banken en werknemers zien ook welk bedrijf goed bezig is en welke niet. Dat maakt een keuze mogelijk: met wie ga ik in zee?"
Schatten banken en financiers dit op waarde? We zien nu bedrijven, zoals Unilever, die hun duurzaamheidseisen juist verlagen om meer te verdienen.
,,In het algemeen worden de eisen juist hoger, door maatregelen van de Europese Commissie, maar ook van banken en aandeelhouders. Die weten dat klanten meer duurzaamheid willen. Europa komt met hogere normen, zoals voor de recycling van plastic. Deze beweging is onontkoombaar."
Lees ook:
Bedrijven worden afgerekend op duurzaamheid
Steeds meer bedrijven worden verplicht om een jaarverslag over duurzaamheid te maken, compleet met een controle door accountants. Dat begint komend jaar. 'Alles wordt openbaar en verifieerbaar.'
