Loop een willekeurig kantoor binnen. De kans is groot dat iemand met je over 'digitale transformatie' wil praten. Nieuwe software hier, geautomatiseerde processen daar, AI-pilots overal. Iedereen lijkt plannen te hebben. Maar vraag eens door hoe de organisatie haar cultuur aanpast om dit te ondersteunen. Dan wordt het opeens stil.
We gooien tonnen tegen technologie aan, maar vergeten dat technologie zonder mensen niets voorstelt. Peter Drucker zei het al: 'Culture eats strategy for breakfast.' En hij had gelijk. Zonder fundamentele cultuurverandering blijft je digitale transformatie gewoon een IT-project. Misschien goedbedoeld, maar verder komt het niet.
Nancy Rademaker is een van de sprekers van het Sprekershuys. Haar expertise: de impact van digitalisering op consumentengedrag.
Culture is a thousand things, a thousand times
Brian Chesky Airbnb
Cultuur? Dat vage begrip
Cultuur is moeilijk te pakken. Je kunt het niet meten. Niet in een spreadsheet gieten. Maar je voelt het direct als je ergens binnenloopt. Brian Chesky van Airbnb zei ooit: 'Culture is a thousand things, a thousand times.' Dat trof me. Want het zit inderdaad in die kleine dingen. Hoe nemen jullie beslissingen? Hoe praten mensen echt met elkaar? Durft iemand een fout toe te geven, of wordt die liever verstopt?
De waarden van een bedrijf staan vaak mooi op papier. Makkelijk zat. Maar het wordt pas interessant - en eerlijk - als je die waarden ook echt ziet in het gedrag van mensen. Je kunt wel roepen dat „de klant centraal staat", maar als medewerkers zich vooral gecontroleerd voelen in plaats van vertrouwd, dan klopt er iets fundamenteels niet.
En technologie? Die maakt dat verschil keihard zichtbaar. AI, social media, data - het maakt alles transparant. Je échte cultuur komt sowieso aan het licht. De vraag is alleen of je daar blij mee bent.
Leren, niet weten
Digitale transformatie gaat niet over software. Het gaat over mensen die leren, aanpassen en vooral ook: samenwerken.
De bedrijven die het de komende jaren echt gaan maken zijn volgens mij niet per se de technologisch slimste. Het zijn de bedrijven die het beste kunnen leren. AI neemt steeds meer routinewerk over - dat is een feit. Maar wat overblijft is juist wat ons uniek maakt: creativiteit, empathie, samenwerking, gewoon gezond verstand gebruiken.
Dat vraagt een cultuur waarin nieuwsgierigheid niet alleen wordt getolereerd, maar echt wordt aangemoedigd. Waarin fouten geen reden zijn voor een prestatiegesprek, maar voor een gesprek over wat we ervan leren. Waarin leiders niet constant controleren, maar durven te vertrouwen.
Satya Nadella van Microsoft noemt dit een „culturele renaissance": van know-it-alls naar learn-it-alls. Ik denk dat die omslag belangrijker is dan welke technologie dan ook.
Begin met teams samen te laten experimenteren met AI en deel wat ze leren
Nancy Rademaker
AI als spiegel
AI dwingt je om je cultuur onder de loep te nemen. Niet alleen omdat het nieuwe vaardigheden vraagt (dat ook), maar vooral omdat het glashard laat zien waar het wringt. AI legt bloot waar beslissingen niet eerlijk zijn. Waar cruciale data ontbreken. Waar de organisatie eigenlijk niet durft te leren van wat fout gaat.
Zet je AI in zonder openheid of verantwoordelijkheid in je cultuur? Dan ga je gewoon sneller dezelfde fouten maken. Harder tegen de muur rijden, zeg maar. Daarom moet je technologie en cultuur samen aanpakken.
Begin met teams samen te laten experimenteren met AI en deel wat ze leren. Ook - nee, juist - als het niet werkt. Maak fouten bespreekbaar en gebruik ze als leermoment in plaats van als aanleiding voor een schuldvraag. Train je leiders niet alleen in technologie, maar ook in digitale ethiek en menselijke besluitvorming. En zorg dat waarden als transparantie en vertrouwen in het dagelijkse werk zitten, niet op posters aan de muur.
Tijd om na te denken over waarden
Elke organisatie heeft wel een missie. Maar niet elke organisatie weet nog welke waarden daar in 2025 bij passen. De wereld is te snel, te transparant, te digitaal geworden om op oude waarden te blijven varen.
Stel jezelf eens eerlijk de vraag: hoe willen we dat mensen ons ervaren? Zowel intern als extern? Welke waarden helpen ons om AI verantwoord in te zetten? En welk gedrag hoort daar eigenlijk bij? Of juist niet meer?
Waarden krijgen pas betekenis als je ze consequent toepast. Dat begint altijd bij leiders, want mensen kijken niet naar wat je zegt - ze kijken naar wat je doet.
Lees ook: Het geheim van een goede strategie: 'De sleutel is altijd de mens'
Beloningen verklappen alles
Mensen vertonen gedrag dat beloond wordt. Simpel als dat. Zegt je organisatie dat de klant centraal staat, maar beloon je alleen omzetcijfers? Dan weet iedereen wat er echt telt: winst boven alles.
Echte cultuurverandering betekent dus ook dat je beloningssysteem moet meebewegen. Beloon niet alleen de harde cijfers, maar ook gedrag dat past bij je waarden. Soms betekent dat moeilijke keuzes maken. Misschien zelfs afscheid nemen van iemand die commercieel sterk presteert, maar structureel haaks staat op waar je naartoe wilt.
Klinkt hard? Misschien. Maar niets ondermijnt je geloofwaardigheid zo snel als inconsequent zijn.
Een nieuwe cultuur bouw je niet in drie maanden. In grote organisaties duurt het vaak jaren. Het vraagt geduld en herhaling, maar de beloning is groot: een wendbare organisatie waarin mensen zich betrokken voelen en technologie een bondgenoot is.
Morgen beginnen
Je hoeft niet alles tegelijk te doen. Begin klein. Praat met mensen en vraag wat hen tegenhoudt. Wat maakt het moeilijk om te veranderen of te experimenteren? Koppel technologie aan betekenis door uit te leggen hoe die AI of dat digitale systeem het werk makkelijker of waardevoller maakt. Niet alleen efficiënter - dat interesseert weinig mensen echt. Maak leren zichtbaar door nieuwsgierigheid te belonen, kleine successen te vieren, en ja, ook te delen wat niet werkte.
Want uiteindelijk gaat digitale transformatie niet over systemen. Het gaat over mensen. Technologie kan processen versnellen, maar alleen cultuur versnelt échte verandering.
Investeer vandaag in vertrouwen, openheid en leren. Dan bouw je morgen aan een organisatie die AI niet vreest, maar haar gebruikt om menselijkheid juist krachtiger te maken.
Lees ook: Hoe implementeer je een succesvolle AI-strategie in je bedrijf?
Ontvang elke week het beste van BusinessWise in je mailbox. Schrijf je hier nu gratis in:
