Hoe Merz de Duitse industrie kan (en moet) herstarten en wat dat voor onze economie betekent

Ondanks de enorme groei van de radicaal-rechtse AfD onder leiding van Alice Weidel, lijkt er aan beide kanten van de Nederlands-Duitse grens toch enigszins opgelucht adem gehaald te worden. Dat blijkt uit de eerste reacties na een bloedspannende verkiezingsdag bij de oosterburen, afgelopen zondag.

Het Nederlandse bedrijfsleven hoopt dat christendemocraat Merz samen met ons land en andere EU-landen gaat bouwen aan 'een sterke EU, die haar rol op het wereldtoneel opeist.' VNO-NCW noemt het verder van belang om de goede betrekkingen op het gebied van politiek, economie en veiligheid 'de komende jaren verder te versterken'. ,,Duitsland speelt een sleutelrol in een verenigd Europa", benadrukt de werkgeversorganisatie. Het voegt eraan toe dat goede Europese samenwerking cruciaal is in deze 'geopolitiek onzekere tijden'. De samenwerking tussen Duitsland en Frankrijk is volgens VNO-NCW ook van groot belang, ook voor Nederland. ,,Het is daarom goed dat Merz dit tot speerpunt heeft gemaakt", klinkt het.

Effect van kwakkelende Duitse industrie op ons land

,,Duitsland kwakkelt economisch al langere tijd en dit heeft direct effect op Nederland, omdat wij de belangrijkste handelspartner zijn", aldus algemeen directeur Focco Vijselaar van VNO-NCW tijdens de speciale verkiezingsavond in Den Haag. Die werd mede georganiseerd door de Duits-Nederlandse Handelskamer (DNHK). ,,Er is meer innovatief beleid nodig in Europa, maar Duitsland staat niet vooraan met digitalisering of biotech'', stelt Vijselaar. ,,Daarmee zit Duitsland met zijn verlamde economie Europa in de weg. Er is echt vernieuwing nodig, want we zijn enorm verbonden met Duitsland."

Lees ook: Zo werkt Gen-Z in het Duitse bedrijfsleven (of juist niet)

Economen over de gevaren van de AfD-paradox

Dat vernieuwing hard nodig is, ziet ook Guy Hoeks. Hij is correspondent in Duitsland, onder meer voor het AD. Daarover zo meer, maar die lichte opluchting sinds zondag namiddag. Voelt en ziet hij dat ook bij onze oosterburen? ,,Absoluut. Vooraf hebben economen hier gewaarschuwd voor de gevaren van AfD, voor het schadelijke partijprogramma van radicaal-rechts", vertelt Hoeks vanuit Berlijn. ,,Ik heb gesproken met Marcel Fratzscher, topeconoom van economisch instituut IW. Hij spreekt van de 'AfD-paradox'. Het houdt in dat de gewone man op de AfD stemt omdat die partij belooft alle grenzen dicht te houden. Echter, de gehele Duitse economie is gebouwd op - en afhankelijk van - arbeidsmigranten. Dat zeggen de bedrijven ook. Zelfs in het oosten van Duitsland waar gemiddeld dertig procent van de kiezers gestemd heeft op de AfD.''

Wat moet en kan Friedrich Merz doen?

Zo goed als zeker geen AfD in de coalitie, wel waarschijnlijk het zwaar verliezende SPD van Olaf Scholz. Het is doorpakken (Merz wil nog voor Pasen een kabinet) om van de kwakkelende Duitse industrie weer een goedlopende Golf GTI te maken. ,,CDU wil graag de winstbelasting verlagen. Op die manier moet er voor het bedrijfsleven meer ruimte komen om te investeren in innovatie", legt Hoeks uit. ,,De SPD wil juist een lastenverlaging voor werkgevers. Daar zit een knelpunt. Verder wil SPD het minimumloon verhogen naar 15 euro per uur, iets dat de CDU absoluut niet wil. Dat kan dus spannend worden. Maar alles beter dan die AfD aan de macht, dat weten ze ook wel.''

CDU en SPD moeten economie nu hervormen

Zoals gezegd: de Duitse industrie heeft het moeilijk. ,,Niet alleen de grote spelers in de auto- en staalindustrie, ook de familiebedrijven eromheen. Dat zijn vaak de toeleveranciers. Wat CDU en SPD nu moeten doen volgens de economen? Schuif de hervormingen van de economie zeker nu niet op de lange baan. Dat is funest en juist dat heeft de CDU onder Angela Merkel 16 jaar gedaan. Amper geïnvesteerd in bijvoorbeeld digitalisering.''

Of dat onder Merz anders gaat zijn? Hoeks ziet dat de veiligheid in Europa bovenaan staat bij de politicus. ,,Oekraïne mag niet vallen en een Europees initiatief moet dat voorkomen'', aldus de journalist. ,,Duitsland onder Merz lijkt het belang van die veiligheid eindelijk te beseffen. Tegelijkertijd moet de nieuwe bondskanselier aan de slag met de economie van het land. Hoogstwaarschijnlijk gaan de ministeries van Economische Zaken en van Financiën naar zijn partij. Dat laatste ministerie gaat over het veelbesproken 'Schuldenobergrenze', het schuldenplafond. Dat plafond zet een zeer grote rem op economische investeringen en op onder meer infrastructuur en internet in Duitsland. Men heeft in Berlijn door dat snelheid geboden is.''

Duits-Nederlandse Handelskamer positief

Hoe kijkt Günter Gülker, directeur van de Duits-Nederlandse Handelskamer, naar de uitslag van de parlementsverkiezingen? Kort antwoord: 'positief'. Uitgebreider: ,,Er was een historisch hoge opkomst van 84 procent, dat laat zien hoe groot de behoefte van de burgers was om gebruik te maken van hun stem. Hierin spiegelt zich ook de onzekerheid van het land met onderwerpen zoals de economische crisis en de migratie. De hoge opkomst is goed nieuws voor de democratie. Daarnaast is het positief dat rond de 70 procent op partijen in het politieke midden heeft gestemd. Dit is in Europees verband niet meer vanzelfsprekend.''

,,Het derde punt dat positief stemt is dat de CDU en de SPD een meerderheid hebben. Een nieuwe regeringscoalitie van slechts twee partijen kan sneller worden gevormd. Friedrich Merz kondigde zondag aan dat hij ernaar streeft dat de nieuwe regering met Pasen geïnstalleerd zal zijn. Dit is goed nieuws voor het bedrijfsleven en voor Europa'', aldus Gülker.

,,De reacties uit het bedrijfsleven maken duidelijk dat belangrijke beslissingen nu dringend nodig zijn, vooral op het gebied van economisch beleid. Men verwacht een hervormingsprogramma voor meer investeringen en betere randvoorwaarden voor duurzame groei, innovatie en concurrentievermogen. Concreet moeten bedrijven een merkbare vermindering van bureaucratie en belastingen zien, in plaats van nieuwe rapporteringsverplichtingen. Als de toekomstige regering deze koerswijziging snel en duidelijk invoert, zal de economie ervan profiteren.''

'Handelsrelatie tussen Nederland en Duitsland verandert'

Volgens de DNHK-directeur gaat het beleid van bondskanselier Merz - wanneer we kijken naar de handelsrelatie tussen Nederland en Duitsland - anders zijn dan zijn voorganger. ,,Friedrich Merz heeft ruime ervaring in het bedrijfsleven opgedaan en een duidelijke focus op de economie. Met het oog op de wereldwijde uitdagingen heeft Duitsland een federale regering nodig die zich resoluut inzet voor meer Europese samenwerking.''

,,De as Duitsland-Frankrijk-Polen zal meer centraal staan en natuurlijk hoort Nederland als belangrijkste handelspartner van Duitsland in Europa erbij. Na jaren van intensieve samenwerking in het tijdperk van Angela Merkel en Mark Rutte was het in de afgelopen jaren rustiger. We zien hier verbeterpotentieel en voor Nederland een grote kans. Het Nederlandse bedrijfsleven heeft heel veel digitale oplossingen, waar Duitsland nu behoefte aan heeft.''

EU als economisch blok met 450 miljoen inwoners

Het is volgens Gülker wenselijk dat Duitsland en Nederland de samenwerking intensiveren. ,,Het doel moet zijn dat binnen Europa een stabiele en slagkrachtige Duitse regering de samenwerking bevordert. Duitsland heeft de taak weer een drijvende economische en politieke kracht te worden. Merz zei richting Amerika: 'Als je als dwerg optreedt, word je ook als dwerg waargenomen en ga je ook weer als dwerg weg'. De EU als economisch blok met 450 miljoen inwoners zal in toekomst zelfbewuster optreden.''

Hoe kunnen (en moeten) Nederland en Duitsland een nog hechtere band smeden om samen - en als deel van de EU - de uitdagingen op handelsvlak aan te kunnen? Gülker: ,,Samenwerking is de sleutel. Nationale technologiestrategieën sluiten goed op elkaar aan en het Duits-Nederlandse innovatie- en technologiepact is een prachtige basis hiervoor. Laat de samenwerking van ASML met Carl Zeiss en Trumpf het voorbeeld voor veel Nederlands-Duitse best practices zijn.''

Lees ook: Onze techsector stagneert: te weinig investeringen en strenge regels

Ontvang elke donderdag het beste van BusinessWise in je mailbox