"Verandering begint door naar binnen te kijken. We verwachten deze verandering van onszelf. Medewerkers verwachten deze verandering van hun leiders. Onze klanten en partners verwachten deze verandering van Microsoft. En de wereld vraagt om deze verandering."
Het zijn de woorden van Microsoft-directeur Satya Nadella in een e-mail aan zijn werknemers in de zomer van 2020, waarin hij bekend maakte dat het bedrijf zich, in het kielzog van de Black Lives Matter-protesten, volledig committeert aandiversiteit en inclusie, schrijft Trouw.
Daaronder valt bijvoorbeeld beleid om van genderneutrale taal de standaard te maken, om werknemers een kolf- en gebedsruimte te bieden en om meer lhbti+'ers, neurodivergente personen en mensen uit groepen met minder kansen aan te nemen of te promoveren. "Dit is niet iets eenmaligs. Dit vereist echt werk en focus. We zullen luisteren en leren", zo sloot Nadella de mail af.
Diversiteitsteam ontslagen
Afgelopen zomer klonk een heel ander geluid. Microsoft ontsloeg een van de diversiteitsteams, en wel wegens veranderende 'business needs', volgens een interne mail ingezien door het Amerikaanse Business Insider. Ook andere grote Amerikaanse techbedrijven als Google, Meta, Zoom en Snap en bedrijven in andere sectoren – Ford, Harley Davidson, John Deere, Brown-Forman (de brouwerij achter Jack Daniel's) – zetten de afgelopen maanden het mes in hun inspanningen op het gebied van diversiteit en inclusie.
Na het uitlekken van de mail was de communicatieafdeling van Microsoft er als de kippen bij om de reputatieschade te minimaliseren. Natuurlijk staat het bedrijf nog altijd pal voor de idealen van diversiteit en inclusie, bezwoer een woordvoerder. Maar de vraag welke motieven er nu echt achter de beslissingen van deze bedrijven zitten, blijft intrigeren.
"Veel bedrijven hebben op het hoogtepunt van de Black Lives Matter-protesten, in de jaren 2020 en 2021, allerlei toezeggingen gedaan," zegt Joelle Emerson, directeur van het Amerikaanse diversiteitsconsultancybureau Paradigm. "Maar ze hebben niet de tijd genomen om hun diversiteitsbeleid echt goed te doordenken en op te bouwen, waardoor de tegenwind waarmee het thema nu te kampen heeft genoeg is om het kaartenhuis omver te blazen."
Racistisch en woke
Die tegenwind komt deels van de conservatieve campagne die in de Verenigde Staten tegen diversiteit en inclusie gevoerd wordt. "Die beweging poogt het thema neer te zetten als racistisch en in strijd met de prestaties die iemand levert en zet flinke druk op allerlei bedrijven om hun diversiteitsactiviteiten af te schalen."
Een van de drijvende krachten achter de campagne is de 35-jarige filmmaker, influencer en 'anti-woke activist' Robby Starbuck, wiens grootste wapen zijn omvangrijke gevolg op social media is. Hij is voortdurend op zoek naar bedrijven en leiders daarbinnen die weleens "vatbaar voor verandering" zouden kunnen zijn, vertelde hij aan de Financial Times. Vervolgens zet hij met zijn hele gevolg flink druk op het bedrijf, door via social media aan het klantenbestand te 'onthullen' dat het bedrijf 'woke' is geworden en op te roepen tot een boycot.
Ford-topman Farley annuleerde lhbti+ programma
Zo zette Ford-topman Jim Farley onlangs de sponsoring van evenementen die diversiteit bevorderen stop, en annuleerde hij een programma ter beoordeling van de werksfeer voor lhbti+'ers. Niet geheel toevallig hebben veel van de bedrijven waar Starbuck zich op richt een conservatief klantenbestand, waarvoor 'woke' inmiddels een scheldwoord is. Zoiets kan niet zonder meer gezegd worden over de genoemde techbedrijven.
Veel diversiteitsinitiatieven van de afgelopen jaren waren vooral voor de bühne
Organisatiepsycholoog Joep Hofhuis
Volgens Emerson heeft de conservatieve beweging ook de wind in de rug gekregen door de beslissing van het Amerikaanse Hooggerechtshof in de zomer van 2023 om universiteiten bij het selecteren van nieuwe studenten te verbieden naar etniciteit te kijken. "Hoewel die uitspraak specifiek over universiteiten ging, trokken ook bedrijven zich het oordeel aan."De diversiteitsconsultant wil de ontwikkeling overigens niet overdrijven. "Het ontslag bij Microsoft ging bijvoorbeeld slechts over een klein team, het bedrijf heeft nog steeds een robuust diversiteitsteam," schrijft ze per mail. "De tech-industrie ziet zich de laatste jaren voor allerlei uitdagingen gesteld en heeft over de gehele linie personeel moeten ontslaan. Binnen veel bedrijven staan de bezuinigingen op diversiteit in proportie tot het geheel."
Diversiteit minder hoog op de agenda
Organisatiepsycholoog Joep Hofhuis, verbonden aan de Hogeschool van Amsterdam en de Erasmus Universiteit in Rotterdam, stelt dat het hoe dan ook moeilijk is om de vinger achter de precieze motieven van bedrijven te krijgen – zeker op dit gebied. Om daar enigszins een mouw aan te passen, onderzoekt hij hoe de manier waarop bedrijven zich op het gebied van diversiteit en inclusie presenteren – bijvoorbeeld in jaarverslagen en op de website – zich verhoudt tot de mate waarin bedrijven dat beleid ook succesvol doorvoeren. Daarbij richt Hofhuis zich tot nu toe vooral op bedrijven die aan de Nederlandse beurs zijn genoteerd.
Over de situatie in de Verenigde Staten denkt hij in dezelfde richting als Emerson. "Rondom de Black Lives Matter-protesten stond er veel druk op bedrijven om te laten zien dat ze ook maatschappelijk betrokken zijn. Nu het thema wat minder hoog op de agenda staat en het politiek wat ingewikkelder wordt, zeggen bedrijven: we hebben een paar mooie diversiteitscampagnes gedraaid, maar nu hebben we het wel weer gezien. Veel diversiteitsinitiatieven van de afgelopen jaren waren vooral voor de bühne."
Bedrijven in Silicon Valley proberen zich als jong, modern en cultureel divers te presenteren, vervolgt Hofhuis. "Maar ze doen het in werkelijkheid niet zo denderend op dit vlak. Als je kijkt naar wat voor mensen techbedrijven in dienst hebben, valt dat tegen. Het zijn vooral veel mannelijke IT'ers uit Azië."
Eén en dezelfde vrouw met hoofddoek op alle brochures
"Ik heb ooit contact gehad met een vrouw met hoofddoek die voor Facebook werkte, zij vertelde dat ze in die periode op alle brochures van het bedrijf stond omdat ze de enige was die ze konden vinden. Techbedrijven zijn veel meer gericht op innovatie in de klassieke zin, zoals op dit moment aan het front van de kunstmatige intelligentie."
De morele verplichting om iets aan diversiteit en inclusie te doen wordt volgens Hofhuis door het gros van de bedrijven wel gevoeld, of in ieder geval gecommuniceerd. "In elk jaarverslag staat op de een of andere manier wel iets over het thema. Zeker rondom gebeurtenissen als de vluchtelingencrisis van 2015, de opkomst van de Black Lives Matter-beweging en het uitbreken van de Oekraïne-oorlog is daar een piek in te zien. Maar het verband tussen het communiceren van die morele verplichting en daadwerkelijk ook wat aan diversiteit en inclusie doen, is heel zwak."
Hofhuis denkt dat de bedrijven die nu het mes zetten in diversiteit en inclusie nooit verder gekomen zijn dan het voelen en communiceren van de morele verplichting. "Ze hebben nooit de moeite hebben genomen om diversiteit en inclusie onderdeel van hun businessmodel te maken. Dat is een gemiste kans."
'Voor techbedrijven liggen er heel wat kansen'
"Als ik die bedrijven rond het hoogtepunt van de Black Lives Matter-protesten had mogen adviseren, had ik gehamerd op de vraag hoe ze voordeel gaan behalen aan hun nieuwe diversiteitsinitiatieven. Voor techbedrijven liggen er heel wat kansen. Misschien zou diversiteitsbeleid er bijvoorbeeld voor kunnen zorgen dat jouw algoritmes wél diversiteitsproof zijn, in tegenstelling tot die van de concurrent. Alleen als je over dit soort zaken nadenkt, worden diversiteitsinitiatieven echt duurzaam."
Diversiteitsconsultant Emerson stoort zich aan het idee dat diversiteitsbeleid niet essentieel zou zijn voor de kernactiviteit van bedrijven. "Er is een schat aan onderzoek waaruit allerlei zakelijke voordelen van diversiteit en inclusie blijken: diverse teams zijn winstgevender, aandelen van diverse bedrijven doen het beter dan homogenere bedrijven en de innovatiekracht van diverse bedrijven is ook groter."
"Ja, bij sommige bedrijven draait het diversiteitsbeleid meer om marketing dan om substantie, maar andere bedrijven checken gewoon of hun uitgezette beleid wel werkt. Dat is terecht, denk ik: we willen dat bedrijven iets aan dit thema doen omdat het verandering teweegbrengt, niet alleen maar om een hokje te kunnen afvinken."
Het komt ook voor dat bedrijven hun diversiteitsbeleid vanwege het ongure politieke klimaat omdopen, in de hoop de aandacht af te leiden en niet het doelwit van conservatieve activisten te worden. "Los van zakelijke overwegingen is er bij diversiteit en inclusie ook het morele imperatief," zegt Emerson.
"Het gaat de conservatieve activisten niet zomaar om het opschorten van de activiteiten van bedrijven op dit gebied, uiteindelijk hebben ze het gemunt op de basale mensenrechten van kwetsbare groepen als lhbti+'ers. Het maakt deel uit van een grotere maatschappelijke trend en dat is beangstigend."
Écht uitzoeken hoe een bedrijf de maatschappij eerlijk kan maken
Maakt ook Hofhuis zich zorgen over de bedrijven die hun diversiteitsinitiatieven stopzetten? "Ja en nee. Ik ben een idealist en zou het liefst zien dat alle bedrijven meer diversiteitsbeleid invoeren – mits effectief. Dus: niet meer zomaar allerlei mensen voortrekken in het sollicitatieproces, maar écht uitzoeken hoe een bedrijf de maatschappij eerlijker kan maken. Aan de andere kant: als het toch meer voor de bühne was dan om een daadwerkelijke positieve maatschappelijke verandering te bewerkstelligen, dan verliezen we er ook niet zoveel mee."
Al decennialang gaan opvattingen over diversiteit en inclusie binnen bedrijven, ook in Nederland, een beetje op en neer, ziet de onderzoeker. "Op dit moment staat het thema wat minder hoog op het prioriteitenlijstje, maar er kan zich zomaar weer een incident als de dood van George Floyd aandienen. Dan staat het weer nadrukkelijker in de aandacht." Over het grotere plaatje kent Hofhuis evenwel geen twijfel. "Met diversiteit en inclusie is het net als met de beurs: af en toe is er een crash, maar over de langere termijn gaat het gestaag omhoog."
Bron: Trouw.
