'Ik ben op mijn 18de geschiedenis gaan studeren, omdat ik wilde weten: waarom leren we niet van de geschiedenis? Helaas laat het huidige tijdsgewricht zien dat we er nog steeds niet toe in staat zijn. Hopelijk weten we wel een tegenbeweging van de grond te krijgen.' De aanvallen op de democratische rechtsstaat, het terugdraaien van klimaatplannen, scepsis over de wetenschap – voor de 'optimistische wereldburger' die ze wil zijn, is er te veel gaande voor een ongestoorde nachtrust: 'Ik heb behoorlijk wat nachten dat ik niet kan slapen en voel een enorme urgentie om in actie te komen', vertelt ze de Volkskrant.
Willemijn Verloop startte War Child Nederland
Die aandrang heeft de 55-jarige Willemijn Verloop al haar hele leven – met als grootste wapenfeit de oprichting van War Child Nederland, de niet-gouvernementele organisatie die onder haar leiding met psychosociale hulp aan kinderen in oorlogsgebieden begon. Als 23-jarige kreeg ze het idee ervoor in een schuilkelder in het Bosnische Mostar, waar in 1993 de oorlog woedde. Een Brit maakte ter plekke muziek met kinderen. Ze zag dat hij hen ten diepste raakte en hen hielp aan 'voedsel voor de geest'.
Dat ze zich tot hulpverlening in Bosnië aangetrokken voelde, voert ze terug op de Tweede Wereldoorlog. Die ervoer ze in haar kinderjaren als 'dichtbij', onder meer door het lot van haar grootvader. In Indonesië was hij bij de politionele acties betrokken: 'Hij kwam aan de verkeerde kant van de geschiedenis terecht en zag dat destijds al in.' Als 13-jarige schrok ze van zichzelf bij het zien van de film The Wave. Ze voelde sympathie voor de 'coole gasten' op een middelbare school die 'fascistoïde plannen' erop nahielden, terwijl tegenstribbelende nerds geen sympathie opwekten. 'Zou ik in de oorlog fout zijn geweest?', pijnigde ze zichzelf.
Van War Child naar Rubio Impact Ventures
Haar antennes voor 'goed' en 'fout' en voor het menselijke onvermogen van de geschiedenis te leren, worden zo gaandeweg scherp afgesteld. Het brengt haar niet alleen tot haar studiekeuze, maar legt ook de basis voor War Child. Dat is inmiddels uitgegroeid tot een organisatie die jaarlijks een miljoen kinderen met psychosociale hulp bijstaat. Vijftien jaar lang stond ze aan het roer, nog eens vijftien jaar was ze toezichthouder, nog altijd is ze adviseur. Maar haar aandacht gaat tegenwoordig vooral uit naar Rubio Impact Ventures, een impact venture capital-onderneming met investeringen in jonge bedrijven 'die innovatieve oplossingen voor mens en milieu bieden'. Haar hoop is daarmee een voorbeeld te zijn voor een financiële wereld 'waarin het eigenbelang nog te veel voorop staat. We moeten de grote geldstromen zo ver krijgen dat ze voor het goede gaan werken.'
De wereld wordt geleid door toch wel heel enge, oude, witte mannen: Poetin, Netanyahu, Orbán, Trump, Musk
Willemijn Verloop
Dwars tegen dat streven in gaan in haar ogen de wereldleiders van dit moment: 'De wereld wordt geleid door toch wel heel enge, oude, witte mannen: Poetin, Netanyahu, Orbán, Trump, Musk. Hoe groot gaat hun antidemocratische beweging worden, hoeveel mensen krijgen ze mee? Ons democratisch systeem staat onder een druk die ik niet eerder in mijn leven heb ervaren. De achteruitgang is ongeëvenaard. Afwachten is geen optie.'
Waar komt uw aandrang tot activisme vandaan? U werd geboren in een conservatief gezin in Bilthoven.
'Van mijn ouders heb ik alle vrijheid gekregen mijn eigen pad te volgen. Ik was hun derde kind, ze hadden genoeg te stellen gehad met de eerste twee. Ik heb mijn vrijheid volop benut, ben twee keer van school gewisseld zonder mijn ouders dat van tevoren te vertellen. Ik ben nooit dat nette meisje geweest en kleurde altijd graag buiten de lijntjes. Ik had ook een hekel aan groepsdruk. In ons gezin was de golfsport erg belangrijk, mijn vader was jarenlang voorzitter van de Nederlandse Golf Federatie, iedereen bij ons deed het, maar ik moest er niets van hebben. In mijn ogen was het maar een bekakte wereld.'
'Waar mijn activisme precies vandaan komt, vind ik een lastig te beantwoorden vraag. Ik voel een verantwoordelijkheid voor menselijk leed en misstanden waarvan ik denk dat ik er iets aan kan veranderen. Voor mijn gevoel kan de ander mijn leven zin geven. Iets voor hem of haar doen geeft mij een goed gevoel, in dat licht zie ik idealisme als iets egocentrisch, het is iets waar ik persoonlijk gelukkig van word. Maar het is ook meer dan dat, want zodra je iets voor een ander doet is er sprake van gezamenlijkheid. In de kracht daarvan geloof ik heel sterk, zeker nu we in een tijd leven waarin tegenkrachten zo hard nodig zijn.'
In mijn ogen is het een nadeel voor goededoelenorganisaties dat zij niet met het marktmechanisme te maken hebben
Willemijn Verloop
U maakte een eigenzinnige overstap van een non-profit-organisatie naar de financiële wereld. Wat dreef u?
'Nogal wat mensen vonden dat gek. Mijn eerste stap in 2011 werd nog wel begrepen, toen ik na War Child Social Enterprise NL oprichtte, een ecosysteem voor sociale ondernemingen. De tweede overstap was de oprichting van een impact venture capital-fonds, dat vonden mensen echt raar. Maar voor mij was het de logische uitkomst van mijn denkproces.
'In mijn ogen is het een nadeel voor goededoelenorganisaties dat zij niet met het marktmechanisme te maken hebben. Daardoor is het veel moeilijker voor ze om te innoveren. Want ze krijgen niet langs die weg de feedback van degenen die ze willen helpen, hun eindgebruikers. De stem van de hulpbehoevenden integreren in hun dienstverlening is lastig voor goededoelenorganisaties. Je ziet vaak dat ze zich richten op een competitieve markt met veel grote geldschieters, zoals de Wereldbank, regeringen of grote filantropen à la Bill Gates. Als Gates zegt: 'Ik heb geld voor malaria', dan rennen die organisaties met hun mandjes met kennis en kunde daarheen om dat geld op te vangen. Ze willen het probleem helpen oplossen, maar het is zeer de vraag of ze daar het beste voor geëquipeerd zijn. Het is een perverse dynamiek waarbij de donoren vaak meer bepalend zijn voor de koers dan de hulpbehoevenden.
'Het mooie van het marktmechanisme is dat het dwingt naar die eindgebruiker te luisteren. Doe je als aanbieder iets niet goed, dan moet je innoveren, anders ben je hem als klant kwijt. Slaat het commercieel aan dan krijg je onmiddellijk copycats: bedrijfjes die jouw succesformule kopiëren. Met als gevolg een vliegwieleffect, waardoor de impact vele malen groter kan worden. Met Rubio investeren we in first movers, bedrijven die innoveren waarna anderen volgen. De drive tot innovatie en efficiëntie krijg je door de feedback van een kritische eindgebruiker. Iemand die iets gratis van een goededoelenorganisatie krijgt, geeft die niet, die is allang blij dat hij iets krijgt.'
U wilt met Rubio ook een voorbeeld zijn voor de financiële wereld. Hoe ziet u dat voor zich?
'Ons doel is te bewijzen dat je met geld een positieve verandering voor mens en milieu kunt creëren. Daarmee zetten we een belangrijke stap verder dan maatschappelijk verantwoord ondernemen. Dat is niet meer dan: geen schade aan mens en milieu toebrengen. Ik vind het absurd om op die ondergrens trots te zijn.
'Inmiddels beheren we 150 miljoen euro in twee fondsen en werken we aan een derde van nog eens 110 miljoen. De impactsector groeit, maar het echte omslagpunt moet nog komen. Dat bereiken we wanneer de grote geldstromen, zoals die van pensioenfondsen, deze kant opgaan. Daarvoor moeten we hard bewijs leveren dat investeren in impactbedrijven structureel waarde creëert en niet ten koste gaat van rendement. De 'proof of the pudding' wordt verantwoorde exits van impactfondsen: de beëindiging ervan met zowel een goed rendement als grote impact. Zo ver zijn we nog niet, maar de eerste resultaten zijn goed. Impactinvesteren bestaat pas vijftien jaar, je hebt een lange adem nodig.'
Ondertussen verandert het politieke klimaat wereldwijd. Hoe werkt dat door?
'Er is een enorme achteruitgang in klimaatambities, maar ook op het vlak van vrouwenrechten en diversiteit. Tot dusver geloofde ik in stapsgewijze vooruitgang, nu worden er grote stappen achteruitgezet. Het werkt door op sommige bedrijven waarin wij investeren. Wanneer de regering de verplichting tot aanschaf van een warmtepomp schrapt, stort de vraag in en raakt dat een van onze bedrijven zwaar. Door de klimaatsceptische wind vallen er in de duurzame-energiemarkt harde klappen. Internationaal is het nog dramatischer. In ontwikkelingslanden verwacht ik een tsunami aan faillissementen doordat Amerikaanse organisaties hun kapitaaltoezeggingen aan bedrijven niet nakomen.
'Gelukkig staan onze investeringen in bedrijven die kansen creëren voor mensen met minder toegang tot werk of onderwijs nog niet onder druk. Een mooi voorbeeld vind ik een onderneming in Oeganda en Kenia die duizenden kansarme jongeren uit de slums een opleiding en een baan in de digitale economie biedt. Dat blijkt voor die jongeren regelmatig een afscheid van armoede en een opstap naar andere banen of eigen ondernemerschap te zijn, dat is mooi om te zien.'
Wat ziet u als u naar het grotere plaatje kijkt?
'Dat vind ik een moeilijke vraag. Ik ben een rasoptimist. Het liefst zeg ik tegen mijn kinderen: 'Dit komt allemaal goed'. Maar geloof ik dat zelf nog? Uiteindelijk gaat deze extreme, antidemocratische beweging een terugslag krijgen, verwacht ik. Maar hoeveel schade is er dan al toegebracht, hoeveel groter wordt deze golf?
'Investeren in Europa is voor mij een belangrijke component van wat ons te doen staat. We moeten onder de Amerikaanse invloed uitkomen door te investeren in onze digitale onafhankelijkheid en in eigen duurzame energiesystemen. Het is duidelijk dat we ook in Europa niet immuun zijn voor aanvallen op onafhankelijke media en onze democratische rechtsstaat, al gaan die nog niet zo ver als in de VS. Daar wordt de rechtsstaat tot onder de knieën afgezaagd, in Europese landen wordt eraan geschaafd met aanvallen op rechterlijke uitspraken. Aan de instituten van onze rechtsstaat en aan onafhankelijke media moeten we bescherming bieden.'
Hoe moeten we ons tegenover de VS opstellen?
'We moeten manieren verzinnen Amerikaanse tegenbewegingen te ondersteunen. Europa is mijn continent, maar als wereldburger voel ik me ook verantwoordelijk voor Amerikanen. We delen met velen van hen nog altijd allerlei onderliggende waarden. Zij hebben onze steun nu hard nodig, zoals zij in het verleden voor ons hebben gevochten toen ónze vrijheid werd bedreigd.'
Hoe blijft u uw optimisme voeden?
'Ik wil blijven uitgaan van het goede in de mens, ook al zitten we met wereldleiders in wie ik dat onmogelijk kan zien. In oorlogsgebieden waar ik veel ben geweest, heb ik de slechtste kanten van de mens gezien. Het laagje beschaving waarmee wij leven is flinterdun, dat is de realiteit die we moeten accepteren. Dan kun je je zelf ook gaan misdragen, maar mij leert het vooral hoe belangrijk het is dat we alles doen om dat dunne laagje te versterken.'
Waar put u daarbij uit?
'Een diepgeworteld gevoel van rechtvaardigheid, mijn overtuiging dat iedereen dezelfde kansen moet krijgen. Het mag geen bal uitmaken of je in Gaza, Amsterdam of Pennsylvania wordt geboren. Ik wil dat kinderen de kansen krijgen die ik heb gekregen, waardoor ze aan een rechtvaardiger wereld kunnen bijdragen. Ik heb een rotsvast vertrouwen dat dat kan. Als we maar mensen gemobiliseerd krijgen om zich voor die rechtvaardige samenleving in te willen zetten.'
