Wat wordt volgens jou de belangrijkste impact van AI op de juridische sector?
„Juristen en advocaten hebben altijd kunnen opereren in een comfortabel beroepsmonopolie, beschermd door een buffer van juridische regels die voor leken onbegrijpelijk zijn, mede door de complexe taal. Kunstmatige intelligentie die is gebaseerd op 'grote taalmodellen' (Large Language Models), zoals ChatGPT, gaat dat monopolie helpen doorbreken. Je ziet het ook in de medische wereld. Door de sterk toegenomen beschikbaarheid van medische informatie en mogelijkheden van diagnostiek door AI, verandert de relatie tussen arts en patiënt fundamenteel.''
„Toen mijn schoonvader een MRI kreeg, heb ik die scans letterlijk door een AI-tool gehaald, en de resultaten vergeleken met het radiologisch verslag. De uitkomsten waren verrassend accuraat. Het betekent niet dat radiologen overbodig worden, maar wel dat hun functie fundamenteel zal veranderen. Op soortgelijke wijze zal het 'monopolie' van juristen en advocaten op juridische kennis en advisering verdwijnen. En daar profiteert uiteindelijk de hele maatschappij van.''
Wanneer realiseerde je voor het eerst dat AI zo'n disruptieve impact zou hebben?
„Direct na de lancering in 2022 liet ik ChatGPT een Non-Disclosure Agreement opstellen. Ik vroeg om een tweezijdige geheimhoudingsovereenkomst onder Nederlands recht, en was oprecht verbaasd toen ik direct allerlei heel specifieke aspecten van Nederlands recht aantrof in dat document.''
Ik kwam tot het verrassende inzicht dat juist onze beroepsgroep een ‘edge’ heeft bij het toepassen van deze technologie
Douwe Groenevelt
„Hoe kon dit van oorsprong Amerikaanse AI-systeem nu al zo'n gedetailleerde juridische kennis hebben van een klein land als Nederland? Druk experimenterend realiseerde ik me al snel de onderscheidende waarde van goed taalgevoel.''
„Als jurist waardeer je als geen ander dat de plaatsing van een komma grote gevolgen kan hebben. Ik kwam tot het verrassende inzicht dat juist onze beroepsgroep een 'edge' heeft bij het toepassen van deze technologie.''
ASML werd wereldwijd bekend door de inzet van AI op de legal-afdeling. Hoe pakte je dat aan?
„Om momentum te creëren organiseerde ik september 2023 een hackathon om 's werelds 'eerste 100 procent door GenAI gegenereerde contract' te creëren en te tekenen. We betrokken daar ook Philips en advocatenkantoor Allen & Overy bij. Dat resulteerde in veel publiciteit, en droeg bij aan onze reputatie als vernieuwende corporate legal department.''
„Daarna hebben we bijvoorbeeld ook 's werelds eerste vacature voor een 'legal prompt engineer' uitgezet. Dit soort initiatieven zorgde er ook dat ik betrokken raakte bij de bredere AI-governance en strategie van ASML. Het stelde me in staat om de parallellen in AI gebruik te zien bij bijvoorbeeld finance, tax of inkoop, en daar beter mee samen te werken. Het maakte dat ik niet meer alleen werkzaam was als juridisch adviseur, maar ook als 'innovatie-adviseur'; een vreemde maar ook bevrijdende gewaarwording.''
Lees ook: Joris Krijger (ASN Bank): 'Verantwoorde AI betekent verder kijken dan alleen financiële waarde'
Je werkte eerder voor een groot advocatenkantoor. Zijn die klaar voor AI-gedreven disruptie?
„Traditionele advocatenkantoren hebben vaak een risico-averse instelling: als je de hele dag risico's moet spotten voor klanten, gaat dat doorwerken in je eigen bedrijfsvoering. Daarbij missen veel kantoren ook een directe financiële incentive. Aan het einde van het jaar verdelen de partners de 'pot'. Als je investeert in innovatie, raakt dat elke partner rechtstreeks in de portemonnee.''
„Daar moet iedereen wel achter staan. Mogelijk het belangrijkste is echter een gebrek aan mindspace. Als je minimaal 80 uur per week heel specialistisch werk doet, heb je weinig ruimte om over nieuwe manieren van werk na te denken. Zeker in Amerika zie ik echter wel al goedbetaalde Chief Innovation Officers aantreden bij advocatenkantoren, veelal als onderdeel van het bestuur. Zij stellen het 'uurtje-factuurtje' ter discussie, en denken na over de 'productisering' van juridische diensten.''
Welke impact gaat die 'productisering' van juridische diensten concreet op de sector hebben?
„In mijn directe omgeving zie ik veel ondernemers en 'hogere middenstand' nog altijd zeer stevige bedragen betalen voor het opstellen van relatief eenvoudige contracten, processtukken en andere weinig complexe dienstverlening. Het gebruik van AI-platformen en tools voor dit soort diensten gaat de komende jaren sterk toenemen.''
„Die bieden toegankelijke uitleg, en de mogelijkheid voor de gebruiker om de meeste stukken grotendeels zelf te produceren, met slechts beperkte controle door een expert. Binnen de sector zal aldus een verschuiving optreden van het verlenen van diensten, naar het leveren van juridische 'producten'. Bestaande juridische dienstverleners doen er goed aan om nu al te onderzoeken in hoeverre ze zelf zulke producten kunnen aanbieden. Anders zullen het voornamelijk de technologiebedrijven zijn die in dit gat gaan springen.''
Er blijft voor de grootste, meest complexe zaken nog steeds behoefte aan uitzonderlijke menselijke juridische geesten.
Douwe Groenevelt
„Wanneer steeds meer rechtszoekenden met dit soort tools gaat werken – en bepaalde tools zeer populair worden – zul je bovendien zien dat juridische documenten steeds meer uniform gaan worden, wat de behoefte aan juridisch advies daarover nog verder zal doen afnemen.''
„Tegelijkertijd blijft er voor de grootste, meest complexe zaken nog steeds behoefte aan uitzonderlijke menselijke juridische geesten. De waarde van die juristen en advocaten zal dan nog meer dan nu gaan zitten in hun communicatieve, empathische vaardigheden, hun sectorkennis en hun netwerk cq. 'personal brand' en veel minder in hun inhoudelijke 'domeinkennis'.''
„Ik verwacht dan ook komende jaren een splitsing waarin standaard juridische diensten steeds meer een goedkope commodity worden, en waarbij het uurtje-factuurtje verdwijnt. Voor het meest high-value werk worden straks echter uurtarieven van duizenden euro's berekend. In die zin blijft het uurtje-factuurtje dus zeker nog bestaan.''
Lees ook: Deze topadvocaten blunderden met AI: hoe kan dat?
Wat is de mogelijke impact van deze ontwikkeling op de maatschappij als geheel?
„Kunstmatige intelligentie gaat de hoge muren rond het juridische bastion grotendeels slopen. Dat biedt ook kansen voor de rechtspraak. Een groot deel van de 'huis, tuin en keuken'-geschillen en klachtenprocedures zouden met AI veel sneller kunnen worden beslecht. Dat zou de rechtspraak toegankelijker en betaalbaarder maken voor iedereen.''
„In Nederland is men nog niet zo ver, maar in sommige landen zijn ze al ver met pilots op dit gebied. Tegelijk zie ik een duidelijk risico dat deze technologie de kloof in de samenleving snel groter kan maken. Daarom vind ik het heel belangrijk dat we bijvoorbeeld met de nieuwe AI Act stevig inzetten op AI Geletterdheid. Het is superbelangrijk dat iedereen van deze technologie profiteert, en dat we hier als gehele maatschappij de vruchten van plukken.''
Hoe heeft AI jouw eigen manier van werken en leven veranderd?
„Ik kan AI niet meer uit mijn leven wegdenken. Het heeft mijn capaciteiten vergroot en mijn horizon enorm verbreed, en het stelt me in staat om dingen te doen die anders onmogelijk zouden zijn. Zo zeer zelfs dat ik recent afscheid heb genomen van ASML om mijn eigen AI startup te beginnen. Met dit bedrijf help ik professionals in brede zin - of het nou in de juridische sector is, of in accountancy, public affairs, tax of HR - met het succesvol inzetten van AI in hun bedrijfsvoering.''
„Dat doe ik enerzijds met advies, bijvoorbeeld over de noodzakelijke cultuurverandering en de 'tone at the top', of over leading edge toepassingen van AI in hun sector die ik in binnen- en buitenland tegenkom. Anderzijds help ik hen met het bouwen van allerhande (veilige) AI-oplossingen op basis van hun unieke data, samen met een groep zeer getalenteerde data scientists en AI-engineers. AI is dus ook voor mij persoonlijk heel disruptief gebleken, in positieve zin.''
Douwe Groenevelt
Founder en CEO van Varidea
Groenevelt was tot april 2025 Vice President, Deputy General Counsel & Head of Legal bij ASML. Daar werd hij bekend als AI-pionier door onder meer de eerste legal prompt engineer ter wereld aan te nemen en door 's werelds eerste 100% door AI-gegeneerde contract te sluiten.
Voorheen werkte hij als advocaat bij De Brauw Blackstone Westbroek, onder meer als Resident Partner in Brussel. Zijn interesse in technologie en ondernemerschap gaat terug tot zijn studententijd, toen hij net voor de "dot-com crisis" samen met een vriend een e-commerce startup oprichtte (wat hij zelf omschrijft als "geen financieel succes, wel een leuke ervaring").
Momenteel is hij bezig met de lancering van Viridea, een bedrijf dat zich richt op AI-consultancy, data-engineering en data science voor professionals.
Lees ook: Mick Costigan (Salesforce) voorspelt toekomst vol AI agents: 'Bring Your Own Agent-scenario's'
Ontvang elke week het beste van BusinessWise in je mailbox. Schrijf je hier nu gratis in:
