Zabeth van Veen: 'Vooroordelen kosten meer dan ze opleveren'

Vooroordelen helpen ons soms, maar werken minstens zo vaak tegen ons. Hoeveel talentvolle medewerkers, waardevolle klanten en strategische partners loop je mis door dit soort vooroordelen? Hoeveel kansen blijven onbenut? Vooroordelen kosten meer dan ze opleveren. Ont-biassen is geen luxe, maar een noodzaak.

De onbewuste sturing van ons brein

Ons limbische brein, de zetel van onze emoties, bepaalt tot wel 90 procent van onze reacties op anderen. Ooit was dat nuttig: een snelle inschatting kon het verschil maken tussen leven en dood. Maar vandaag de dag zetten diezelfde reflexen ons regelmatig op het verkeerde spoor. Angst voor het onbekende, weerstand tegen afwijking: ze zijn de stille regisseurs van onze dagelijkse interacties.

Ik verwacht niet dat we ooit helemaal zonder vooroordelen zullen zijn - ons brein is daar nu eenmaal niet op gebouwd. Maar we kunnen wel:

• Erkennen dat we allemaal vooroordelen hebben.

• De wil hebben om hier verandering in te brengen.

• Onze onbewuste vooroordelen bewust maken door te leren, uit te proberen en nieuwe inzichten op te doen.

Luister ook: Hoe word ik vooroordeelloos? Een 'Hoe word ik'-aflevering met Zabeth van Veen.

De oncomfortabele waarheid over vooroordelen

Zelf ben ik bepaald niet vrij van oordelen. Ik denk dat ik ze, als imagodeskundige en coach, zelfs meer heb dan een ander. Alleen al omdat ik er een sport van maak zo snel mogelijk vooroordelen te herkennen en vervolgens te analyseren waar ze vandaan kunnen komen. Maar het echte werk komt daarna: bewust stilstaan, reflecteren en corrigeren. Want vrijwel altijd blijkt er méér achter iemand te zitten dan de eerste indruk suggereert.

Ik herinner me een coachee, een stralende, energieke vrouw. Mijn eerste gedachte? Wat komt zij doen? Ze lijkt alles perfect op orde te hebben, geweldig CV, ziet er prachtig uit. Totdat ze haar verhaal deelde – een geschiedenis van dikke ellende al vanaf haar geboorte. En toch stond ze daar, met een lach.
Of die lange man, 2.10 meter, met een indrukwekkende verschijning en een norse blik. In ons gesprek bleek hij juist uitzonderlijk vriendelijk en zorgzaam.

Wereld van verschil

Wie je bent en wat de ander ziet, dat kan een wereld van verschil zijn. In de afgelopen 20 jaar heb ik ook geleerd dat wat mensen wel of niet raakt, veel te maken heeft met persoonlijke ervaringen, opvoeding, zelfbeeld en religie. Daarom is het niet genoeg om alleen aan de slag te gaan met de zender, als het vooroordelen betreft; ook de rol van de ontvanger moet worden meegenomen.

Luister ook: Hoe word ik iemand die zich goed kleedt op de werkvloer?

Iedereen draagt geïnternaliseerde vooroordelen met zich mee. Dit zijn onbewuste overtuigingen en stereotypen die iemand over zichzelf heeft overgenomen vanuit de samenleving, opvoeding of ervaringen. Dat kan leiden tot zelfonderschatting, zelfbeperking of het bevestigen van negatieve verwachtingen, zelfs als ze niet waar zijn. Pak dit aan, je bent het waard. Als de zender bovendien zijn eigen verantwoordelijkheid neemt voor de inhoud en presentatie van zijn boodschap, zal elke samenwerking binnen een organisatie vanzelf verbeteren.

Cultuur aan tafel: versterk samenwerking en begrip

Geef samenwerking en teamgevoel een boost door cultuur een plek te geven in
vergaderingen. Laat elke vergadering één medewerkers kort iets delen over zijn/haar/x regio, culturele achtergrond, tradities en de link met hun werk. Een kleine traktatie uit de cultuur of regio maakt het moment extra bijzonder.
Deze eenvoudige aanpak helpt collega's om elkaars gewoonten, waarden en normen beter te begrijpen. Ook tussen de Nederlandse provincies zijn er verrassend veel cultuurverschillen.

Zo maak je het interactief:

• Welke gewoonte of waarde uit jouw cultuur pas je ook toe in je werk? Of zou je graag willen toepassen?

• Welke misverstanden over jouw cultuur kom je weleens tegen en hoe ga je
  daarmee om?

• Welk gerecht of feestdag uit jouw regio of land heeft een bijzondere betekenis voor jou?

Ontvang elke donderdag het beste van BusinessWise in je mailbox