Thought leader Sander van Asbeck: 'Als je écht gelooft in nieuwe technologie, is er altijd meer mogelijk dan je denkt'

,,Over 20 jaar is 90 procent van alle medicijnen gebaseerd op mRNA-technologie. mRNA-medicijnen zijn veel effectiever dan traditionele medicijnen. Ze kennen weinig bijwerkingen, en zijn veel makkelijker te produceren. Elk ziekenhuis heeft in de toekomst een apparaat dat jouw persoonlijke geneesmiddel voor elke voorkomende ziekte direct produceert. Wij zijn dat apparaat op dit moment aan het ontwikkelen."

mRNA is de 'software' die elke nieuwe cel in ons lichaam programmeert.

,,Ik raakte geïnteresseerd in mRNA tijdens mijn studie Molecular Life Sciences aan de Radboud Universiteit. Ons lichaam produceert lichaamscellen volgens een genetische blauwdruk. Ons DNA bevat elke blauwdruk voor elke cel, orgaan en lichaamsdeel. mRNA transporteert die informatie van het DNA naar de nieuwe cellen. Als we worden besmet door een virus, 'programmeert' mRNA de antistoffen waarmee ons lichaam reageert. Dat vond ik direct een héél krachtig idee. Dat je eigen lichaam het geneesmiddel voor vrijwel elke ziekte zélf kan produceren, als het beschikt over de juiste informatie. Met onze mRNA-technologie kunnen we die informatie aan ons lichaam communiceren."

Vrijwel elke lichamelijke ziekte heeft een duidelijke genetische oorzaak.

,,Virussen zijn stukjes genetisch materiaal, verpakt in een laagje eiwit. Ze kunnen zich niet zelfstandig vermenigvuldigen. Daarom infecteren ze lichaamscellen van andere levende wezens. Ze nemen de controle van de cel daarna over, om meer virusdeeltjes te produceren op basis van het eigen mRNA. Zo krijg jij griep, Covid, waterpokken of polio. Genetische of erfelijk bepaalde ziektes worden veroorzaakt door 'afwijkende' informatie die is vastgelegd in jouw DNA. Die informatie komt via het mRNA in nieuwe cellen terecht. Die cellen, en de organen die zij vormen, zijn gevoeliger voor het ontstaan van bijvoorbeeld Parkinson, Alzheimer en verschillende vormen van kanker of diabetes."

Traditionele geneesmiddelen zijn vaak inefficiënte gifstoffen met veel bijwerkingen.

,,Als alles goed gaat, remt zo'n gifstof het ziekteproces in ons lichaam af. De ontwikkeling van een traditioneel medicijn duurt minimaal 10 jaar, en kost al snel miljarden. Dat hele dure en langdurige proces levert dan één chemische stof op, die heel veel verschillende patiënten moet genezen. Elk menselijk lichaam is echter uniek, net als elk ziekteproces. Traditionele geneesmiddelen zijn daarom vaak niet heel efficiënt, en komen met een pagina's lange bijsluiter vol met mogelijke bijwerkingen. Met elke nieuwe variant van een ziekte moet je weer een nieuwe chemische stof ontwikkelen. En voor veel zeldzame ziektes is het ontwikkelen van een medicijn simpelweg niet rendabel."

De COVID-pandemie bracht onze mRNA-technologie in een stroomversnelling.

,,Opeens kregen miljarden mensen een mRNA- vaccin, en zag iedereen het enorme potentieel. De verantwoordelijke wetenschappers kregen onlangs zelfs een Nobelprijs Geneeskunde. De technologie die zij ontwikkelden draait kort samengevat om chemisch bewerkt mRNA-materiaal. Met onze technologie kunnen we nu zelf kunstmatig mRNA produceren. Daarmee kunnen we veel specifiekere informatie aan het lichaam communiceren. De stoffen die ons lichaam daarmee produceert, zijn daardoor veel beter afgestemd op de genetische oorzaak van de ziekte. Zo kunnen we straks voor elke individuele patiënt en vrijwel elke ziekte een gepersonaliseerde kuur produceren."

Dankzij kunstmatige intelligentie ontwikkelt mRNA-technologie zich nu razendsnel.

,,Om een persoonlijk mRNA-geneesmiddel te produceren, moeten we eerst het DNA van de patiënt analyseren. Dat bestaat uit vier biochemische moleculen, die we duiden met de letters A, T, G en C. Samen vormen die letters een unieke code van 6 miljard moleculen. Dat is 725 megabyte data. Op basis daarvan produceren we ons kunstmatig mRNA. Dat mRNA kan je op een biljoen verschillende manieren programmeren. Die rekensommen zijn niet te bevatten voor de menselijke geest. Maar dankzij de razendsnelle ontwikkeling van krachtige computers en kunstmatige intelligente software kunnen we die nu toch gaan vertalen naar volledig gepersonaliseerde geneeskunst."

De mRNA-machine die wij ontwikkelen is van ASML-achtige complexiteit.

,,Wij produceren de mRNA code voor een persoonlijk medicijn in de computer. Die code verkopen we aan farmaceuten die zijn gespecialiseerd in specifieke ziektes. We noemen dat 'mRNA as a Service'. Tegelijk ontwikkelen we ook een machine waarmee we zelf ons kunstmatige mRNA kunnen produceren. Die productie vindt plaats in zeer dunne plastic plaatjes, met kanaaltjes van enkele micrometers. Die komen onder hoge druk te staan. In totaal 400 ton, evenveel druk als een landende Boeing 737. Wij werken daarom met dezelfde producenten die onderdelen leveren aan ASML."

De maatschappelijke impact van deze nieuwe geneeskunst is moeilijk te bevatten.

,,In mijn visie heeft elk academisch ziekenhuis over 20 á 30 jaar een eigen mRNA-machine staan. Je loopt binnen, laat je DNA sequencen en krijgt dezelfde dag nog jouw persoonlijke geneesmiddel tegen elke denkbare ziekte. De druk op onze gezondheidszorg, en bijvoorbeeld ook de ouderenzorg, neemt daardoor enorm af. En vergeet niet: mRNA is de software van elk levend wezen. Wij leveren nu bijvoorbeeld ook al mRNA aan een bedrijf dat ziektevrije tomaten wil produceren. En een organisatie die koraal ontwikkelt dat veel beter bestand is tegen temperatuurstijgingen. Ik moet mezelf regelmatig in mijn arm knijpen als ik nadenk over het enorme potentieel van deze technologie."

Als je écht gelooft in nieuwe technologie, is er altijd meer mogelijk dan je denkt.

"mRNA-technologie is zeer complex. Toen ik me net ging verdiepen in de mogelijkheden, waren relatief weinig mensen geïnteresseerd. Nu ontvangen wij serieuze financiële steun en advies van grote internationale organisaties. Die waren bijvoorbeeld ook betrokken bij de ontwikkeling van de COVID-vaccins. Hun experts werken altijd onder extreme tijdsdruk. Van hen heb ik geleerd: als je echt ergens écht voor gaat, behaal je resultaten die je vooraf als onmogelijk beoordeelt. Zo planden we de oplevering van ons eerste prototype mRNA-machine vooraf over 10 jaar in. Dat is nu binnen 3 jaar geworden. Als het écht belangrijk is voor jou, is er altijd meer mogelijk dan je denkt."