Samen met mijn goede vriend, cyberexpert Erik Jan Koedijk, ben ik een boek aan het schrijven over AI. Het komt binnenkort uit. Erik Jan is een van de weinige mensen die ik ken die nog wat eerder op internet zat dan ik. Hoewel hij veel meer vanuit technologie naar ontwikkelingen kijkt dan ik, zijn we het over één ding volledig eens: de parallellen tussen deze tijd, de opkomst van AI, en de jaren negentig, de opkomst van internet, zijn onmiskenbaar. En… wat hebben we er weinig van geleerd met z'n allen!
Ik was bijna vergeten hoe nuttig en leerzaam het is om samen een boek te schrijven. Door onze gedachten te scherpen en te toetsen wordt glashelder wat er op ons af komt. Maar de belangrijkste les is dat wij mensen en onze patronen en gedrag helemaal niet snel genoeg zijn geëvolueerd om AI aan te kunnen. Onze eigen keuzes, ons gedrag, onze besluiten gaan bepalen wie als winnaars en wie er als verliezers uit de AI-strijd tevoorschijn komen. Om de juiste keuzes te kunnen maken, helpt het om te kijken wat we kunnen leren van het verleden:
Lees ook: Dit zijn de 100 meest invloedrijke mensen in AI
Eind jaren '90 had iemand ineens... een website
Weet je nog? Het was eind jaren '90 en iemand had ineens… een website. Geen idee wat erop stond, maar het maakte indruk. Hetzelfde met e-mail. Wie destijds mailde in plaats van faxte, was automatisch een visionair. „The medium was the message," zei McLuhan, en gelijk had 'ie. Je hoefde niks zinnigs te doen met internet om toch innovatief te lijken. Je hébt het, dus je bent het. Ik heb eind 1994 zelfs weleens geadviseerd om eerst maar eens gewoon je brochure op internet te zetten… Dat is nu een marketing-doodzonde. Maar toen wisten we dat ook nog niet precies. En we maakten daardoor in elk geval websites in de juiste huisstijl!
Fast forward naar nu: iedereen heeft internet, iedereen heeft Teams, iedereen heeft een nieuwsbrief waar niemand op zit te wachten — en nu heeft iedereen óók AI. Net als toen denkt men: „We moeten er iets mee, anders lopen we achter." De reflex is dezelfde als bij de eerste websites: eerst snel hebben, daarna pas nadenken. Als je nu AI „hebt", ben je innovatief, je bent van de kant af en aan het experimenteren. Is daar iets mis mee? Of ben je gewoon één-oog in het land der blinden?
Er is wel een groot verschil met 25 jaar geleden: deze keer gaat het niet meer om een digitaal visitekaartje. Deze keer praat de technologie terug en soms vraagt hij zich hardop af waarom hij geen vakantiedagen heeft. Een grap? Mark my words, dit soort discussies zijn niet ver van ons verwijderd.
AI is geen proefballon, het is een collega
Ik heb de afgelopen tijd in de keuken van een aantal grote en kleine organisaties kunnen kijken. Het valt mij op dat bestuurders en leiders steeds vaker stellen vragen als:
„Hoe houden we AI veilig en ethisch? En wie is aansprakelijk als een chatbot iets doms doet? Wat als AI ons werk overneemt?"
Een andere vraag die meteen in het verlengde hiervan ligt is dan: „Hoe blijven we onderscheidend als iedereen dezelfde tools gebruikt?"
Allemaal terechte vragen. Maar slechts zelden stelt iemand de belangrijkste vraag: „Hoe zorg je dat AI werkt volgens jouw waarden, jouw cultuur en jouw morele kompas?"
Want als je dat niet doet, gaat AI vanzelf z'n eigen kompas schrijven. En voor je het weet licht hij je klanten op, en vraagt ook nog om opslag, een ergonomische bureaustoel en een performance review.
Een cao voor chatbots
Misschien moeten we een cao voor chatbots schrijven. Niet omdat ze anders gaan staken, maar omdat het ons dwingt na te denken over de spelregels. Over verantwoordelijkheid, transparantie, vertrouwen en gedrag. We regelen wél alles voor BHV, mailboxen en leaseauto's, maar zodra een chatbot namens ons klanten te woord staat, hopen we dat het goed gaat. En „hoop" is geen „strategie", maar „uitgestelde teleurstelling", leerde ik ooit…
Dus stel je voor:
Artikel 1: AI houdt zich aan de waarden van de organisatie (ook als de organisatie dat zelf soms vergeet).
Artikel 2: Iedere chatbot heeft een mentor van vlees en bloed. (In plaats van andersom)
Artikel 3: AI mag helpen, maar niet beslissen over mensen zónder mensen.
Artikel 4: Bias (een soort ingebouwde scheefgroei in AI) is geen bug, maar een HR-dossier, waar je heel scherp op moet zijn. AI is tenslotte onze eigen, gestolde, menselijke collectieve intelligentie uit het verleden, dus per definitie niet alwetend of eerlijk.
Artikel 5: Opslag wordt alleen toegekend aan mensen die meegroeien met de organisatie (sorry, ChatGPT).
Alleen al het maken van zo'n cao dwingt leiders na te denken over de vraag: Waar ligt de grens tussen hulpmiddel en collega? En wie is er verantwoordelijk als het misgaat?
Lees ook: 'Terwijl jij nog twijfelt, zijn anderen al aan het bouwen', waarom je AI nú moet omarmen
Hoe blijf je onderscheidend als iedereen AI heeft?
Erik Jan en ik zien vandaag dezelfde struggles als toen wij als jonge internet ondernemers de wereld bestormden. Hoe onderscheid je je in een wereld die razendsnel verandert? Hoe blijf ik mijn concurrent een stapje voor? En hoe zorg ik dat ik aantrekkelijk ben voor de leukste en slimste talenten in de markt? Precies dezelfde vraag als bij websites, e-mail en smartphones. Het antwoord is onveranderd: technologie nivelleert, cultuur differentieert. En doelen geven richting, terwijl waarden verbinden. Dat zijn dus zaken waar je als leider op kunt sturen en waar je het goede voorbeeld in kunt geven.
Kijk naar de Formule 1. Iedereen heeft dezelfde spelregels, hetzelfde rubber, dezelfde brandstof, aerodynamica en data. Het verschil wordt gemaakt door:
Het team dat fouten durft te maken en te experimenteren,
Een cultuur waarin expertise wint van ego,
Het team met de beste feedback-cultuur en de grootste psychologische veiligheid,
Leiders die ruimte geven in plaats van controle pakken.
Niet de auto wint, maar het team. Ofwel: het ecosysteem eromheen. En steeds vaker is AI onderdeel van dat team.
Als je een chatbot geen richting, waarden en leiderschap meegeeft, botst hij met 300 km/u de pit-muur in, nog vóór de start.
AI is dan ook geen wondermiddel, maar ook geen vijand. Het is misschien wel een nieuwe engineer, of zelfs coureur in je team. Maar als je 'm geen richting, waarden en leiderschap meegeeft, botst hij met 300 km/u de pit-muur in, nog vóór de start.
Leiderschap met een update graag
We kunnen niet op de oude manier, hiërarchisch blijven sturen op iets dat sneller leert dan je MT besluiten neemt. De implementatie van AI in je organisatie vraagt niet om controle, maar om kaders. Niet om angst, maar om eigenaarschap. In controle zijn zónder te controleren.
Dus hier is een reality check voor leiders:
Jij bepaalt of AI mensen versterkt of vervangt.
Jij bepaalt of AI een verlengstuk wordt van je waarden en cultuur, of alleen van je spreadsheets.
Jij bepaalt of AI kansen en teams democratiseert, of juist de ongelijkheid vergroot.
En ja, jij bepaalt of AI ooit een CAO of vakbond krijgt.
Lees ook: 'Technologie is niet het grootste risico, maar juist de bestuurders zelf'
Niet: 'Wat doet AI met ons?', maar: 'Wat doen wij met AI?'
Maar misschien móeten we wel een cao schrijven voor chatbots. Niet letterlijk, maar als metafoor voor leiderschap. Voor ethiek. Voor psychologische veiligheid, óók voor digitale collega's. Want uiteindelijk is een chatbot met klantcontact een verlengstuk van je cultuur. Daar wil je nauw mee samenwerken om samen te leren hoe we de klantvriendelijkheid kunnen vergroten. Feedback geven wordt steeds vaker slim prompten. Onderschat dat niet!
AI maakt vooralsnog niemand overbodig. We hebben ieder talent nodig. Maar de nieuwe technologie maakt wel zichtbaar wie waarde toevoegt, wie vastklampt aan controle en wie durft te leiden in plaats van beheren. En geloof me, net als een succesvolle website een uiting is van je cultuur, geldt dat nog meer voor AI: een chatbot die werkt in een organisatie met vertrouwen, humor en richting, zorgt beter voor jouw klanten dan jij zelf kunt. Zonder te klagen, nooit ziek. En altijd enthousiast. Misschien toch tijd voor een promotie?
Lees ook: Wat als een AI-chatbot zich tegen je keert? 'Stop, anders onthul ik je affaire'
Ontvang elke week het beste van BusinessWise in je mailbox. Schrijf je hier nu gratis in:
