Nederlanders stappen zo snel over op elektrische auto's en warmtepompen, dat het stroomnet op steeds meer plekken tegen de grenzen aanloopt. Duizenden bedrijven staan daarom inmiddels op een wachtlijst. Netbeheerders zien op sommige plekken dat er toch nog problemen kunnen ontstaan door de snelle ontwikkelingen bij huishoudens, meldt NU.nl.
Bedrijven op wachtlijst
De zorgen kwamen eind vorig jaar ter sprake in een besloten informatiebijeenkomst voor Utrechtse raads- en statenleden. Warmold ten Zijthoff, regiodirecteur van netbeheerder Stedin, verwees in de bijeenkomst naar het EO-programma Black-out. Daarin werd geschetst wat er zou gebeuren als de stroom drie dagen uitvalt door een cyberaanval.
Dit is nadrukkelijk een scenario waar we niet naartoe willen
Warmold ten Zijthoff Stedin
72 uur zonder stroom?
,,Bij netcongestie (overbelasting van het stroomnet, red.) hebben we het niet over 72 uur zonder stroom, maar heb je het over 4 uur, 6 uur en in hele slechte gevallen kan het 24 uur zijn", zei Ten Zijthoff tijdens de bijeenkomst, die op YouTube is gezet. Daar leverde de registratie tot nu toe 120 weergaven en nul media-aandacht op.
,,Het zal ook nooit zijn dat de hele provincie er dan in één keer af ligt. Maar dat het tot zo'n 200.000 huishoudens kan gaan raken, dat zijn de cijfers die we tot nu toe hebben gezien", aldus Ten Zijthoff. Hij sprak van 'behoorlijk donkere scenario's' als het rond 2029 niet is gelukt om de druk op het stroomnet te verlichten.
Lees ook: Gaan EU-plannen voor schonere industrie slagen? 'Juist nu ligt er een gouden kans'
Stroom opwekken op piekmomenten
,,Dit is nadrukkelijk een scenario waar we niet naartoe willen", benadrukt Ten Zijthoff in gesprek met NU.nl. Vorig jaar werd al een lijst van tien onorthodoxe maatregelen gepresenteerd om het Utrechtse stroomnet in de lucht te houden. In de komende jaren worden er tijdelijke gasturbines geplaatst om stroom op te wekken op piekmomenten. Ook wordt gekeken naar de mogelijkheid om laadpalen tijdens de spits minder elektriciteit te laten gebruiken.
Verder overwegen de netbeheerders om huishoudens, net als grote bedrijven, op een wachtlijst te zetten als zij een aansluiting op het stroomnet willen. Het zou jarenlange vertraging betekenen voor tal van nieuwbouwwijken. Volgens Ten Zijthoff wordt na de zomer geëvalueerd of deze 'ongelofelijk ingrijpende' stap nodig is.
In onderstaande grafiek is te zien hoe snel het stroomgebruik in de provincie Utrecht stijgt. Al volgend jaar kan de piekvraag hoger liggen dan de maximale capaciteit van het net. Daarom zijn snel maatregelen nodig om juist tijdens die piekmomenten het stroomverbruik te verminderen.
Uit berekeningen van de netbeheerders blijkt dat het risico op stroomstoringen vooral speelt als die maatregelen onvoldoende opleveren, of als het niet lukt om het stroomnet op tijd te verzwaren. Ook als Nederland sneller overstapt op warmtepompen en elektrische auto's dan eerder werd aangenomen, worden de problemen groter.
Veiligheidsregio bracht gevolgen in kaart
Dat de mogelijkheid van stroomstoringen serieus wordt genomen, blijkt uit het feit dat Veiligheidsregio Utrecht vorig jaar is gevraagd om de gevolgen ervan in kaart te brengen. Die inventarisatie is niet openbaar gemaakt, maar na vragen wel gedeeld met NU.nl.
In het document waarschuwt de veiligheidsregio voor domino-effecten: door het gebrek aan elektriciteit vallen steeds meer systemen uit die afhankelijk van elkaar zijn. Al na twee uur valt bijvoorbeeld het mobiele bereik weg, waardoor burgers ook geen NL-Alert meer kunnen ontvangen. Na een paar uur werkt ook de rioolzuivering niet meer, waardoor vervuild water sloten en rivieren instroomt en massale vissterfte zichtbaar wordt.
Duurt een stroomstoring langer dan vier uur, dan moet voedsel grootschalig worden weggegooid en komen automobilisten steeds vaker stil te staan. Dat geldt niet alleen voor stekkerauto's met een lege accu, maar ook voor brandstofwagens; tankstations werken zonder elektriciteit namelijk ook niet meer.
De veiligheidsregio benadrukt dat het document verwachtingen schetst die niet gebaseerd zijn op praktijkervaringen. ,,In Nederland hebben we nog niet te maken gehad met een langdurige stroomuitval in een groot gebied."
Het belang en de urgentie hiervan is voor alle partijen duidelijk, maar er is meer tijd nodig om tot een zorgvuldige afweging te komen
Woordvoerder provincie Utrecht
Ook alarmbellen in Noord-Holland
De megadrukte op het stroomnet zorgt niet alleen in Utrecht voor problemen. Ook in Noord-Holland rinkelen alarmbellen bij TenneT. Het stroomnet dreigt vanaf 2026 overbelast te raken ten noorden van Beverwijk en in het zuidwesten van Amsterdam. Zonder extra maatregelen kan dat tot langdurige stroomstoringen leiden, waarschuwde de netbeheerder eind vorig jaar.
Dat komt doordat de vraag naar stroom rond het hoogspanningsstation Vijfhuizen extreem snel oploopt. In 2028 is dat station voor 90 procent van het jaar overbelast, blijkt uit een eerste onderzoek van TenneT. Voor een belangrijk deel komt dat door de groei van het aantal datacenters in dit gebied.
Onorthodoxe maatregelen niet geschuwd
Momenteel wordt nader onderzoek gedaan om ook voor deze regio een maatregelenpakket op te stellen. ,,We zitten daar middenin. We verwachten medio april de uitkomsten te hebben", zegt Tom van der Schaaf, programmamanager netcongestie bij TenneT.
Ook hier worden onorthodoxe maatregelen niet geschuwd. TenneT zei eerder zelfs te kijken naar de mogelijkheid om de dieselaggregaten van de datacenters in te zetten om het stroomnet te ontlasten. Maar de netbeheerder waarschuwde al dat dat volgens de huidige vergunningen niet mag. Ook door de stikstofproblematiek zal deze maatregel volgens Van der Schaaf "moeilijk inzetbaar" zijn.
Verschillende energie-experts zeggen tegen NU.nl dat het hoogspanningsnet van TenneT met veel veiligheidsmarge is aangelegd. Daardoor is overbelasting van een elektriciteitsstation niet meteen een probleem, maar het zorgt er wel voor dat onderdelen minder lang meegaan en dat het risico op storingen toeneemt.
Lees ook: Van energiebehoefte naar nieuwe kansen? Het kán volgens Edwin Diender van Huawei met Energyverse
Mogelijk vertraging bij bouw hoogspanningsstation
In Utrecht dreigt ondertussen een nieuwe tegenslag: de verzwaring van het hoogspanningsnet gaat mogelijk langer duren. Een cruciaal nieuw hoogspanningsstation in Utrecht Noord moet in 2029 af zijn om storingsrisico's te verhelpen, zeggen de netbeheerders. TenneT waarschuwde afgelopen december dat uiterlijk in februari de locatie moest worden gekozen om die planning nog te halen.
Inmiddels blijkt dat TenneT en de provincie die deadline niet hebben gehaald. ,,Op dit moment weten we nog niet wat dit voor de beoogde opleverdatum van 2029 betekent", zegt een woordvoerder van TenneT.
,,Het belang en de urgentie hiervan is voor alle partijen duidelijk, maar er is meer tijd nodig om tot een zorgvuldige afweging te komen", zegt een woordvoerder van de provincie Utrecht. Zij hoopt voor de zomer meer duidelijkheid te hebben over de locatie.
Ontvang elke donderdag het beste van BusinessWise in je mailbox. Schrijf je hier gratis in:
