Gaan EU-plannen voor schonere industrie slagen? 'Juist nu ligt er een gouden kans'

Doel van het plan is Europese bedrijven concurrerender en zo snel mogelijk koolstofvrij te maken en te elektrificeren. Om dat doel te bereiken, worden in het actieplan op tal van terreinen voorstellen gedaan. Die variëren van betaalbare energie voor bedrijven en versoepeling van staatssteun tot gezamenlijke inkoop van grondstoffen. Lidstaten mogen bijvoorbeeld energie-intensieve industrieën subsidiëren, zodat ze snel de overgang naar elektrisch produceren kunnen maken. De regels voor staatssteun worden daartoe versoepeld.

Ook startups die werken aan schone energie kunnen door lidstaten extra financieel worden gesteund. Denk aan bedrijven die laadpalen produceren voor elektrische auto's of aan bedrijven die batterijen ontwikkelen om bijvoorbeeld zonne-energie opgewekte stroom op te slaan. De Commissie wil dat alle maatregelen ertoe leiden dat Europese bedrijven in Europa blijven en dat Europeanen zo veel mogelijk Europese producten kopen. De Europese Commissie maakt meer dan 100 miljard euro vrij om in de EU geproduceerde schone productie te ondersteunen.

Het plan bevat de juiste onderdelen voor een sterkere concurrentiekracht en weerspiegelt onze eerder gepubliceerde bouwstenen

Juiste onderdelen voor sterkere concurrentiekracht

VNO-NCW is positief over de plannen. 'De Commissie schetst duidelijke tijdlijnen voor onder meer lagere energieprijzen, een markt voor duurzame producten, snellere vergunningverlening en een circulaire economie. Het plan bevat de juiste onderdelen voor een sterkere concurrentiekracht en weerspiegelt onze eerder gepubliceerde bouwstenen.' Wel waarschuwt de organisatie dat de plannen verdere uitwerking vragen en geen vrijblijvend keuzemenu mogen worden. 'Een snelle en gezamenlijke uitwerking door de Commissie en lidstaten is daarom cruciaal.'

VNO-NCW over EU-plannen

Ingrid Thijssen, voorzitter VNO-NCW: ,,Geopolitieke ontwikkelingen maken een sterke industrie noodzakelijk. Nederland en de EU kunnen niet zonder eigen productie en energie. Maar de industrie staat onder grote druk, met name door de veel te hoge energieprijzen en de onvoldoende vraag naar duurzame producten. Verduurzaming is de enige manier om onafhankelijker te worden van de rest van de wereld en concurrerend te blijven. Omdat veel uitdagingen grensoverschrijdend zijn, is het goed dat dit op Europees niveau gebeurt. Tegelijkertijd worden Nederlandse bedrijven door specifiek Nederlands beleid op achterstand gezet, waardoor aanvullende nationale maatregelen noodzakelijk blijven."

De belastingdruk op elektriciteit is te hoog, terwijl juist elektrificatie de sleutel is tot een betaalbare en duurzame energievoorziening

NVDE: 'Wind in de rug voor energietransitie'

De Nederlandse Vereniging Duurzame Energie (NVDE) juicht de Clean Industrial Deal en Action Plan for Affordable Energy toe, omdat ze de concurrentiepositie van Europese bedrijven versterken en de energietransitie wind in de rug geven. Hernieuwbare energie en duurzame industrieën zijn volgens de vereniging de sleutels tot een krachtige economie en een leefbare planeet.

Europa heeft volgens de vereniging de kans om wereldleider te worden in schone, groene en duurzame technologieën, waardoor het continent economisch toekomstbestendig wordt.

Verder is de NVDE positief over de oproep van de Europese Commissie om de belasting op elektriciteit te verlagen, vooral voor huishoudens en energie-intensieve industrieën. Dit is een noodzakelijke stap om elektrificatie aantrekkelijker te maken en de afhankelijkheid van fossiele brandstoffen te verminderen. ,,De belastingdruk op elektriciteit is te hoog, terwijl juist elektrificatie de sleutel is tot een betaalbare en duurzame energievoorziening," aldus Olof van der Gaag, voorzitter van de NVDE.

Hoe word ik duurzaam ondernemer? Expert Anne-Marie Rakhorst vertelt...

Lukt het EU-landen samen krachtig genoeg te zijn?

Kortom: goed nieuws vanuit Brussel. Maar, voelt het voor de NVDE niet als rijkelijk laat, 10 jaar na het klimaatakkoord in Parijs? ,,Een levensvatbare industrie is een groene industrie. Verduurzaming van die industrie is superbelangrijk, maar inderdaad: het gaat niet hard genoeg'', zegt Claire Tielens namens de NVDE. ,,We zijn enthousiast over de plannen. Ze zijn concreet en we gaan er de goede kant mee op. Het succes staat of valt met hoe snel de plannen daadwerkelijk worden uitgevoerd. Lukt het alle EU-landen om samen krachtig genoeg te zijn, dat is de grote vraag.''

Als de windmolens, zonnepanelen en warmte-installaties er eenmaal staan, draait alles zo goed als gratis

Wereldleider in tijden van Trump

Volgens Tielens ligt er juist nu een gouden kans voor Europa om wereldleider te worden als het gaat om verduurzaming van de industrie met het vizier op de toekomst. ,,Zeker nu de Verenigde Staten onder Trump de doodlopende fossiele weg inslaat. Veel mensen zien daarom dat Europa juist op dit moment de kans moet grijpen. Dus het zou best weleens kunnen gaan lukken'', aldus een voorzichtig optimistische Tielens.

,,Twee zaken die deels ook in de plannen staan vinden wij zeer belangrijk. Het eerste is het creëren van vraag naar duurzamer geproduceerde producten. Daarom hebben we met een zeer brede coalitie met daarin onder meer VNO-NCW en 90 bedrijven en branches voor de kerst een oproep aan Wopke Hoekstra (Eurocommissaris Klimaat en Schone Groei, red.) gedaan. Dat heeft gewerkt, want het feit dat de vraag-creatie nodig is, staat duidelijk in de Clean Industrial Deal.''

Tielens: ,,Nummer twee is de rentekorting vanuit de Europese Centrale Bank op groene projecten. Dat is nog niet meegenomen in het plan omdat de ECB daarover gaat. Die oproep blijft dus staan. Het is belangrijk, want al die groene projecten die energie moeten opwekken hebben aan het begin veel kapitaal nodig. Als de windmolens, zonnepanelen en warmte-installaties er eenmaal staan, draait alles zo goed als gratis. Goed voor de economie, want ze leveren relatief stabiele en relatief lage energieprijzen op. Het kost de overheid en de Europese Commissie ook niks om deze toe te passen.''

Gelukkig wordt het langzaam maar zeker bekend dat er industriële mogelijkheden zijn voor flexibele energieafname

Waarde van vraag-creatie

Wel dreigt een groter aanbod dan een vraag van duurzaam opgewekte energie, ziet men bij de NVDE. Tielens: ,,Vandaar benadrukken we nog een keer de waarde van vraag-creatie. De overheid moet stimuleren dat er ook echt meer vraag komt naar duurzamer gemaakte producten. Doe dat door de gehele keten te verduurzamen. Leg de kosten niet alleen bij de bedrijven in het begin, maar ook een deel bij de consumenten aan het einde van de keten. Daardoor verdeel je de kosten en de lasten beter, wordt de prijs voor de producten maar iets hoger en is de keten een stuk toekomstbestendiger.''

De NVDE vraagt om ook meer flexibiliteit in de hele keten. Op het ene moment is de zon- en windenergie hard nodig en op andere momenten juist niet. ,,Naarmate we flexibeler zijn wanneer we energie gebruiken, ook wanneer het net de ruimte biedt, dan kan er veel meer. Nu wordt netcongestie vaak als reden genoemd waarom de industrie moeilijk kan verduurzamen. Dat is misschien ook zo en er wordt keihard gewerkt om nieuwe kabels te leggen, maar wat we verder moeten doen is slimme projecten verzinnen. Projecten waardoor we kunnen verduurzamen zonder het net te overbelasten. Gelukkig wordt het langzaam maar zeker bekend dat er industriële mogelijkheden zijn voor flexibele energieafname. Dat komt mede ook door het feit dat er vanaf april een subsidie voor is (de Flex-e subsidie voor bedrijven en instellingen met een gecontracteerd transportvermogen (de maximale hoeveelheid elektriciteit die zij via een netaansluiting mogen afnemen) van 100 kW elektriciteit of meer, red.).''

Tielens tot slot: ,,Het is positief dat het belang van het versnellen van procedures, onder andere voor de energie-infrastructuur, wordt benadrukt in de plannen. Met concrete handvatten. Belangrijk is dat alle lidstaten, dus ook Nederland, dit voortvarend gaan aanpakken.''

Lees ook: Onder de druk van investeerders zet BP weer vol in op olie en gas en laat het groene doelen varen

Ontvang elke donderdag het beste van BusinessWise in je mailbox