Investeringsachterstand, maar kansen zijn er nog steeds: waarom Nederland nu miljarden extra in AI moet investeren

Nederland loopt achter: '5 miljard nodig om AI-industrie op te bouwen'

Willem Jonker stelt in de podcast onder meer dat Nederland de afgelopen jaren economisch achterop is geraakt door een gebrek aan investeringen in AI. „We hebben een aantal investeringsinstrumenten laten afkoelen, zoals het Groeifonds. Er zijn geen nieuwe initiatieven gekomen. De komende jaren hebben we 5 miljard euro extra nodig, waarvan 1 miljard van de overheid en 4 miljard van de industrie, van de private sector."

Landen om ons heen investeren inmiddels massaal: „De Europese Unie, 200 miljard in de komende jaren. Frankrijk stopt er 150 miljard in. In Duitsland gaan we ook naar de 100 miljard aan investeringen. Scandinavië doet ook iets van 20, 30 miljard." Dat zet Nederland onder druk. Want waar andere landen versnellen, werd hier juist gestopt met fondsen en lange tijd niet geïnvesteerd," aldus Jonker.

Groninger AI-fabriek: essentieel 'maar slechts één stuk van de puzzel'

Die gewenste miljardeninvesteringen komen dan bovenop de 200 miljoen voor de AI-fabriek in Groningen, een project waar ook Jonker zich hard voor maakte: „De AI-fabriek is al gefinancierd, die gaat er gewoon komen. Dat is een ontwikkelfabriek. Dat betekent dat je daar met onderzoekers en startups, maar ook andere bedrijven nieuwe AI-producten kunt gaan ontwikkelen." Maar, benadrukt Jonker, dat is nog maar één stuk van de puzzel. De echte uitdaging zit in het uitrollen van modellen op grote schaal. Nederland heeft weliswaar de ontwikkelfabriek op orde, maar een serieuze deployment-infrastructuur ontbreekt. „We hebben nu wel een fabriek van 200 miljoen, maar er moeten zeker 1 miljard bij minimaal de komende tijd om daar ook snel een deployment-infrastructuur voor te maken die je in eigen beheer hebt."

Lees ook - Groen licht voor AI-fabriek Groningen: 'Negeer cynische mensen, schouders er onder'

De Europese inhaalslag: eindelijk beweging

Volgens Jonker wordt de noodzaak inmiddels breder gevoeld in Europa. Waar wetgeving jarenlang de focus was, komt nu het besef dat investeren essentieel is. „De Europese Commissie was heel erg bezig met de AI Act, met regelgeving rond datamanagement, maar als je een nieuw speelveld creëert en je vergeet spelers te creëren die dan op dat nieuwe speelveld kunnen spelen, ja, dan zul je zien dat dat speelveld leeg blijft."

Strategische autonomie: niet alles zelf maken, maar wel keuzes hebben

Heet hangijzer is digitale soevereiniteit. Sommige experts vinden dat achterhaald, omdat Europa nooit de gehele technologie-stack zal bezitten. Wibe Wagemans: „Het is een illusie om volledig onafhankelijk te zijn van Amerikaanse of Chinese technologie. Wat belangrijk is, is dat we keuzes hebben. Bijvoorbeeld door open source-oplossingen te omarmen en bedrijven te bouwen die deze ondersteunen." Jonker: „Míjn definitie van soevereiniteit is niet alles op eigen terrein en de luiken dicht, maar keuzes hebben. Op dit moment hebben we alleen de keuze uit Amerikaanse hyperscalers, zoals AWS of Azure. Dat is niet wat je wilt. Je moet serieuze alternatieven neerzetten. Er zijn in Europa voldoende open source-modellen die je als basis kunt nemen, maar deze moeten ondersteund worden door bedrijven die deze oplossingen onderhouden."

Lees ook - 'Zolang Nederland denkt dat digitale soevereiniteit neerkomt op Made in Europe-stickers, blijft het achter de feiten aanlopen'

Politiek: grote bottleneck

„Als je naar Nederland kijkt, hebben we de pech gehad dat we de afgelopen drie jaar politiek in een instabiele situatie zaten. In een domein als AI zet je dat direct op achterstand. We hebben zaken gesloten, zoals de groeifondsen, terwijl we die juist hadden moeten benutten. Toch heb ik hoop. Peter Wenning werkt aan een rapport dat op 12 december verschijnt. Daarvoor hebben wij ook input geleverd, onder meer vanuit het AI Deltaplan van Jelle Prins en consorten, ons position paper van de Nederlandse AI Coalitie en de Invest-NL Deep Dive. Ik heb goede hoop dat in dat rapport een stevig pleidooi wordt neergezet en dat de politiek het vervolgens ook werkelijk oppakt."

'Zolang Dilan Yesilgöz vooral haar hakken in het zand zet...'

Presentator Gerben van Driel legt in de podcast de link met de politiek en de huidige coalitiebesprekingen. Hij stelt: „Er ligt een document van D66 en CDA. Daar staan op zich prima punten in, al zijn ze tegelijk wel erg algemeen. Misschien is dat persoonlijk, maar ik denk: als de politiek écht zou begrijpen wat hier op het spel staat, dan zouden ze in Den Haag niet meer vooral over immigratie praten. Dan zouden ze dít onderwerp tot hét topic maken, omdat dit uiteindelijk bepaalt hoe onze toekomst eruitziet. Zolang Dilan Yesilgöz van de VVD vooral haar hakken in het zand zet, nergens aan mee wil werken en uitsluitend spreekt over migratie, is dat toch een teken dat men in politiek Den Haag niet doorheeft wat er in de wereld gaande is".

Willem Jonker: „Ik heb de zeventien pagina's van D66 en CDA ook gelezen: er staan belangrijke elementen in. AI wordt erkend, er moet een infrastructuur komen, en ook een groot investeringsfonds. Dat klinkt allemaal constructief maar uiteindelijk geldt: the proof of the pudding is in the eating. Zijn we in staat een kabinet te vormen dat dit soort plannen ook daadwerkelijk gaat uitvoeren? Het bewustzijn ís er, de input ligt er, en op hoofdlijnen is duidelijk wat er moet gebeuren. Maar het blijft de vraag of er een stabiel kabinet komt dat hiervan echt een prioriteit maakt, naast alle andere prioriteiten die we natuurlijk hebben in dit land, en die we beslist niet mogen negeren."

Wibe Wagemans ziet de sleutel voor een groot deel bij de pensioenfondsen liggen. „Als die pensioenfondsen ook maar 1 procent in deeptech investeren, dan krijg je een heel ander verhaal in Nederland." Maar minstens zo belangrijk is de mentaliteit, stelt hij. „Als je nu gaat rondlopen in San Francisco, iedereen is totaal gek van AI. Die energie voel ik nog niet eens 1 procent als ik in Amsterdam ben." Hij vindt dat jonge talenten in Nederland onvoldoende gestimuleerd worden om voor hightech startups te kiezen. „Waarom gaan onze jongens en meisjes die afstuderen op de universiteiten niet de hightech startups in? Dat energieniveau, dat gevoel, dat moeten we in Nederland, in Europa creëren."

Eindhoven, Parijs, Helsinki

Jonker benadrukt dat er aan onze kant van de oceaan wel degelijk sterke ecosystemen bestaan. „Kijk naar de High Tech Campus in Eindhoven, Station F in Parijs of de campus van Aalto in Helsinki. Daar zie je een enorme clustering van talent en technologie. Silicon Valley blijft uniek, maar Europa heeft ook plekken waar een sterke vibe heerst."

Wie deze Even bellen met Silicon Valley luistert, hoort de podcast bijna symbolisch eindigen met de constatering dat visie, politiek leiderschap, investeringskracht en startup-cultuur het verschil zullen maken. De inhaalslag kan nog steeds, maar alleen als overheid, pensioenfondsen en bedrijfsleven een gezamenlijke keuze maken. Niet over vijf jaar. Nu.

Ontvang elke week het beste van BusinessWise in je mailbox, ook over technologie, ook over AI. Schrijf je hier nu gratis in: