Stefan Leijnen over de nieuwe fase van de AI-evolutie: 'Nederland moet inzetten op de AI van de toekomst'

De timing kon bijna niet beter. Europa en Nederland worden aan alle kanten ingehaald door grote Amerikaanse en Chinese AI-spelers. De roep om een solide AI-industriestrategie is oorverdovend, en Den Haag staat op een cruciaal politiek kruispunt. Juist deze week verscheen een gezaghebbend nieuw rapport van Stefan Leijnen.

Met AI Deep Dive: Strategic investing in the age of intelligence levert Leijnen in opdracht van Invest-NL en ROM Nederland een uitstekend uitgangspunt af voor een inhaalrace die Nederland in de voorhoede van het internationale AI-landschap kan katapulteren. Al is inhaalrace volgens Leijnen zelf niet helemaal het juiste woord.

„Amerika en China hebben een enorme voorsprong genomen op het gebied van grote taalmodellen," stelt Leijnen, lector Artificial Intelligence en International Lead bij de AI Coalition for the Netherlands. „Europa begon te laat, mist de schaal en gaat deze achterstand nooit meer inlopen. Daarom moeten we vooruit kijken en inzetten op de AI van de toekomst."

In zijn rapport schetst Leijnen een zeer compleet overzicht van de laatste ontwikkelingen op het gebied van AI. Hij constateert daarin dat de grote taalmodellen waarmee de Amerikanen en Chinezen elkaar te lijf gaan zijn getraind op enorme hoeveelheden relatief eenvoudig te verkrijgen tekstdata. Nu deze data langzaam maar zeker opraakt, en de beperkingen van Large Language Models (LLM) steeds duidelijker worden, breekt een nieuwe fase aan in de AI-evolutie.

„In die fase staat exclusieve, veel moeilijker te verkrijgen data centraal", aldus Leijnen. "Deze multimodale data, die bijvoorbeeld ook bestaat uit beeld- en sensordata, maakt het mogelijk om de kracht van GenAI te vertalen naar de fysieke wereld, en in te zetten voor enterprise use cases en maatschappelijke transities met concreet resultaat onder de streep. Dát is de nieuwe race, waar wij wel grote kansen op medailles hebben."

Leijnen trekt de vergelijking met de Chinese strategie voor elektrische auto's. „China stopte simpelweg met de inhaalrace voor verbrandingsmotoren, en ging volle bak voor de logische volgende fase. Nu domineren ze die markt voor elektrische voertuigen volledig. Nederland en Europa kunnen nu hetzelfde trucje doen op AI-gebied."

Waar liggen in deze nieuwe AI-race de grootste kansen voor Nederland en Europa?

„We zijn kansrijk op elk gebied waar we unieke datastromen kunnen vertalen in goed tegen concurrenten te beschermen AI-toepassingen. Die datastromen vinden we in Nederland op onze traditionele sterke punten: agricultuur, transport en logistiek, gezondheidszorg en de hoogwaardige maakindustrie. Door hun unieke data te gebruiken kunnen we onze voorsprong op die gebieden verder uitbouwen."

„Een sterk voorbeeld in de agri-sector is Connecterra. Deze in 2014 gestarte scale-up begon ooit met de ontwikkeling van een 'slimme koe-sensor'. Tegenwoordig brengt het platform data uit bijvoorbeeld melkinstallaties, voersystemen en op de koe aangebrachte sensoren samen om veehouders bijvoorbeeld te helpen om de beste voertijden en hoeveelheden te bepalen, en zo efficiënter en duurzamer te werken.''

„OOASIS is een goed voorbeeld uit transport- en logistiek. Dit AI‑gedreven planningsplatform rekent dagelijks de vraag, voorraad, productie en logistiek van een groot aantal kleinere gebruikers. Dankzij de gecombineerde data beschikken MKB-bedrijven opeens over een geavanceerde supply chain oplossing die ze veel meer controle geeft om bijvoorbeeld de ideale voorraad aan te houden en kosten en risico's te verkleinen."

Lees ook: Ronald den Elzen (Heineken): 'Onze organisatie groeit als mijn mensen makkelijk toegeven: I fucked up, and that's ok'

Je ziet voor Nederland ook een belangrijke nieuwe rol als internationale draaischijf voor data?

„Absoluut. Nu dit soort 'exclusieve' data steeds waardevoller wordt, gaan we op zoek naar nieuwe mogelijkheden om die te verzamelen. Je ziet dat dit nu nog met name wordt gedaan door overheden. Zo heeft Nederland met de Health-RI bijvoorbeeld een geïntegreerde infrastructuur voor de uitwisseling van zorg- en onderzoeksgegevens en andere gezondheidsdata voor onderzoek, beleid en innovatie."

„Ik verwacht dat hierin ook een grote markt gaat ontstaan voor commerciële data brokers. Nederland is uitstekend gepositioneerd om hier gebruik van te maken. We hebben bijvoorbeeld een sterke juridische infrastructuur en heel veel kennis en knowhow op het gebied van 'betrouwbare AI'. Dat danken we aan onze focus op transparantie, uitlegbaarheid, fairness, ethische AI-ontwikkeling en privacybeschermende technologieën. Sommige mensen en bedrijven klagen over AI-wetten en regels, maar het resulterende vertrouwen in AI ontwikkelt zich nu wel tot een hele belangrijke onderscheidende waarde."

„Bovendien is onze digitale infrastructuur van wereldklasse, met bijvoorbeeld de Amsterdam Internet Exchange als een van de grootste internet exchanges ter wereld. Om onze rol als draaischijf te kunnen vervullen moeten we die infrastructuur zelf verder uitbouwen. Bijvoorbeeld met een AI Gigafactory, maar dan wel eentje met Nederlandse chips. Anders verruilen we onze afhankelijkheid van de Amerikaanse hyperscalers immers gewoon voor die van Amerikaanse chipfabrikanten."

Nederland heeft al een sterke chip-sector. Hoe bouwen we die sterke positie verder uit?

„Ik denk dat hier echt een enorme kans ligt voor Nederland én Europa. Op dit moment is Nvidia natuurlijk dominant met zijn GPU-chips en bijbehorende software. Die chips zijn ooit echter bedacht voor video gaming, en we zien nu veel nieuwe technologie ontstaan die de productie van veel snellere en meer energiezuinige chips mogelijk maakt."

„Ook hier heeft Nederland, dankzij de aanwezigheid van internationale voorlopers als ASML en NXP, een prachtige uitgangspositie. Goed voorbeeld is Axelera, dat onlangs nog ruim 60 miljoen euro Europese subsidie ontving voor de doorontwikkeling van een zeer innovatieve nieuwe chip. Dankzij een radicale nieuwe structuur kan die zeer zware berekeningen uitvoeren met veel minder energieverbruik en hittevorming."

„Verschillende andere Nederlandse chipmakers onderscheiden zich op het gebied van photonics. In plaats van elektriciteit gebruiken die fotonen ofwel lichtdeeltjes om data te verwerken en versturen. Omdat licht fundamenteel sneller reist dan elektrische signalen kunnen ze veel sneller en meer data verwerken, ook hier weer met veel minder energieverbruik en hittevorming. Bovendien kan één lichtstraal verschillende golflengtes tegelijk gebruiken, wat de bandbreedte enorm vergroot."

Lees ook: Sluiten advertenties wel aan bij de merkwaarden? Het AI-platform van mindsync maakt het meetbaar

Hoe geven we dit soort bedrijven een grotere kans tegenover de Amerikaanse concurrentie?

„Het verschil in beschikbaar risicokapitaal is natuurlijk enorm. In Amerika is grofweg 75 procent van het kapitaal risicozoekend, terwijl dat in Europa en Nederland slechts 25 procent is. Als wij meer soevereiniteit willen en op eigen benen willen staan, dan moeten we onvermijdelijk meer risico nemen en verder vooruit durven kijken."

„Dat betekent bijvoorbeeld ook dat we onze overheid, pensioenfondsen, banken, verzekeraars en private investeerders moeten verleiden om meer in deep tech te investeren. Dat neemt risico met zich mee, maar ik denk dat het risico om dat niet te doen op lange termijn veel groter is."

„Zullen bedrijven falen? Ja. Zal er daardoor publiek en pensioengeld verdampen? Ongetwijfeld. Maar de AI-race gaat van grote invloed zijn op onze toekomstige welvaart. Die race gaat nu een nieuwe fase in, en we hebben een nieuwe kans op een plekje bij de koplopers. De vraag is of we die kans nu ook met beide handen durven te grijpen."

Download hier gratis het rapport 'AI Deep Dive: Strategic investing in the age of intelligence'.

Ontvang elke week het beste van BusinessWise in je mailbox. Schrijf je hier nu gratis in: