,,Belangrijke beslissingen zijn te vaak doorgeschoven'', stelt CPB-directeur Pieter Hasekamp op onder meer AD.nl. ,,Met het klimaat zijn we een soort inhaalslag begonnen, maar we hebben natuurlijk lang het probleem voor ons uitgeschoven. Als het gaat om landbouw, mestbeleid, stikstof, biodiversiteit, natuur, dan hebben we nog steeds moeite om knopen door te hakken.''
Hasekamp overhandigde een verkenning aan premier Schoof waarin op vijf thema's totaal verschillende scenario's richting 2050 worden geschetst. Wat wel duidelijk wordt: in alle scenario's stijgen de zorgkosten, neemt de vergrijzing toe en blijven we woekeren met de ruimte. ,,Aan alle keuzes zitten consequenties vast'', aldus Hasekamp. ,,Wie vervolgens wordt afgeschrikt door de gevolgen, kan wellicht in de verleiding komen om keuzes dan maar voor zich uit te schuiven. Maar dat doet geen recht aan de omvang van de economische en maatschappelijke uitdagingen die Nederland heeft.''
1999: guldens, roken in de trein en een ziekenfonds
Wie vijfentwintig jaar terug in de tijd gaat realiseert zich pas hoeveel er in zo'n tijdsbestek kan veranderen. Want 1999 lijkt misschien niet eens zo gek lang geleden, toch zag Nederland er heel anders uit, zo schetst het planbureau treffend. We betaalden in guldens, er mocht gerookt worden in de trein en 'het internet' stond destijds in de kinderschoenen. Er was nog een ziekenfonds en een belastingstelsel zonder toeslagen.
Als het CPB één ding duidelijk maakt in de lange termijnverkenning, dan is het wel dat ontwikkelingen niet als natuurrampen over ons heen komen. Op alle terreinen valt er aan knoppen te draaien.
Drie belangrijke thema's waarvoor keuzes gemaakt moeten worden én de verschillende mogelijkheden zijn de arbeidsmarkt, zorg en ruimte/wonen. Wat arbeidsmarkt betreft, het goede nieuws: weinig Nederlanders zijn werkloos. Liefst 72 procent van de bevolking tussen de 15 en 75 jaar had vorig jaar een baan. Mede door de krapte op de arbeidsmarkt is het aantal mensen dat niet kan of wil werken de afgelopen jaren afgenomen. Daarentegen zijn we kampioen deeltijdwerken. Daardoor scoren we qua gemiddeld aantal gewerkte uren per werkende in Nederland wel erg laag. Niet voor niets zijn er in zoveel sectoren personeelstekorten.
Uitdagingen: vergrijzing, migratie, technologische ontwikkelingen
Richting 2050 liggen er dan ook behoorlijke uitdagingen. Door vergrijzing, migratie en technologische ontwikkelingen bijvoorbeeld. Waar kiezen we voor? In het 'marktscenario' van het CPB wordt er vooral ingezet op de groei van het arbeidsaanbod en de arbeidsproductiviteit. Daarvoor worden extra arbeidsmigranten aangetrokken en wordt nieuwe technologie omarmd. Om zoveel mogelijk te profiteren van de technologische ontwikkelingen, zetten werkgevers in op bij- en omscholing. Dat leidt echter ook tot een grotere tweedeling op de arbeidsmarkt. Mensen die zich minder gemakkelijk kunnen aanpassen zullen vaker werkloos raken.
En gaan we mee in de internationalisering of kiezen we voor een 'autonome' economie, die minder afhankelijk is van het buitenland? Dat betekent een keuze voor productie in Nederland of Europa, ook als het verder weg goedkoper is. Industrie en landbouw blijven belangrijke sectoren en er wordt minder ingezet op arbeidsmigratie. Voordeel: er is meer oog voor sociale cohesie en gemeenschapszin. Nadeel: de economische efficiëntie gaat omlaag. Vooral de collectieve sector zal dat merken, waardoor mensen (nog) vaker mantelzorg en kinderopvang op het eigen bordje krijgen.
CPB geeft scenario's, geen panklaar advies
Het CPB heeft op alle terreinen totaal verschillende 'scenario's' neergelegd. Een panklaar advies is het dus niet. ,,Dat is niet onze taak'', zegt Hasekamp. Het is aan de politiek om keuzes te maken. Voormalig premier Rutte noemde visie ooit een 'olifant die het zicht belemmerd'. Die vlieger gaat volgens het planbureau niet langer op.
Bron: AD/NU.
