Polarisatie op de werkvloer: 'Je hoeft verschillen niet weg te nemen'

In dit artikel vertelt gedragswetenschapper Oscar van Mourik welke vormen van polarisatie Randstad ziet toenemen, wat de gevolgen ervan zijn en wat je er als leidinggevende aan kunt doen. Want dat laatste is hard nodig. „In Nederland geeft bijna dertig procent van de werknemers aan productiever te zijn zonder de conflicten die ze momenteel op de werkvloer ervaren', aldus van Mourik, die nauw betrokken is geweest bij het Randstad Employer Brand Research 2025 met als thema 'polarisatie op de werkvloer.'

Twee vormen van polarisatie

„Er bestaan naar onze visie twee vormen van polarisatie", vertelt Van Mourik. „Maatschappelijke polarisatie, die zijn oorsprong buiten de organisatie vindt, en organisatiepolarisatie, die voortkomt uit hoe een organisatie in elkaar zit." Vooral de eerste vorm zien we bij Randstad de laatste jaren toenemen. „Maatschappelijke polarisatie kan bijvoorbeeld ontstaan door politieke voorkeur of de plek waar iemand geboren is, maar ook door maatschappelijke debatten."

Meningen steeds zichtbaarder

Deze vorm van polarisatie wordt versterkt doordat meningsverschillen steeds zichtbaarder worden, onder meer via social media. Onderwerpen als het Midden-Oosten, Amerika, stikstof, bepaalde feestdagen, en Pride zijn online aan de orde van de dag.

Van Mourik: „Het is online heel makkelijk om meningen en visies te ventileren, te zien - en erop te reageren zonder naar de ander te luisteren. Daarnaast beland je al snel in een socialmedia-bubbel. Online lijkt het alsof iedereen jouw standpunt deelt, waardoor je sneller vergeet dat er ook nog mensen met een andere mening zijn. De maatschappij is daarnaast een stuk individualistischer geworden. Dat bevordert de dialoog ook niet."

De gevolgen op de werkvloer

Als gevolg van deze ontwikkelingen gaan gesprekken steeds vaker gepaard met versterkte emoties, weerzin tegen of zelfs afwijzing van 'de ander'. In het dagelijks leven, en dus ook op de werkvloer. Het Randstad Employer Brand Research 2025 laat echt serieuze cijfers zien als we het over de gevolgen van polarisatie hebben, aldus Van Mourik: „Zo gaan medewerkers bepaalde onderwerpen liever uit de weg (20 procent), vermijden ze samenwerkingen (23 procent), en zijn uiteindelijk minder productief (28 procent). Als we naar de Nederlandse markt kijken, betekent dit bijvoorbeeld dat in een bedrijf van 100 man, gemiddeld 25 werknemers op een bepaalde manier last hebben van polarisatie op de werkvloer."

Verbindend werkgeverschap

De vraag die dit oproept: wat kun je hier als bedrijf aan doen? Van Mourik: „Het is een grote misvatting dat je polarisatie weg moet nemen. Dat hoeft niet. Verschil kan ook versterken. De kunst is om wrijving door polarisatie te voorkomen, en de sleutel te zoeken naar verbinding. Of zoals wij het bij Randstad noemen: verbindend werkgeverschap - een strategische vorm van leidinggeven die zorgt dat je medewerkers zich onderdeel voelen van een groter geheel door te werken aan een gemeenschappelijke waarde over de groepen heen. Zo maak je de transitie van 'zij' naar 'wij'."

Om bedrijven bij die transitie te helpen, schreef Randstad een whitepaper met de belangrijkste inzichten uit het Randstad Employer Brand Research 2025 en praktische tips om direct mee aan de slag te gaan. Van Mourik: „Eén van de belangrijkste vragen die je jezelf als werkgever moet stellen is: wat verbindt je werknemers? Waar willen we met z'n allen aan werken? Dat kunnen positieve, maar ook negatieve bindende factoren zijn - zoals een te hoge werkdruk. Als werkgever moet je het voortouw in die zoektocht nemen. Maak letterlijk een rondje langs de velden, of laat dat de natuurlijke leiders binnen het bedrijf dat voor je doen."

In het onderwerp verdiepen

Van Mourik besluit: „We kunnen polarisatie op de werkvloer niet ontkennen. De cijfers spreken voor zich. Wat ik wel zie, is dat werknemers van grote bedrijven meer en sneller polarisatie op de werkvloer ervaren dan kleinere bedrijven. Logisch, want hoe meer mensen, afdelingen en rollen - hoe groter de kans op polarisatie. Maar zelfs als je denkt: hier gebeurt dat niet, is het toch verstandig om je in het onderwerp te verdiepen. Voorkomen is beter dan genezen. Als je niks doet, is de kans groot dat ook jouw bedrijf de gevolgen van polarisatie gaat ondervinden."