„Mijn halve team is burn-out."
„Het systeem ligt er wéér uit."
„Die jonge generatie weet niet wat doorbijten is."
„Je mag tegenwoordig ook niks meer zeggen."
Zeuren, mopperen, klagen - je zou bijna denken dat het bij normaal is. En natuurlijk, dingen lopen vaak niet zoals je wilt. Je team reageert anders dan gehoopt, je bent meer met brandjes blussen bezig dan met strategie. Maar weet je wat nog vermoeiender is dan tegenwind? Ertegen blijven vechten.
Veel leidinggevenden denken dat ze alles onder controle moeten hebben. Slecht nieuws: dat gaat je niet lukken. Mensen worden ziek, systemen vallen uit, klanten zeggen op – en altijd precies op het verkeerde moment. Maar… een echte leider neemt regie. Want op veel situaties heb je geen invloed, maar op hoe je ermee omgaat wel. En dat begint met een simpel maar confronterend inzicht: je hebt niet zozeer last van de situatie, maar van je gedachten erover.
Lees ook: Visie gevraagd: het probleem van leiders zonder ruggengraat
Een voorbeeld: twee directeuren, zelfde situatie, namelijk de helft van het personeel werkt thuis. De één denkt: „Lekker efficiënt, minder afleiding, minder kantoorkosten." De ander: „Ze zitten thuis lekker niks te doen, de hele teamspirit is weg." Het resultaat? De één is tevreden, de ander gefrustreerd. Zelfde feit. Andere gedachte. Andere energie.
Reflexgedrag
Waarom doen we dat dan, mopperen, klagen, anderen de schuld geven? Dat heeft met onze reflexen te maken. Als iets anders loopt dan verwacht, schieten we vaak in reflexgedrag. Je vergelijkt de situatie met hoe het zou moeten zijn, baalt, raakt gefrustreerd of boos. En om je minder boos te voelen ga je harder werken (alsof meer uren het probleem oplossen), mopperen tegen je partner, wijzen naar IT, de belastingdienst of 'de jeugd van tegenwoordig'.
Of je trekt je terug met samengeknepen kaken en denkt: 'Laat maar'. Allemaal begrijpelijke reacties, maar ze lossen niets op. Het is ineffectief kortetermijngedrag. Want: ze kosten energie en brengen je verder weg van je eigen waarden.
Wat is hier écht belangrijk?
Waarden zijn de dingen die jij écht belangrijk vindt in je werk of leven. Zoals balans, fijne samenwerking, impact maken, verbinding voelen. En juist je reflexreactie zorgt er vaak voor dat je daar steeds verder vanaf raakt.
Wat ben ik nou aan het doen? Hij ís al weg
Ik sprak laatst een directeur die woedend was omdat zijn beste accountmanager ontslag had genomen. „Na álles wat ik voor hem heb gedaan. Dit is gewoon verraad!" Wekenlang liep hij grommend rond. Zijn team liep op eieren. Tot hij zich afvroeg: „Wat ben ik nou aan het doen? Hij ís al weg. Wat heb ik eraan om boos te blijven?" Dát was het moment dat hij besloot regie te nemen. Wat hij belangrijk vindt is vertrouwen, samenwerking en gezamenlijk succes. Maar door zijn gedrag kreeg hij het tegenovergestelde: afstand, irritatie en minder vertrouwen.
Je hebt altijd een keuze
Er zijn drie mogelijkheden:
1. Veranderen
Kun je het beïnvloeden? Doe dat dan. Ga het gesprek aan, maak afspraken, spreek verwachtingen uit. Een teamleider vertelde me laatst: „Ik ergerde me wekenlang aan een medewerker die steeds te laat kwam. Tot ik me afvroeg: heb ik dat eigenlijk al besproken? Eh… nee. Na één gesprek was het opgelost."
2. Accepteren
Kun je het niet veranderen? Of heb je alles geprobeerd en werkt het niet? Dan kun je het alleen nog accepteren. En dan bedoel ik écht accepteren. Niet mokkend verdragen, maar bewust loslaten. Dit klinkt makkelijker gezegd dan gedaan, want iets verdrietigs, moeilijks of groots loslaten is echt heel ingewikkeld. Maar het is wel beter voor je dan blijven strijden.
Als je nieuwe softwarepakket nog kinderziektes heeft, is het niet zinvol om het direct af te schaffen. Dan is het beter om het team te helpen ermee te leren werken en een tijdje te dealen met het feit dat alles wat langzamer gaat.
3. Weggaan
Is het niet te veranderen én niet te accepteren? Dan kun je alleen nog weggaan. Soms letterlijk (functie, klant, overleg). Soms figuurlijk (niet meer mee bemoeien, je energie ergens anders op richten). Dit klinkt soms heftig en mensen schrikken er weleens van, maar als het echt niet anders gaat, zul je wel moeten.
Lees ook: Beste CEO, aan wie geef je nu eigenlijk leiding?
Zodra je bewust kiest, voel je direct verschil. Je bent geen slachtoffer meer, maar staat weer aan het roer. Dat voelt goed – niet omdat je alles onder controle hebt, maar omdat je trouw bent aan jezelf.
En natuurlijk heb je niet in alle situaties drie mogelijkheden. Als je collega ernstig ziek is, kun je dat niet veranderen en je kunt er niet van weggaan, dan kun je alleen maar accepteren. Maar in veel situaties denken we dat er geen mogelijkheden zijn, terwijl die er wel zijn, dan helpt het om met iemand te sparren over jouw situatie. Wat kan je wel doen?
Voorbeeldgedrag is besmettelijk
In al onze trainingen leren we mensen regie te nemen. En te kiezen voor effectief langetermijngedrag. En leidinggevenden moedigen we aan goede voorbeeld te geven. Want zodra jij als leidinggevende regie neemt, verandert het team met je mee. Dat hoeft niet met grootse speeches, maar met klein, zichtbaar gedrag. Stop met mopperen over die klant. Geef eerlijk feedback. En ja, zelfs dat ene lastige gesprek hoort erbij.
Inspireer ze door te vertellen dat je - om je sterk te voelen - altijd een keuze kunt maken tussen veranderen, accepteren of weggaan. Vraag: „Welke actie zou je nu het meest helpen?" Zo help je hen, bijna ongemerkt, van reflex naar keuze. En: je hoeft niet perfect te zijn. Je hoeft alleen bereid te zijn jezelf steeds opnieuw te betrappen – en opnieuw te kiezen.
Begin klein
Kijk eens naar je eigen frustraties van deze week. Waar heb je over geklaagd? Waar zat je vast in het gevoel: 'het zou anders moeten zijn'? Kies er één uit en stel jezelf de vraag: 'kan ik dit veranderen, accepteren of moet ik weggaan?' En belangrijker nog: 'wat ga ik nu doen?'
Lees ook: Vraag jezelf af: ben je 'mama' of 'macho' in leiderschap? (dan zijn dit de valkuilen)
Want uiteindelijk draait leiderschap hierom: niet alles onder controle hebben, maar wél bewust kiezen hoe je ermee omgaat. Dat is het verschil tussen een organisatie vol slachtoffers en een organisatie vol leiders.
Meer BusinessWise? Abonneer je op onze nieuwsbrief!
Ontvang elke donderdag het beste van BusinessWise in je mailbox. Schrijf je hier in:
