Regeringspartij VVD verandert van koers: komst arbeidsmigranten sterk ontmoedigen

Lang wilde de VVD bedrijven die personeel uit het buitenland halen niets in de weg leggen. Maar dat is verleden tijd. ,,Migratie is probleem nummer één, twee en drie op het moment'', zegt VVD-Kamerlid Thierry Aartsen. ,,Dat bleek uit de verkiezingsuitslag, maar iedereen die een willekeurige dorpskroeg binnenloopt en vraagt waar mensen zich zorgen over maken, krijgt dat ook te horen. Niet omdat mensen een hekel aan migranten hebben, maar de druk op de samenleving is enorm. Het piept en het kraakt in de zorg, in het onderwijs en met het tekort aan woningen.''

In sommige stadswijken spreekt één op de drie inwoners inmiddels een Oost-Europese taal. Tegelijkertijd is de manier waarop veel arbeidsmigranten hier gehuisvest worden 'on-Nederlands' slecht. Aartsen zag veel ellende: van tochtige schuurtjes tot overbevolkte appartementen waar matrassen werden gedeeld. En dus werd het tijd voor zijn partij om 'het been bij te trekken' en zich behalve op minder asiel ook moet inzetten op minder arbeidsmigranten. Tot nu toe zag zijn partij dat als rem op de economische groei, maar inmiddels heeft de Kamerfractie van de VVD zich achter een nieuwe visie op arbeidsmigratie geschaard die Aartsen het afgelopen halfjaar schreef. Nu het kabinet bezig is de afspraken uit het hoofdlijnenakkoord uit te werken, doet de VVD een voorzet.

Hoeveel minder arbeidsmigranten moeten er komen?

,,Wij willen niet naar nul: we hebben werknemers uit andere landen hard nodig. Maar het moeten er wel minder worden dan nu. Schattingen zijn dat er tussen de 700.000 en 1,2 miljoen arbeidsmigranten in Nederland werken. Het merendeel komt uit landen van de Europese Unie. Die kunnen we niet weren. Net zomin als we in Brabant met carnaval kunnen bepalen dat alleen Brabanders welkom zijn en Amsterdammers niet. Maar we kunnen arbeidsmigratie wel ontmoedigen. De aantallen zijn verviervoudigd in vijftien jaar tijd.''

Hoe?

,,Laten we beginnen met het prikkelen van bedrijven om te investeren in machines. Nu is het nog aantrekkelijk om goedkoop personeel het werk te laten doen in plaats van te investeren in robots. De nadelen zijn voor de samenleving. En de economie wordt er lui van: door de komst van arbeidsmigranten groeit de economie, maar de koek moet ook onder steeds meer mensen worden verdeeld. Zo worden we collectief armer. Dat moet anders. Niet al het werk dat nu door arbeidsmigranten wordt gedaan kan worden geautomatiseerd: neem schoonmakers in onze hotels. Maar bij het snijden van vlees in slachterijen kan dat wel of bij veel werk in de tuinbouw.''

U wilt bedrijven subsidiëren?

,,Investeren in automatisering en robots moet aantrekkelijker worden. Tegelijkertijd willen we fiscale regelingen afbouwen die het voor arbeidsmigranten aantrekkelijk maakt om hier te komen. Ook willen we strengere eisen voor de huisvesting van arbeidsmigranten. Werkgevers moeten zelf verantwoordelijk worden voor fatsoenlijke behuizing van hun buitenlandse personeel. Nu mogen ze nog tot 30 procent inhouden op het salaris als ze voor woonruimte zorgen. Verander het systeem zo dat de al overvolle woonwijken worden ontlast. Dus een werkgever die in zee gaat met een pandjesbaas die een huis verkamert in een stadswijk, krijgt dat voordeel niet. Maar iemand die aparte flexwoningen op het terrein van het bedrijf neerzet wel.''

En als bedrijven toch veel arbeidsmigranten blijven halen?

,,We willen bedrijven verleiden te automatiseren door ze een wortel voor te houden. Maar als dat niet lukt, moet je ook bereid zijn de stok te gebruiken. Te denken valt aan hogere werkgeverspremies voor sectoren waar veel arbeidsmigranten werken. Maar we zijn wat mij betreft dan wel vijftien stappen verder.''

Moet Nederland bepaalde sectoren niet gewoon afstoten, zoals de staatscommissie demografie suggereerde?

,,Je kunt niet vanachter een Haags bureau bepalen welke bedrijven wel en niet nodig zijn. Ik hoor linkse partijen zulke voorstellen doen: geen slachterijen meer, geen bloemenkwekers of geen distributiecentra. Maar 95 procent van Nederland eet vlees. En 80 procent van die distributiecentra is voor binnenlands gebruik omdat we graag pakjes laten bezorgen. Andere partijen zeggen: nog maximaal een x-aantal migranten per jaar erbij. Maar ook dat werkt niet. Kijk naar ASML dat direct dreigde te vertrekken toen het mes ging in de expatregeling. Dus moeten we naar een slimmere oplossing: doseren. En sturen op arbeidsmigranten die we nodig hebben.''

Ook in jullie voorstellen worden bepaalde sectoren toch hard geraakt?

,,Als een politicus met een plan komt dat alleen maar halleluja belooft, klopt er iets niet. Natuurlijk zullen er bedrijven zijn die hun prijzen moeten verhogen omdat ze geen goedkope arbeidskrachten meer inhuren. En anderen zullen er wel mee doorgaan, domweg omdat ze geen alternatief hebben. En dat is ook niet erg: veel arbeidsmigranten doen nuttig werk en zijn niemand tot last. Maar er moet wel iets gebeuren. Als we niets doen aan de huidige instroom en de druk negeren die dat op de samenleving geeft, zal de roep om helemaal te stoppen alleen maar toenemen. En dan raken we pas echt veel bedrijven kwijt.''

Zonder arbeidsmigranten worden onze tomaten duurder.

,,Dat kan, maar hoeft niet als we bedrijven de kans geven zich aan te passen. Maar zoals het nu gaat, zijn de kosten voor de maatschappij te hoog. Praat met een willekeurige burgemeester, die vaak met de handen in het haar zit. Arbeidsbureaus halen mensen hier naartoe en gemeenten mogen ze terugbrengen, want als het werk klaar is eindigen die arbeidsmigranten te vaak op straat en raken verslaafd.''

Hoe wilt u die overlast tegengaan?

,,Er moet een landelijk terugkeerbeleid komen waarbij we veelal verslaafde, daklozen arbeidsmigranten uit andere EU-landen stimuleren terug te keren. Om dat te kunnen doen moet er ook één registratiepunt zijn bij gemeenten voor arbeidsmigranten vanuit de EU, zodat we weten wie er in Nederland is. Ook moeten we in Brussel aandringen op verandering van de regels. Nu mogen we EU-burgers niet dwingen in te burgeren en de taal te leren. Maar dat zou wel moeten kunnen als iemand zich hier langere tijd wil vestigen. Daarnaast moeten we bedrijven die regels aan hun laars lappen veel harder aanpakken en eerder kunnen sluiten.''

Hebben gemeenten hier geen rol in?

,,Gemeenten moeten meewerken aan goede huisvestingslocaties buiten de stad zodat er gezinswoningen in de wijken vrijkomen. Ook zijn zij verantwoordelijk om bijstandsgerechtigden aan het werk te krijgen. De helft van alle statushouders zit in de bijstand. Waarom zou een teler in de buurt een Pool moeten laten overkomen om tomaten te plukken terwijl een Somaliër die hier een verblijfsvergunning heeft gekregen dat werk ook kan doen?''

Uw visiestuk heet 'Kiezen wie we écht nodig hebben'. Wie heeft Nederland nodig volgens u?

,,Er is enorm veel behoefte aan vakkrachten in ons land. Nu is er een speciale regeling voor kennismigranten van buiten de EU. Die werkt niet optimaal. De Arbeidsinspectie ziet veel misbruik en bedrijven halen bijvoorbeeld reclamemakers. Maar hebben we die echt nodig? Maak daarom een regeling voor alleen toptalenten. Ook moet er een regeling komen voor mensen waar dringend behoefte aan is, bijvoorbeeld bij het aanleggen van het vastgelopen elektriciteitsnet waardoor woonwijken niet kunnen worden aangelegd. Laat die mensen hier drie jaar werken en laten we beginnen met kandidaatlanden van de EU zoals Servië. Maar als we het doen, klein beginnen om te zien of het werkt. Voor je het weet, loopt het weer uit de hand.''

Bron: Algemeen Dagblad, Tekst: Hans van Soest