Morgen vertel ik alles: ken je dat verhaal van die advocaat die jarenlang loog over zijn studie?

Het was alsof Job van Ballegoijen de Jong in zijn eentje in een bubbel zat, met de rest van de wereld erbuiten. Hij had wel contact met anderen, maar er stond altijd iets onzichtbaars tussen hen in, omdat hij als enige wist hoe het zat. Een supereenzaam gevoel. Het begon met één tentamen, waarvan hij zei dat hij het gehaald had maar waarvoor hij eigenlijk een drie had gescoord, tot uiteindelijk een compleet verzonnen opleiding. Hij startte met geneeskunde, switchte naar geschiedenis, vervolgens naar rechten, en eindigde, in 2010, met niks.

Een gelogen studententijd in Morgen vertel ik alles

Bijna zesenhalf jaar loog Van Ballegoijen, inmiddels 39, over zijn studie. Vrienden, familie, zijn hele sociale omgeving dacht dat hij succesvol studeerde, terwijl hij in werkelijkheid maar een paar tentamens had gehaald en op het laatst niet eens meer ingeschreven stond aan de universiteit. Over dit leven, een gelogen studententijd, schreef hij het boek Morgen vertel ik alles, dat deze week verschijnt.

'Ik heb al die treinritten niet eens boek gelezen'

Het is een mooi, verdrietig en diepgravend boek geworden, dat verder gaat dan het opdissen van het sterke verhaal dat iedereen die een tijd in een studentenstad rond heeft gelopen wel kent: van die huisgenoot die 's ochtends 'naar college' vertrok, aan het eind van de middag thuiskwam en klaagde over de saaie werkgroep van die dag, terwijl hij of zij in werkelijkheid naar de eendjes in het park had zitten staren. Van Ballegoijen pakte regelmatig de intercity naar Vlissingen. Een retourtje vanaf Leiden, waar hij studeerde, kostte precies evenveel tijd als het tentamen dat hij op dat moment had moeten maken.

"Ik heb tijdens al die treinritten niet eens een boek gelezen," zegt Van Ballegoijen nu. "Heb gewoon snake zitten spelen op mijn Nokia 3310. Zo zonde. En dat terwijl ik vroeger zo'n jongetje was dat stiekem met een zaklamp onder de deken dikke boeken las."

Verbergen van homoseksualiteit

In Morgen vertel ik alles ontrafelt Van Ballegoijen hoe het kon dat hij zo lang over alles heeft kunnen liegen. Hij vertelt het verhaal van zijn gelukkige, maar niet gemakkelijke jeugd, waarin hij worstelt met een chronisch zieke vader, een gezin dat niet zo rijk is als de andere gezinnen in het Gooi waar hij opgroeit, en met zijn homoseksualiteit, die hij koste wat kost wil verbergen. Hij ziet een verband tussen dat laatste en zijn gelogen studententijd.

Aan Het Parool vertelt hij: "Je bent in beide gevallen je hele leven bij elkaar aan het liegen. Over een fundamenteel deel van je persoonlijkheid vertel je niet de waarheid, met allemaal kleine leugentjes die samen iets groots vormen. Maar de leugen over mijn geaardheid, die ging over iets waar ik zelf geen invloed op had. Dus op een gegeven moment kon ik daar eerlijk over zijn: als je dat niet accepteerde, deed me dat niet zoveel, want ik had daar zelf geen aandeel in. Maar dat studiegebeuren, dat was mijn eigen creatie. Mijn grote wandaad, of schaamte."

Je kunt je natuurlijk afvragen: waarom zou je eigenlijk – liegen over je studie? Waarom zei hij niet gewoon: sorry mensen, het is niet gelukt? Hij heeft het gezien, in zijn omgeving, een vriend die uit een familie kwam waar studeren belangrijk werd gevonden en die toch na twee jaar zei: ik ga dit niet doen, ik word meubelmaker. En hoe oneindig veel gelukkiger hij daarvan was geworden.

Als studeren niet lukte, wie was hij dan nog?

Voor hemzelf was het geen optie. Van Ballegoijen was met zijn oudere broer de eerste van zijn familie die naar de universiteit ging, en voor hem hing alles ervan af. Hij was niet goed in sport, hij was niet zo stoer, niet zo mannelijk als de andere jongens, maar in elk geval was hij slim. En als studeren dan niet lukte, wie was hij dan nog?

Hij raakte verder en verder klem in zijn eigen bij elkaar gelogen wereld. Toen zijn stage en tijdelijke baan bij Buitenlandse Zaken – die wel echt waren – ophielden, wachtte een zwart gat. Hij stond nergens meer ingeschreven, had niets om op terug te vallen. De gedachte er een einde aan te maken schoot regelmatig door zijn hoofd.

Van Ballegoijen kiest zijn woorden voorzichtig als hem daarnaar wordt gevraagd. Het laatste wat hij wil, is iemand triggeren. "Het kan zo uitzichtloos voelen. Bij mij kwamen die gedachten niet voort uit een depressie of een doodswens, maar uit een kille overweging wat mijn opties waren. Ik kon het vertellen – nou, dat zag ik eigenlijk niet als optie. Emigreren – ook gedoe. Zelfmoord leek de makkelijkste uitweg waarmee ik, voor mijn gevoel, de minste mensen verdriet zou doen."

Bewijs van inschrijving

Idioot natuurlijk. Hij verheft zijn stem: "Je denkt dat, op het moment dat je het vertelt, iedereen je zal laten vallen. Dat is niet waar. Je denkt dat het vertellen het allerergste is op de wereld, en verkiest dus het doorvoeren van een leugen. Terwijl de ervaring is dat mensen het waarderen dat je eerlijk bent, en het verdrietig voor je vinden dat je al die jaren niet het idee hebt gehad dat je er met hen over kon spreken."

"Die mensen zullen je helpen om er weer uit te komen – door te liegen heb je jezelf al die tijd de mogelijkheid tot hulp ontzegd. Iedereen die ik heb gesproken die in deze situatie heeft gezeten, vertelde me: het is me zo meegevallen, en ik heb nu een leven waarvan ik nooit had gedacht dat ik het zou hebben toen ik nog in die leugen leefde."

Bij Van Ballegoijen stortte na zesenhalf jaar, januari 2010, het kaartenhuis in. Zijn moeder had zijn bewijs van inschrijving aan de universiteit nodig, dat hij al jaren niet meer had. Toen besloot hij het verhaal er in één keer uit te gooien. Eerst aan zijn familie, daarna, onder milde dwang van zijn moeder, aan al zijn vrienden. Ze namen het goed op, maar om nou te zeggen dat in één keer zijn hele leven opklaarde – nee.

Hij vergelijkt het zelf meer met het geluid van een afzuigkap. Pas als je hem uitzet, merk je hoe stil het kan zijn. De ruis was weg, maar de onderliggende problemen waren er natuurlijk nog. Daarvoor is hij jaren in therapie geweest.

Corporale machowereld

Hij besloot, een half jaar later, zijn rechtenstudie weer op te pakken. Nu vanuit Amsterdam, waar hij in twee jaar zijn driejarige bachelor haalde. Zijn master deed hij aan Columbia University, in New York – met zulke mooie cijfers dat hij werd aangenomen bij De Brauw, een van de meest prestigieuze advocatenkantoren aan de Zuidas.

Inmiddels houdt hij vaak praatjes op studentenverenigingen. Zeker bij corporale verenigingen, met hun nietsontziende groepsdruk en normenkader, is het risico op schijnstuderen groot. Zijn belangrijkste tip: vraag aan iemand hoe het écht gaat, en neem geen genoegen met 'prima'. Grijnzend: "Ik ben benieuwd of dat in die harde, corporale machowereld echt gaat gebeuren, maar dat er aandacht is voor dit onderwerp, vind ik al hoopgevend."

De reflex om ergens een mooi verhaal van te maken voelt hij nog steeds. Tijdens dit interview al twee keer, bijvoorbeeld. Maar elke keer besloot hij toch de waarheid te vertellen. Hij is nu radicaal eerlijk, zoals een ex-alcoholist elk biertje zal afslaan dat je aanbiedt.

Werk als advocaat

Zijn verleden heeft lange tijd als een brandmerk gevoeld. Als een schuld die hij moest inlossen. "Ik wilde een leven waarin nooit meer zou worden gezegd: o, hij is nog best goed terechtgekomen voor-iemand-die-over-zijn-studie-heeft-gelogen. Ik wilde een leven waar dit geen schaduw meer over me werpt."

Dat omslagpunt kwam later dan hij had gedacht. In 2020, hij werkte toen al zes jaar als advocaat, vertelde hij in NRC over zijn studententijd. Dat was de eerste keer dat hij er publiekelijk over naar buiten trad. "Ik was er honderd procent van overtuigd dat mijn baas me zou opbellen en zou zeggen: 'Jeetje, mooi interview joh, maar je begrijpt natuurlijk wel dat het hier ophoudt voor ons.'"

"In plaats daarvan kreeg ik een appje met: 'Job, wat een waanzinnig indrukwekkend interview. Wat ben ik trots dat je dit openlijk durft te zeggen.' Dat was voor het eerst dat ik dacht: wacht. Volgens mij is het geen schande meer. Dit is iets wat ik kan omarmen en waarvan ik kan zeggen: dit hoort bij me."

Job van Ballegoijen de Jong: Morgen vertel ik alles – hoe ik mijn studie bij elkaar loog. Uitgeverij Atlas Contact, 240 blz., €23. Het boek is onder meer via deze link te bestellen.

Hulp nodig?
Denk je aan zelfdoding of maak je je zorgen om iemand? Praten over zelfdoding helpt en kan anoniem via de chat op www.113.nlof telefonisch op 113 of 0800-0113.

Bron: Het Parool.