Terwijl #MeToo ons met recht heeft wakker geschud, dreigen we in een sfeer terecht te komen waar beschuldiging gelijkstaat aan veroordeling. Zonder wederhoor. Zonder proces. Zonder context.
Er zijn van die gesprekken die ik als coach vaker voer dan me lief is. Gesprekken met mensen die hun werk, hun zekerheid en soms ook hun zelfvertrouwen kwijt zijn, niet vanwege bewezen misstappen, maar vanwege geruchten, anonieme klachten of een verdraaid verhaal dat ineens rondzingt. Dan zie je wat cancelcultuur in de praktijk betekent: niet alleen online, maar ook op de werkvloer.
Het moderne digitale schavot
Vroeger was er het dorpsplein met pek en veren. Nu is er het Intranet, de groepsapp, het fluistercircuit en tegenwoordig ook LinkedIn. Eén anonieme klacht, reacties onder je post, een verdachtmaking of een gerucht, en het vonnis is geveld. Geen wederhoor, geen onderzoek, wel reputatieverlies.
In mijn coachingstrajecten zie ik wat dit met mensen doet. Een manager met ambitieuze doelen wordt anoniem beschuldigd van grensoverschrijdend gedrag, later blijkt dat het ging om een intern conflict met twee medewerkers die haar aanpak niet bevorderlijk vonden. Een coachee van mij verloor driemaal z'n baan door een MeToo-melding van zijn ex, zonder hoor of wederhoor. Bij navraag bleek er vooral jaloezie en rancune te spelen. Niet strafbaar. Wel gecanceld. Ze staan er alleen voor. Want wie wordt gecanceld, wordt vaak ook vergeten.
Lees ook: Zabeth van Veen: Vooroordelen kosten meer dan ze opleveren'
Cancelcultuur ís groepsdynamiek
Wat we cancelcultuur noemen, is in feite sociale uitsluiting. Je mag niet meer meedoen. Je hoort er niet meer bij. En het is effectief. Omdat we als mensen diep vanbinnen bang zijn om buitengesloten te worden. Dus we conformeren ons aan de norm van het moment en zwijgen. Want wie nuance aanbrengt, kan zelf risico lopen.
Het moderne cancellen is een cocktail van onmacht, wraak, angst en activisme. Voor sommigen is het een manier om terecht aandacht te vragen voor onrecht. Maar in verkeerde handen wordt het een machtsmiddel. En het speelt zich af op elk organisatieniveau: van werkvloer tot boardroom.
Onderzoek laat zien dat sociale uitsluiting in het brein dezelfde pijnreacties oproept als fysieke pijn
Zabeth van Veen
Stress, eenzaamheid en reputatieverlies
Onderzoek laat zien dat sociale uitsluiting in het brein dezelfde pijnreacties oproept als fysieke pijn. Het brein raakt letterlijk ontregeld. Mensen raken burn-out, verliezen hun zelfvertrouwen en trekken zich terug. Niet alleen zij, ook de organisatie verliest: een bang, murw geslagen team presteert niet.
En de HR-afdeling? Die zit vaak klem tussen de klacht, de juridische risico's en het gebrek aan bewijs. Een veelgezien resultaat: uit voorzorg wordt er ingegrepen. Want liever voorzichtig dan spijt achteraf. Zelfs als 'voorzichtig' betekent: iemand ten onrechte opofferen.
Drie gezichten van cancelen binnen bedrijven:
1. Peer-group uitsluiting
Een 'lastige' collega, een afwijkende mening, een ongemakkelijke grap, jaloezie en iemand wordt buiten spel gezet. De rest kijkt toe. Of weg.
2. Strafbaar gedrag (of het vermoeden ervan)
Terecht dat we dit serieus nemen. Maar bij anonieme klachten zonder onderzoek wordt iedereen onzeker. Wie is de volgende?
3. Persoonlijke wraak vermomd als zorg
Een zieke vorm van office politics. Exen, oud-collega's of ontevreden medewerkers die 'veilig' kunnen schieten zonder consequenties. Die hun gram halen onder het mom van integriteit. En HR? Die voelt zich klem tussen risico en rechtvaardigheid.
Wie veiligheid echt serieus neemt, kiest niet voor snelle conclusies, maar voor zorgvuldigheid.
Zabeth van Veen
Wat kun je als organisatie wél doen?
1. Creëer een cultuur van dialoog, geen afrekening
Maak ruimte voor twijfel, reflectie en herstel. Niet voor zwart-wit denken of publieke afrekeningen.
2. Zet mentorschap en peer-support in
Zeker bij jonge of nieuwe medewerkers. Dat voorkomt groepsvorming en
roddelvorming.
3. Wees actief tegen online pestgedrag en fluistercampagnes
Geef het signaal: hier wordt niet beschadigd. Niet achter ruggen. Niet met anonieme modder. Spreek je als bedrijf uit tegen online pesten en bedreigingen en sluit je aan bij initiatieven als het #HierNiet, die zich inzetten voor een positievere online omgeving.
4. Zorg voor eerlijke procedures en zorgvuldige opvolging
Wederhoor is geen luxe. Het is een mensenrecht. Ook intern. Bescherm beide
kanten.
5. Investeer in reputatiebewust leiderschap
Leer je mensen om morele complexiteit te accepteren. Niet alles wat schuurt, is gevaarlijk. En niet alles wat ongemakkelijk voelt, is grensoverschrijdend.
Cancelcultuur en reputatiemoord
Cancelcultuur ondermijnt mensen en organisaties. Het tast vertrouwen aan, maakt samenwerking lastig en brengt carrières aan het wankelen, vaak zonder dat er ruimte is voor gesprek of context.
Steeds meer organisaties herkennen dit en nemen hun rol serieus. Zij kiezen voor een cultuur waarin zorgvuldig omgaan met meldingen net zo belangrijk is als het beschermen van individuele reputaties.
Want wie veiligheid echt serieus neemt, kiest niet voor snelle conclusies, maar voor zorgvuldigheid. Voor hoor én wederhoor. Voor menselijkheid in plaats van procedurele afhandeling.
Dus, beste werkgever en werknemers: cancellen? #HierNiet.
Lees ook: Bokito-management: hoe destructief leiderschap organisaties raakt
Ontvang elke week het beste van BusinessWise in je mailbox. Schrijf je hier nu gratis in:
