Achter het centraal station van Amsterdam ligt een bijzonder kruispunt. Daar waar de veerponten aanmeren. Op deze plek komen allerlei verkeersstromen samen. Mensen die van en naar de ponten komen, fietsers en scooters die van west naar oost gaan en andersom, voetgangers die in en uit het station lopen, reizigers die hun geparkeerde fiets komen ophalen in de stallingen.
Wat dit kruispunt zo bijzonder maakt is het totaal ontbreken van verkeerssignalen. Geen stoplichten, geen haaientanden, geen wegbelijning en geen verkeersborden. Deze plek is een kale betonvlakte waar je het als verkeersdeelnemer zelf maar moet uitzoeken. Fietsers, scooters en voetgangers die allemaal zonder enige vorm van begeleiding op elkaar afkomen. Het is levensgevaarlijk.
Of nou ja, het lijkt levensgevaarlijk. Want het tegenovergestelde is waar.
Shared Space
Dit soort plekken noemen ze een shared space. Een plek waar allerlei soorten verkeersdeelnemers de ruimte met elkaar delen, zonder dat wordt voorgeschreven hoe je je moet gedragen. Het resultaat is dat dit soort shared spaces veiliger zijn dan 'gewone' kruispunten. En dat de doorstroom ook nog eens sneller is.
De reden? Er wordt een beroep gedaan op de eigen verantwoordelijkheid van de gebruikers. In plaats van dat een stoplicht je vertelt dat je moet stoppen of juist mag gaan, wordt van je verwacht dat je dat zelf bepaalt. Weggebruikers worden uit hun routine gehaald en teruggetrokken naar de echte wereld. Je ziet dat ook gebeuren als je het kruispunt een tijdje observeert. Koptelefoons gaan af, mensen minderen vaart, maken oogcontact met anderen. De scheldpartijen, irritante belgeluiden en opgestoken middelvingers die je veel aantreft in het Amsterdamse verkeer, maken op deze plek ruimte voor iets anders. Vriendelijkheid. „Gaat u maar voor."
De keuze om hier een shared space te maken had een praktisch motief. Stoplichten en zebrapaden zouden op deze plek simpelweg niet werken. Er komt te veel verkeer van te veel verschillende kanten op een te kleine ruimte. Als je er verkeersregels zou instellen, zou een grote groep mensen zich er toch niet aan houden. Dat levert dan weer extra risico's op voor mensen die zich wél aan de regels houden. Zij krijgen namelijk een onterecht gevoel van veiligheid. Iemand anders heeft het al voor ze nagedacht. „Als ik in mijn baan blijf en alleen ga rijden bij groen licht, kan mij niks gebeuren." Niet dus. De chaos zou alleen maar groter worden.
Schijnveiligheid
De gewone verkeersregels zouden op een plek als deze zorgen voor schijnveiligheid. Mensen denken dat ze beschermd worden door systemen en signalen. Ze stoppen zelf met opletten en nadenken. Maar het kruispunt is te complex en te snel bewegend om die veiligheid echt te kunnen bieden.
Elke poging om vooraf te bedenken hoe het verkeer zich hier moet gedragen, leidt juist tot méér ongelukken. Je kunt dit punt niet regisseren. Het kruispunt is onplanbaar.Je moet het laten ontstaan. In het moment. Door mensen die goed opletten, zich aanpassen, contact maken en hun gedrag afstemmen op wat er gebeurt.
Lees ook: 'Gewoon jezelf zijn' is de slechtste leiderschapstip ooit: dit is wat wél werkt
Jouw wereld is een shared space
De wereld waarin de meeste organisaties zich begeven, lijkt verdacht veel op zo'n shared space.
Van alle kanten kunnen onverwachte scooters of fietsers opduiken in de vorm van nieuwe technologieën, plotselinge concurrentie, veranderend klantgedrag of maatschappelijke verschuivingen. Het is een constante stroom van prikkels en bewegingen die elkaar beïnvloeden. Onzeker, onvoorspelbaar, oncontroleerbaar.
De fout die veel organisaties maken, is denken dat ze die complexiteit kunnen temmen met planningen, draaiboeken en blauwdrukken. Alsof je het verkeer bij het IJ-plein kunt reguleren met wat extra stoplichten. Maar juist in dat soort systemen werkt controle averechts. Het geeft een vals gevoel van veiligheid.
De wereld is onplanbaar. Dat geldt ook voor onze organisaties. Uit onderzoek blijkt dat 50 procent van de plannen die we met elkaar maken überhaupt niet van de grond komt. Van de andere helft loopt een groot deel niet zoals gedacht. Als ik tijdens mijn presentaties aan de deelnemers vraag hoeveel procent van de plannen voor hun gevoel niet volgens plan verloopt, is het gemiddelde antwoord 80 procent.
En juist dat is een kans.
Beter dan Bedacht
De beste resultaten en nieuwste innovaties worden in een complexe wereld niet achter een bureau bedacht. Hoe jouw organisatie er over 10 jaar uitziet in een wereld vol AI, kan je nu niet bedenken. Dat moet je ontdekken door te verkennen.
Plannen die niet volgens plan verlopen dwingen ons om een andere aanpak te kiezen. Te experimenteren, te improviseren, door patronen heen te breken en onze aannames uit te dagen. Als je dat aandurft, vergroot je de kans op verrassend goede resultaten. Resultaten die je vooraf niet had kunnen bedenken. Ik noem die resultaten Beter dan Bedacht.
In mijn blog volgende maand zal ik een aantal voorbeelden van Beter dan Bedachte resultaten met je delen. Die komt 11 november online.
Voor nu is de vraag: hoe beweeg je je voort in een wereld die zich niet aan jouw plan houdt?
Het antwoord is hetzelfde als voor elke fietser daar in Amsterdam:
Kijk om je heen. Let op anderen. Maak contact. Speel in op wat er gebeurt. Wees flexibel. En het belangrijkste: kom in beweging. Want het alternatief,wachten op groen licht dat nooit komt, is pas echt gevaarlijk.
Lees ook: Fenna de Man: 'Leiderschap zit vooral in wat je niet zegt'
Ontvang elke week het beste van BusinessWise in je mailbox. Schrijf je hier nu gratis in:
