Dit is er aan de hand
=> Begin 2025 heeft een team in Shenzhen een werkend prototype van een EUV-lithografiemachine voltooid, zo melden bronnen.
=> De lithografiemachine, ontwikkeld door een team waarin ook voormalige ASML-ingenieurs actief zijn, beslaat volgens ingewijden een volledige fabrieksvloer. Het gaat om een uiterst complex systeem dat essentieel is voor de productie van de meest geavanceerde halfgeleiders.
=> De Chinese EUV-machine bevindt zich momenteel in de testfase. Er zijn vooralsnog geen werkende chips mee geproduceerd, aldus dezelfde bronnen.
=> De Chinese overheid heeft als doelstelling om in 2028 functionerende chips te kunnen maken met deze technologie, maar betrokkenen achten 2030 een realistischer tijdpad.
In een streng beveiligd laboratorium in Shenzhen hebben Chinese wetenschappers bereikt wat Washington al jaren probeert te voorkomen: de bouw van een prototype van een machine die in staat is om de meest geavanceerde halfgeleiderchips te produceren. Dat zijn precies de chips die cruciaal zijn voor AI, smartphones en wapensystemen die de kern vormen van de westerse militaire en technologische dominantie, zo blijkt uit onderzoek van Reuters.
Het prototype, begin 2025 voltooid en momenteel in testfase, beslaat vrijwel een volledige fabrieksvloer. Volgens twee ingewijden is het systeem gebouwd door een team van voormalige ingenieurs van ASML die de technologie van extreme ultraviolet-lithografie (EUV) hebben gereconstrueerd.
Technologische Koude Oorlog
EUV-machines staan centraal in wat steeds vaker wordt omschreven als een technologische Koude Oorlog. Met behulp van extreem ultraviolet licht worden circuits geëtst die duizenden keren dunner zijn dan een mensenhaar. Hoe kleiner deze structuren, hoe krachtiger en energie-efficiënter de chip. Tot nu toe lag deze capaciteit volledig in handen van het Westen.
De Chinese EUV-machine is operationeel en wekt succesvol extreem ultraviolet licht op, maar er zijn nog geen functionerende chips mee geproduceerd, aldus de bronnen. In april verklaarde ASML-topman Christophe Fouquet nog dat China 'nog vele, vele jaren' nodig zou hebben om deze technologie te ontwikkelen. Het bestaan van dit prototype – waarover Reuters nu voor het eerst bericht – wijst er echter op dat China mogelijk veel sneller dichter bij technologische zelfstandigheid komt dan analisten tot nu toe aannamen.
'Trump zei tegen Rutte: de EUV-machine mag niet naar China. Er werd hem toen een geheim veiligheidsdossier overhandigd'
In onze podcast Even bellen met Silicon Valley bellen Wibe Wagemans en Gerben van Driel met Diederik Baazil - auteur van De belangrijkste machine ter wereld. In deze podcast-special wordt onder meer duidelijk hoe en waarom 'ons' ASML een cruciale rol speelt in de machtsstrijd tussen China, de VS en Europa. 'We onderschatten hoe belangrijk ASML is als geopolitiek wapen' .
Tegelijkertijd kampt het project nog met aanzienlijke technische obstakels, met name bij het evenaren van de extreem precieze optische systemen die westerse leveranciers leveren. Dankzij de beschikbaarheid van onderdelen van oudere ASML-machines op secundaire markten heeft China een werkend binnenlands prototype kunnen bouwen.
De Chinese overheid heeft als doel om uiterlijk in 2028 werkende chips met deze machine te produceren, al achten betrokkenen 2030 een realistischer tijdstip. Dat is nog altijd aanzienlijk eerder dan de tien jaar die veel analisten verwachtten. Chinese autoriteiten hebben niet gereageerd op verzoeken om commentaar.
China's 'Manhattan Project'
De doorbraak is het resultaat van een zes jaar durend overheidsprogramma dat gericht is op volledige zelfvoorziening in halfgeleiders – een van de hoogste prioriteiten van president Xi Jinping. Hoewel China's ambities op dit terrein publiek bekend zijn, werd het EUV-project in Shenzhen volledig in het geheim uitgevoerd. Het project valt onder de nationale halfgeleiderstrategie, die volgens staatsmedia wordt aangestuurd door Ding Xuexiang, een vertrouweling van Xi en hoofd van de Centrale Commissie voor Wetenschap en Technologie van de Communistische Partij.
China wil de Verenigde Staten volledig uit zijn toeleveringsketens weren
Bron via Reuters
Technologieconcern Huawei speelt een centrale rol in de coördinatie van een netwerk van bedrijven en staatsinstituten, waarbij duizenden ingenieurs betrokken zijn. Ingewijden omschrijven het project als China's versie van het Amerikaanse Manhattan Project uit de Tweede Wereldoorlog. „Het doel is dat China uiteindelijk geavanceerde chips kan maken op machines die volledig in eigen land zijn ontwikkeld," aldus een van de bronnen. „China wil de Verenigde Staten volledig uit zijn toeleveringsketens weren."
Huawei, de Chinese Staatsraad, de Chinese ambassade in Washington en het ministerie van Industrie en Informatietechnologie reageerden niet op vragen. Tot nu toe heeft slechts één bedrijf EUV-technologie commercieel onder de knie: ASML uit Veldhoven. De machines, met een prijskaartje van circa 250 miljoen dollar per stuk, zijn onmisbaar voor de productie van de meest geavanceerde chips van onder meer Nvidia en AMD, die worden vervaardigd door TSMC, Intel en Samsung. ASML ontwikkelde zijn eerste EUV-prototype in 2001 en deed er bijna twintig jaar en miljarden euro's aan R&D over voordat in 2019 de eerste commerciële chips werden geproduceerd.
'Het is logisch dat bedrijven onze technologie willen kopiëren, maar dat is allesbehalve eenvoudig', aldus ASML in een verklaring. Sinds 2018 hebben de Verenigde Staten druk uitgeoefend op Nederland om de export van EUV-machines naar China te blokkeren. Die beperkingen werden in 2022 verder aangescherpt met brede exportcontroles onder de regering-Biden. ASML heeft nooit een EUV-systeem aan een Chinese klant verkocht.
Spionage, rekrutering en omzeiling van exportregels
Volgens betrokkenen is het Chinese project mogelijk gemaakt door de kennis van voormalige ASML-ingenieurs. Sommigen werkten onder valse namen en kregen zelfs identificatiebewijzen met aliasnamen om hun identiteit te verhullen. Het team bestaat grotendeels uit recent gepensioneerde, in China geboren oud-medewerkers van ASML. Zij beschikken over diepgaande kennis, maar zijn na vertrek minder gebonden aan contractuele beperkingen.
Huawei-recruiters benaderen sinds 2020 actief ASML-medewerkers van Chinese afkomst in Nederland. Nederlandse inlichtingendiensten waarschuwden eerder dat China op grote schaal spionage inzet om hoogwaardige technologie uit het Westen te bemachtigen. China werft sinds 2019 agressief halfgeleiderspecialisten in het buitenland, met tekengelden van 3 tot 5 miljoen yuan en royale huisvestingssubsidies. Onder hen bevindt zich Lin Nan, voormalig hoofd lichtbrontechnologie bij ASML, wiens team in Shanghai in korte tijd meerdere EUV-patenten heeft aangevraagd.
Ongeveer honderd jonge ingenieurs werken fulltime aan het uit elkaar halen en opnieuw opbouwen van onderdelen
Bron via Reuters
Een ruwe maar werkende machine ASML's meest geavanceerde EUV-systemen zijn zo groot als een stadsbus en wegen circa 180 ton. Het Chinese prototype is nog groter, een bewuste keuze om voldoende vermogen te genereren. De machine is aanzienlijk minder verfijnd dan die van ASML, maar voldoende operationeel voor testen. De grootste achterstand zit in de optische systemen, die normaal gesproken worden geleverd door het Duitse Carl Zeiss. China compenseert dit door onderdelen van oudere ASML-machines te demonteren en componenten via tweedehandsmarkten en tussenbedrijven aan te kopen. Daarbij worden soms ook onderdelen gebruikt van Japanse fabrikanten Nikon en Canon, ondanks exportbeperkingen.
Top van Chinese overheid betrokken
Ongeveer honderd jonge ingenieurs werken fulltime aan het uit elkaar halen en opnieuw opbouwen van onderdelen. Elk werkstation wordt continu gefilmd om het leerproces vast te leggen. Succesvolle reconstructies worden beloond met bonussen. Huawei als spil in de keten Hoewel het project formeel door de overheid wordt geleid, is Huawei betrokken bij vrijwel elke schakel: van chipontwerp en apparatuur tot productie en integratie in eindproducten. CEO Ren Zhengfei rapporteert rechtstreeks aan de Chinese top over de voortgang. Medewerkers die aan de meest gevoelige onderdelen werken, slapen vaak op locatie en hebben beperkte toegang tot communicatie. Teams opereren strikt gescheiden om informatielekken te voorkomen. „Zelfs intern weet bijna niemand het volledige plaatje," aldus een betrokkene. „Dat is bewust zo georganiseerd."
Ontvang elke week op maandag het beste van BusinessWise in je mailbox, ook over technologie, ook over innovatie. Schrijf je hier nu gratis in:
