Afgelopen kwartaal maakte AI-chipmaker NVIDIA ruim 32 miljard dollar winst. Dat is 65 procent meer kwartaalwinst dan vorig jaar, en 245 procent meer dan het jaar ervoor. Zo groeide de Amerikaanse chipmaker in een paar jaar uit tot het duurste bedrijf ter wereld, met een duizelingwekkende beurswaarde van maar liefst 5.000 miljard dollar.
„Iedereen heeft het over een AI-bubbel", lachte CEO Jensen Huang. „Maar wij groeien ondertussen keihard door." Sam Altman deelt Huangs ongebreidelde optimisme. „AI een 'generationele' ontwikkeling", stelt de OpenAI-CEO. „Net als stoommachines, spoorwegen, elektriciteit en het internet. Ook die danken we aan een heldere langetermijnvisie én gedurfde investeringen."
Journalist Arnoud Groot volgt de laatste digitale en technologische ontwikkelingen, en de innovatieve ondernemers die zich hiermee onderscheiden, al ruim 20 jaar op de voet. Voor BusinessWise schrijft hij over AI, tech en innovatie en interviewt hij thought leaders. In deze expertblog schrijft hij wat hem opvalt.
Altman heeft recht van spreken. Het Amerikaanse 'gezicht van de AI-revolutie' bouwde in krap drie jaar het snelst groeiende consumenten- en zakelijke platform uit de geschiedenis. OpenAI telt nu 800 miljoen wekelijkse en een miljoen zakelijke gebruikers. De beurswaarde van 'de duurste startup ter wereld' vertienvoudigde daardoor in minder dan twee jaar tijd tot zo'n 500 miljard dollar.
Het verlies en de schulden van 's werelds duurste startup groeien echter nog veel sneller. In tegenstelling tot 'gewone' softwarebedrijven nemen die met elke nieuwe gebruiker namelijk flink toe. Gezaghebbende experts van de HSBC-bank schatten de totale infrastructuurkosten voor de komende 5 jaar op bijna 800 miljard dollar.
In hun recente analyse becijferen de HSBC-experts dat OpenAI zelfs tegen 2030 nog steeds niet winstgevend zal zijn. Ondertussen moet de startup nog even snel ruim 200 miljard vinden voor de actuele groeiplannen. Veel concurrenten hebben ook een enorme cash burn. Maar wie durft dat nog aan? En vooral: wie betaalt de rekening als de AI-hype straks een enorme bubbel blijkt?
Honderden miljarden in 'laatste kans'-investeringen en risicovolle cirkelstructuren
Na het klappen van de internetbubbel (1995-2000) daalde de Amerikaanse effectenbeurs Nasdaq binnen 2 jaar met 78 procent. Duizenden dotcoms gingen failliet, miljoenen beleggers verloren hun spaargeld en investeerders bleven jarenlang huiverig voor tech-aandelen.
De totale waarde (marktkapitalisatie) van alle bedrijven op de Nasdaq bedraagt nu ongeveer 26 biljoen dollar. Een daling van 78 procent zou dus resulteren in een vermogensvernietiging van ongeveer 20 biljoen dollar. Een biljoen staat hier voor duizend miljard dollar: een 1 met 12 nullen.
Vergeet daarbij niet dat de 'Magnificent Seven', oftewel de zeven belangrijkste tech/AI-zwaargewichten (Apple, Microsoft, Nvidia, Amazon, Meta, Google, Tesla) samen goed zijn voor ongeveer 40 tot 45 van de totale Nasdaq-waarde. Dan laten we andere grote AI-spelers, zoals AMD, Oracle, Salesforce, Palantir en Snowflake, nog even buiten schot.
Zo'n 55 procent van de Nasdaq-waarde is daardoor direct gelinkt aan de 'AI revolutie'. Dat leidt tot een sterk concentratierisico: als de AI-hype in een dipje raakt, maakt de Nasdaq een flinke smakker. Steeds meer analisten waarschuwen dat de potentiële impact van de AI-bubbel nog vele malen groter zou kunnen zijn dan de dotcom-bubbel.
Een belangrijke aanjager van de vorige bubbel was de wijze waarop snel groeiende dotcom-bedrijven elkaar financieel overeind hielden. Ze bliezen op die manier hun beurswaardes kunstmatig op, terwijl de werkelijke vraag in de markt ondertussen sterk achterbleef. Diezelfde dynamiek zien we vandaag weer terug bij grote AI-bedrijven.
Zo investeert Nvidia bijvoorbeeld 100 miljard dollar in OpenAI, waarmee Sam Altman op zijn beurt weer Nvidia-chips inkoopt. En investeert Oracle 300 miljard dollar in datacenters waarvan OpenAI dan weer de rekenkracht huurt. Deze transacties zitten fundamenteel anders in elkaar dan 'gebruikelijke' IT-deals.
Analisten van onder meer Bloomberg en MarketWatch spreken al van een 'risicovolle cirkelstructuur' die opvallende gelijkenissen vertoont met het dotcom-tijdperk. Hoe veelzeggend is het, vragen de analisten zich hardop af, dat 'laatste-kans-financier' NVIDIA kennelijk als enige grote partij nog bereid is om te investeren in het spectaculair verlies leidende OpenAI?
Private credit: 1.600 miljard dollar schuld, verstopt achter een papieren rookgordijn
De aankondiging van Project Stargate was in september het voorlopige hoogtepunt in een lange reeks miljardeninvesteringen in nieuwe datacentra. Met een duizelingwekkende investering van 500 miljard dollar stampen OpenAI, Oracle en de Japanse Softbank weer een nieuwe AI-mega-infrastructuur uit de grond.
Die miljarden komen vaak niet van de eigen bankrekening. In plaats daarvan gebruiken grote Amerikaanse tech-partijen steeds vaker een trucje: ze lenen geld via zogeheten 'private credit'- bedrijven. Die sector groeit als kool door de AI-hype: in totaal gaat het volgens experts al om 1,6 biljoen (dus 1.600 miljard) dollar.
Private creditbedrijven opereren buiten het normale banksysteem om. Daar is een goede reden voor. Gewone banken worden namelijk streng gecontroleerd door toezichthouders. Private credit bedrijven niet. Ze kunnen dus veel meer risico nemen zonder dat iemand meekijkt. Mede daarom beheert het in 2021 opgerichte Blue Owl Capital nu bijvoorbeeld al bijna 300 miljard dollar vermogen.
Stel: Meta wil een nieuw datacenter bouwen van 30 miljard dollar. Eerste stap is dan vaak de oprichting van een nieuwe 'postbusfirma' ofwel Special Purpose Vehicle (SPV). Die leent daarna het leeuwendeel van de vereiste investering bij Blue Owl Capital. De miljardenschuld staat daardoor niet op de balans van Meta, dat daardoor goede sier kan maken naar zijn eigen beleggers.
Zo 'verstoppen' grote tech-bedrijven hun miljardenschulden in papieren constructies. Dat is precies dezelfde truuk die energiebedrijf Enron ooit gebruikte voor wat destijds wel 'de zwendel van de eeuw' werd genoemd. Maar als de verwachte AI-megawinsten straks tegenvallen, draaien Meta, OpenAI, Oracle en hun collega's wél gewoon opdraaien voor de miljardenschulden.
Net als destijds bij Enron kan dat een heftig domino-effect veroorzaken, waarbij de klap in de private credit sector heftig doordreunt in de gehele financiële sector. Zowel zakenbank Goldman Sachs als de doorgaans terughoudende Bank of England waarschuwden daarom recent dat grote AI-firma's en hun financiers gigantische weddenschappen afsluiten op verdienmodellen die zich nog moeten bewijzen, en dus op een onzekere toekomst.
Nederlandse pensioenfondsen lopen grotere risico's door wereldwijde vermogensvernietiging raakt
We zagen het bij de dotcom-bubbel en de hypotheekcrisis: als Amerika niest, wordt de hele wereld verkouden. En als de AI-bubbel op soortgelijke wijze klapt, is een eenvoudig griepje waarschijnlijk het best case scenario. In 2000 hadden veel gewone mensen immers nog individuele aandelen of helemaal geen beleggingen.
Tegenwoordig is het veel drukker op de aandelenmarkt. Nederlanders die via hun werkgever sparen voor hun pensioen, doen dat doorgaans via een pensioenfonds. En pensioenfondsen beleggen veel geld in lucratieve tech-aandelen en indexfondsen. Een indexfonds volgt automatisch de waarde van een mandje aandelen, zoals de S&P 500-index van de 500 grootste Amerikaanse beursgenoteerde bedrijven.
Samen bepalen de zeven grootste AI-bedrijven (Apple, Microsoft, Nvidia, Amazon, Meta, Google, Tesla) ruim 40 procent van de S&P-waarde. Dat geeft deze en soortelijke indexfondsen automatisch een enorme AI-blootstelling. Harvard-econoom Gita Gopinath berekende onlangs in The Economist dat het knappen van de AI-bubbel ongeveer 20 biljoen dollar vermogen van Amerikaanse huishoudens laat verdampen.
Dat is 70 procent van wat de hele Amerikaanse economie in een jaar produceert. Buitenlandse investeerders verliezen daar nog eens 15 biljoen dollar bovenop, becijferde Gopinath. Dat is ongeveer 20 procent van wat de rest van de wereld produceert. Samen gaat het dus om 35 biljoen dollar aan vermogensvernietiging, waarvan een aanzienlijk deel voor rekening van wereldwijde pensioenfondsen komt.
Uit gegevens van De Nederlandse Bank (DNB) blijkt dat Nederlandse pensioenfondsen een sterke voorliefde hebben voor Amerikaanse aandelen. In het nieuwe pensioenstelsel (Wet toekomst pensioenen) gaan mee‑ en tegenvallers bovendien sneller doorwerken in de uitkeringen. Een AI‑crash zal nu dus ook veel sneller leiden tot zichtbare schommelingen of lagere verwachte uitkeringen voor Nederlandse (bijna) gepensioneerden.
Gokken op AGI: Meest dramatische 'Fake it till you make it'-geval ooit
Sam Altman rechtvaardigt de enorme cash burn van zijn bedrijf steeds vaker met verwijzingen naar 'snel dichterbij komende' artificial general intelligence, kortweg AGI. Deze vorm van kunstmatige intelligentie is in staat om alle voorkomende menselijke intellectuele taken te begrijpen en uit te voeren op een manier die het beste bij de unieke context past.
Volgens Altman is geen kwestie of, maar wanneer. Zijn bedrijf 'weet hoe we AGI moeten bouwen, en 'het is nu vooral nog een engineeringprobleem'. Wat dat de mensheid precies gaat opleveren is echter nog onduidelijk. Vraag tien experts naar hun visie, en je krijgt tien verschillende antwoorden. Sam Altman spreekt van 'transformatieve economische impact'. Jensen Huang heeft het over 'industriële revolutie 2.0'.
Helaas kan niemand precies zeggen wat AGI precies gaat doen, en wat het gaat opleveren in harde cijfers. „Deze kolossale weddenschap staat in geen enkele verhouding met de te verwachten opbrengst", constateert Gil Luria, hoofd technologieonderzoek bij D.A. Davidson. „OpenAI is met afstand de meest dramatische 'Fake it till you make it'-gok die we ooit hebben gezien."
Luister ook de podcast Even bellen met Silicon Valley:
Ontvang elke week het beste van BusinessWise in je mailbox. Schrijf je hier nu gratis in:
