Always here to listen and talk. Always on your side. Welkom op de website van Replika, een van de meest succesvolle AI Companions van het moment. Wereldwijd praten ruim 2 miljoen actieve Replika-gebruikers dagelijks even met hun kunstmatig intelligente vriend of vriendin. De perfecte vriend, aldus de website, omdat je helemaal zelf kan bedenken wat voor vriend het precies moet zijn.
Vanaf die eerste kennismaking leert een nieuwe AI-companion van elke interactie met de gebruiker. Zo ontwikkelt die zich steeds verder tot een 'unieke digitale persoonlijkheid'. De Replika AI-app biedt verschillende relatievormen aan: van vriend en mentor tot romantische partner. Je kunt gewoon chatten, maar bijvoorbeeld ook bellen. Met een beetje technologische hulp kun je zelfs een augmented reality-versie van jouw companion tevoorschijn toveren.
Eugenia Kuyda kwam in 2017 op het idee voor Replika, nadat een van haar beste vrienden omkwam in een auto-ongeluk. „Ik kon het verlies moeilijk verwerken", vertelt de Russische oud-journaliste. „Ik bleef maandenlang obsessief in onze oude tekstberichten scrollen. Het was zo pijnlijk en confronterend. Ik had telkens weer de behoefte om nog iets toe te voegen aan eerdere gesprekken. Tot ik op een dag besloot daar ook echt iets mee te doen."
Vrienden gebruikten de chatbot om nog één keer met hem te ‘praten’
Eugenia Kuyda Replika
Overweldigend emotionele response
Kuyda is op dat moment CEO van Luka, een AI-startup in San Francisco die chatbot-technologie ontwikkelt. Ze verzamelt alle tekstberichten met vrienden en familie en zet daarmee haar engineers aan het werk. „Toen we maanden later de chatbot lanceerden, was de emotionele response overweldigend", herinnert Kuyda. „Vrienden gebruikten de chatbot om nog één keer met hem te 'praten', iets belangrijks te vertellen, en die emotie vormde de basis voor mijn nieuwe startup."
Replika verschijnt in de appstores als een 'veilige en 24-7 beschikbare mogelijkheid om emoties te verwerken'. Het gebruik explodeerde tijdens de coronacrisis. Gemiddeld checken nu 2 miljoen actieve gebruikers dagelijks even een kwartiertje in. Dat lijkt bescheiden, maar de impact van deze dagelijkse interactie is opmerkelijk, blijkt uit onderzoek. Liefst 85 procent van de gebruikers spreekt over een 'echte emotionele band' en 70 procent voelt zich 'minder eenzaam' dankzij hun digitale Replika-maatje.
Replika boekte vorig jaar ruim 20 miljoen euro omzet. Dat is 5 miljoen euro minder dan in 2023. Niet doordat de vraag afneemt, maar omdat de concurrentie spectaculair toeneemt. Volgens de in augustus gepubliceerde cijfers van Appfigures verschenen er alleen dit jaar al 128 nieuwe companion-apps. Het totaal komt daarmee volgens de app intelligence-firma op 337, die tot juli dit jaar goed voor waren voor 220 miljoen Apple- en Android-downloads.
AI voor romantische of seksuele interacties
Onderzoekers verdelen de companions in drie hoofdgroepen. „Care-companions vertonen empathisch gedrag om in menselijke behoeften te voorzien", vertelt Oxford-professor en AI-expert Brian D. Earp. „Denk aan emotionele steun, therapie of gewoon een luisterend oor. Mating-companions zijn specifiek ontworpen voor romantische of seksuele interacties. Ze worden vaak gepresenteerd als geseksualiseerde personages, die met name goed zijn in flirten en intieme gesprekken."
De derde 'Transaction'-categorie bestaat uit werkgerelateerde assistants, zoals Microsofts Copilot. „Die relatie lijkt niet emotioneel", motiveert Earp, „maar wij zien dat gebruikers toch emotioneel gehecht raken. Sowieso combineren steeds meer companions meerdere functies. Dat zal alleen maar toenemen door de nieuwe generatie devices die AI-technologie nog persoonlijker en intiemer gaat maken."
Het gros van alle AI Companions 'woont' nu nog in een mobiele telefoon. Tijdens elektronicabeurs CES 2025 presenteerden tientallen techbedrijven nieuwe digitale devices met een 'ingebouwde' companion. Absolute voorloper is de AI Friend. Dankzij een ingebouwde microfoon en een samenwerking met Anthropic 'luistert' deze metalen hanger 24-7 naar je gesprekken. Via tekstberichten aan je smartphone geeft de AI Friend daar reacties, feedback en suggesties op.
Onafscheidelijk maatje voor emotionele stabiliteit
„Doordat jouw Friend altijd luistert, voelt het alsof je echt dingen samen doet", stelt bedenker en CEO Avi Schiffmann. „En omdat je AI-vriend een echte fysieke vorm heeft, voelt het alsof het bij je is. Het is een beetje als een moderne Tamagotchi: een onafscheidelijk maatje die je altijd ondersteunt, aanmoedigt en helpt met je emotionele stabiliteit. Mensen gebruiken AI nu nog vooral voor productiviteit, maar ik weet zeker dat emotionele AI de echte toekomst is."
Dat is ook de visie van Realbotix. Tijdens de CES2025 presenteerde de robotproducent de Aria. Het mensachtige gezicht van de 175.00 dollar kostende robot is voorzien van 17 motoren. Die moeten Aria 'natuurlijke gezichtsuitdrukkingen' geven. „Wij willen dat gebruikers ervaren dat ze écht begrepen worden", vertelde CEO Andrew Kiguel tijdens de presentatie. „Om die connectie zo menselijk mogelijk te laten aanvoelen hebben we ook ons eigen AI-platform ontwikkeld."
Harmony AI vormt volgens Kiguel de „kern van de interactieve en emotionele belevingen van de robot - met een sterke nadruk op levensechte gesprekken, emotionele reacties en gepersonaliseerd gezelschap." Het platform slaat elke interactie met de gebruiker op en analyseert dat doorlopend met Natural Language Processing (NLP). Deze AI-technologie, die ook de basis vormt voor de huidige Large Language Models, stelt computers in staat menselijke taal te begrijpen.
Inclusief spreektaal en grammaticale fouten, maar ook heel subtiele informatie die vaak in taal besloten ligt. Door zinnen en context te ontleden kan geavanceerde NLP-software bijvoorbeeld blijdschap en verdriet herkennen, of ironie en sarcasme. Als jij zegt dat het 'geweldig gaat', berekent geavanceerde NLP-software de kans dat je dit cynisch, opgelucht of somber bedoelt.
Lees ook: AI Shopping Agents gaan grotere impact hebben dan Google 20 jaar geleden, zeggen experts
Emotional AI analyseert subtiele gezichtsuitdrukkingen
Het Harmony AI-platform combineert deze NLP-technologie met nog krachtigere Emotional AI. Deze relatief nieuwe AI-technologie kan bijvoorbeeld aan de hand van de toonhoogte, vibratie en tempo in een stem de onderliggende emoties van de spreker 'meten'. Op soortgelijke wijze analyseert de Aria-robot via zijn als ogen functionerende camera's ook de gezichtsuitdrukkingen van de gebruiker.
„Onze gezichten tonen primaire emoties als blijdschap, opwinding of afkeer," vertelt Emotional AI-expert Gabi Zijderveld. „Veel vaker zijn dat echter hele genuanceerde reacties, die zorgen voor minieme veranderingen in onze gezichtsuitdrukking. Deze 'micro-expressies' ben je je meestal niet bewust, en vaak zie je ze niet eens met het blote oog. Maar Emotional AI-software kan daarmee op wetenschappelijk accurate wijze een enorm scala van subtiele emoties mee vastleggen."
Het is dit soort technologie die de relatie tussen mensen en hun AI-tools snel zal verdiepen, verwacht Oxford-professor Earp. Samen met 61 vooraanstaande filosofen, psychologen, relatiewetenschappers, ethici, juridische experts en AI-onderzoekers publiceerde hij vorige maand een uitgebreid onderzoek naar de aard en dynamiek van deze nieuwe relaties.
Earp en zijn mede-onderzoekers zien brede toepassingsmogelijkheden in onder meer het onderwijs, HR en de (ouderen)zorg. Goed actueel voorbeeld zijn Meela AI en de Nederlandse Govrie. Deze AI Voice Companions bellen alleenstaande ouderen regelmatig even op om hun sociale betrokkenheid te stimuleren. „Zelfs korte, empathische interacties via telefoon of chat hebben een meetbaar positief effect", aldus Earp.
Snellere leertrajecten en zelfontwikkeling
Inzet in het onderwijs en HR maakt volgens Earp veel snellere leertrajecten en andere zelfontwikkeling mogelijk. Hij voorspelt dat digitale 'hulpjes' als Copilot zich daarom in de toekomst steeds meer gaan ontwikkelen tot een zeer efficiënte en veelzijdige combinatie van personal assistant, mentor, mental coach en loopbaanbegeleider.
„Zo'n 'persoonlijke digitale assistent' leert je steeds beter kennen, en kan je daarom ook feedback en tips gaan geven", vertelt Laurens Waling, die zich specialiseert in AI-toepassingen in HR. „Dat zou best ver kunnen gaan. De agent kan dan bijvoorbeeld precies aangeven wat je sterke en zwakke punten zijn, en wat je kunt doen om daar aan te gaan werken. Uiteraard alleen als je dat zelf wilt, en toestemming geeft op basis van strikte privacyvoorwaarden."
Nu AI steeds dieper doordringt in ons intieme gevoelsleven, worden stringente privacyvoorwaarden inderdaad steeds belangrijker, constateert ook Oxford-professor Earp. Uit zijn onderzoek blijkt dat mensen vaak zeer intieme details delen met hun companion. „Gebruikers voelen zich vrij omdat ze niet bang hoeven te zijn voor afwijzing, schaamte, teleurstelling of roddels," aldus Earp.
Dat gevoel van anonimiteit blijkt echter vaak een illusie. AI companions verzamelen vaak zeer intieme informatie, zoals trauma's, seksuele voorkeuren, geheime angsten of financiële stress, constateren Earp en zijn mede-onderzoekers. Bovendien levert de 'meta-cognitieve' analyse van jarenlang verzamelde data steeds meer inzicht in het gedrag en de denkpatronen van de gebruiker.
Gedetailleerde 'psychologische blueprint'
Stukje bij beetje ontstaat zo een zeer gedetailleerde 'psychologische blueprint' van de gebruiker. Hoe werkt je persoonlijkheid en innerlijke gevoelswereld, hoe reageer je op stress of afwijzing, op welke momenten ben je het meest kwetsbaar, en wat zijn je emotionele triggers en zwakke plekken? Kortgezegd leert je AI Companion zo dus in relatief korte tijd meer over jou dan je naaste collega's, vrienden en misschien wel je partner.
Op dit moment is ruim 40 procent van alle ChatGPT-gebruik al voor 'persoonlijke doelen', blijkt uit eigen onderzoek door OpenAI. CEO Sam Altman vertelde onlangs dat ChatGPT wat hem betreft 'het operating system van ons dagelijks leven' gaat worden. Hij ziet één AI-systeem voor zich die straks niet alleen je agenda beheert, maar ook je gezondheidsinformatie verwerkt, je aankopen doet, je financiën monitort én tegelijk fungeert als je mental coach.
Veel concurrenten werken met een soortgelijke AI-roadmap. Het lijkt daarom sowieso onvermijdelijk dat AI-technologie de komende jaren diep gaat doordringen in ons privéleven, en zal worden gebruikt voor toepassingen die we op dit moment niet of nauwelijks kunnen overzien of begrijpen. En dus is het nu het moment om goed na te denken over de volgende vragen: hoeveel toegang tot ons privéleven geven we AI-technologie, en hoe zorgen we dat deze technologie niet onverwacht teveel invloed krijgt op hoe wij functioneren?
Lees ook: Uitgerekend Google investeert in AI Hub, een groot kantoor voor Nederlandse AI-bedrijven
Ontvang elke week het beste van BusinessWise in je mailbox. Schrijf je hier nu gratis in:
