Barbara Baarsma (PwC): ,,Als we nu niet ingrijpen loopt de economie vast. Arbeidsproductiviteit moet omhoog''

Accountants- en adviesorganisatie PwC onderzocht hoe de Nederlandse economie toekomstbestendig kan worden gemaakt. ,,Nederland loopt vast op tal van terreinen, bijvoorbeeld met stikstof, het stroomnet of de arbeidsmarkt'', zegt Barbara Baarsma, hoofdeconoom bij PwC en hoogleraar economie aan de Universiteit van Amsterdam op AD.nl. ,,We moeten keuzes maken om de welvaart en het welzijn te behouden.''

'Arbeidsproductiviteit moet omhoog'

Dat klinkt overdreven. De economie doet het best goed. ,,Maar je moet het dak repareren als de zon schijnt'', stelt Baarsma. Door de vergrijzing zal het aantal werkenden de komende decennia alleen maar afnemen. Om de voorzieningen en de uitgaven op peil te houden zullen de werknemers meer moeten verdienen per gewerkt uur dan ze nu doen. ,,Dus de arbeidsproductiviteit moet omhoog'', aldus Baarsma.

Bedrijven kunnen niet uitbreiden omdat er bijvoorbeeld geen plek is op het stroomnet. Nederland is een klein land waar de ruimte intensief gebruikt wordt. Maar er moeten ook wegen en woonwijken bijkomen, defensie vraagt meer oefenterreinen en hoogproductieve bedrijven moeten kunnen groeien. Er zijn milieuproblemen: stikstof zet de economie op slot en de uitstoot van CO2 moet omlaag. Op de oude voet doorgaan zal niet kunnen.

Alle hens aan dek: oplossingen

Hoe kunnen die problemen worden opgelost? Met de arbeidsproductiviteit gaat het de verkeerde kant op. Die stijgt maar heel licht de afgelopen jaren. Het is dus alle hens aan dek om die te vergroten. Om te bepalen hoe dat het beste kan gebeuren, kijkt het onderzoek op drie manieren naar de verschillende bedrijfssectoren. Daar rolt uiteindelijk een lijstje uit met sectoren waar meer ruimte voor gemaakt moet worden, die veel bijdragen aan de economie en duurzaam kunnen produceren.

Bedrijven waar werknemers al heel productief zijn, moeten meer kunnen groeien

,,De bouwsector is bijvoorbeeld sterk verbonden met andere sectoren'', geeft de hoofdeconoom als voorbeeld. ,,Maar die sector heeft geen hoge arbeidsproductiviteit.'' Als die productiviteit omhoog kan profiteren andere bedrijven daar ook direct van. Immers als de productiviteit stijgt kunnen huizen, kantoren en fabrieken sneller en goedkoper gebouwd worden.

'High tech, ASML, letterlijk ruimte krijgen om te groeien'

Bedrijven waar werknemers al heel productief zijn, moeten meer kunnen groeien. Dat speelt bijvoorbeeld bij de industrie die hightechproducten maakt, zoals ASML. Die bedrijven moeten letterlijk de ruimte krijgen om te groeien. Ook de zakelijke dienstverlening is een sector die veel geld in het laatje brengt. De groot- en detailhandel is de grootste sector in Nederland, daarom is het belangrijk ook die productiever te krijgen.

Onderaan de lijst staan sectoren als opslag en transport en de agrarische sector. Deze sectoren leggen een groot beslag op de ruimte en voegen relatief weinig toe aan de economie. Landbouw heeft bijvoorbeeld tweederde van het landoppervlak in gebruik, terwijl het maar twee procent van de economie uitmaakt maar wel de helft van alle stikstof uitstoot. ,,Kunnen we in 2040 nog ons welvaarts- en welzijnsniveau vasthouden als landbouw tweederde van het land in gebruik heeft? Ik denk het niet'', stelt Baarsma.

'Bedrijven moeten investeren in digitalisering en automatisering'

Maar dat betekent uitdrukkelijk niet dat deze sectoren moeten verdwijnen, benadrukt ze. ,,De verschillen binnen sectoren zijn vaak groter dan tussen sectoren. Het gaat erom of bedrijven productief zijn. Maar als bedrijven niet kunnen innoveren en productiever worden, moeten ze activiteiten verplaatsen of stoppen.''

Verhogen van de productiviteit is een zaak van de bedrijven zelf, maar ook de overheid speelt een belangrijke rol. ,,Bedrijven moeten investeren in digitalisering en automatisering. Innovatieve bedrijven moeten ook zorgen dat de kennis voor andere bedrijven in de sector beschikbaar komt. Daar profiteert de hele sector van.''

Nu moeten keuzes gemaakt worden om de welvaart op de langere termijn veilig te stellen

'Kabinet kijkt teveel naar koopkracht op korte termijn'

Ook de overheid heeft een grote rol. ,,Dit kabinet kijkt te veel naar de koopkracht op korte termijn. Nu moeten keuzes gemaakt worden om de welvaart op de langere termijn veilig te stellen. Maar het is voortgang, geen vooruitgang bij dit kabinet'', constateert de hoofdeconoom.

De overheid moet enerzijds bedrijven steunen, maar ook bedrijven sturen naar hoogproductieve activiteiten. ,,Bevorder innovatie, bijvoorbeeld door fiscale maatregelen en zorg er voor dat de lastendruk voor het bedrijfsleven afneemt. En investeer in de kwaliteit van het onderwijs. Beprijs bijvoorbeeld ook watergebruik en stikstofuitstoot. We moeten nu keuzes maken voor de toekomstige welvaart.''

LEES OOK: Het gaat er juist niet om harder, maar slimmer te werken, stelt Peter Brouwer (Goldschmeding Foundation)