In Nederland werden in 2024 ruim 7,2 miljard betalingen verricht aan de kassa. Hiervan gebruikt één op de vijf Nederlanders nog contant geld, maar de meerderheid kiest voor hun pinpas. Hoewel dit simpel lijkt, kent ons betaalsysteem twee belangrijke routes: de girale betaalketen en de kaartbetalingsketen.
Lees ook: Is Nederland nog steeds een belastingparadijs?
Hoe werkt ons betaalsysteem?
De girale betaalketen is simpel gezegd de route die je gebruikt voor overschrijvingen, incasso's en betalingen via iDEAL. Dit gebeurt allemaal binnen Europese grenzen en zonder bemoeienis van niet-Europese bedrijven. Arjan Bol van Betaalvereniging Nederland legt het duidelijk uit: ,,Bij girale betalingen gaat het meestal om transacties tussen Nederlandse partijen. Daarbij zijn geen niet-Europese bedrijven betrokken.''
BusinessWise Explained is een wekelijkse videoserie van BusinessWise, waarin we in maatschappelijke en economische thema's duiken. Elke woensdag te bekijken op businesswise.nl en vanaf elke vrijdag te zien op ons YouTube-kanaal. Presentatie: Daan Nieber
De kaartbetalingsketen werkt echter anders. Als je betaalt met je pinpas, draait dat om systemen die zijn ontwikkeld door Amerikaanse bedrijven zoals Visa en Mastercard. Bol legt uit: ,,In Nederland hadden we vroeger ons eigen systeem, PIN. Maar toen wereldwijd strengere veiligheidsregels kwamen, hebben Nederlandse banken ervoor gekozen de technologie van Visa en Mastercard te gaan gebruiken.'' Daardoor zijn onze betalingen nu afhankelijk van hun infrastructuur, regels en technologie, en dat maakt ons kwetsbaar.
Toen veiligheidseisen wereldwijd veranderden, hebben Nederlandse banken besloten over te stappen op Visa en Mastercard
Arjan Bol Betaalvereniging Nederland
Lees ook: De rol en de spelregels van importheffingen uitgelegd
Waarom wil Europa minder afhankelijk worden van de VS?
Hoewel Visa en Mastercard gereguleerd worden door Europese kaders, zijn zij Amerikaans eigendom. Dit brengt mogelijke controle van buitenlandse regeringen met zich mee. In het jaarverslag 2024 van De Nederlandsche Bank (DNB) staat letterlijk: "Hoewel deze bedrijven worden gereguleerd door EU-kaders, kan het beleid van buitenlandse regeringen nog steeds resulteren in controle over wat, hoe en aan wie Europese burgers en bedrijven kunnen betalen."
Christine Lagarde, voorzitter van de Europese Centrale Bank, pleit daarom voor een Europese oplossing. Volgens haar moet Europa minder afhankelijk worden van Amerikaanse systemen. De zorgen zijn actueel, want in 2022 hadden Visa en Mastercard samen een marktaandeel van 61 procent in Europa, en dat aandeel groeit.
Bekijk ook: BusinessWise Explained: waarom de economische kloof tussen Europa, China en de VS steeds groter wordt
Welke alternatieven zijn er?
Europa werkt aan een antwoord: een gezamenlijk Europees betaalsysteem. Maar dat blijkt een uitdaging. Het jaarverslag van DNB wijst erop dat er 23 jaar na de komst van de euro nog geen uniforme Europese digitale betaaloplossing bestaat. Betaalsystemen zoals Bancontact (België), Bancomat (Italië) en Giro Card (Duitsland) zijn nationaal gericht, maar een gezamenlijk systeem voor fysieke en online betalingen ontbreekt.
Bij 70 procent van alle online betalingen in Nederland wordt iDEAL gebruikt
Arjan Bol
Hier komt het European Payment Initiative (EPI) in beeld. Dit samenwerkingsverband ontwikkelt een Europees betaalsysteem, met de naam Wero, gebaseerd op iDEAL. Arjan Bol legt uit: „Bij 70 procent van alle online betalingen in Nederland wordt iDEAL gebruikt. EPI wil iDEAL Europees uitrollen en dat merk heet Wero.'' Vanaf 2026 wordt iDEAL in Nederland vervangen door Wero, een vrijwel identieke oplossing, behalve het logo.
Een ander Europees project richt zich op de digitale euro. Dit is een digitale versie van contant geld, uitgegeven door de Europese Centrale Bank. Het doel is om consumenten een veilige publieke betaaloptie te bieden naast commerciële systemen zoals Visa en Mastercard.
Bekijk ook: Hoe erfbelasting de vermogensongelijkheid kan verkleinen
Europa moet zorgen voor een eigen betaalinfrastructuur
Betalen lijkt simpel en vanzelfsprekend, maar achter de schermen zijn er risico's. Met bedrijven zoals Visa en Mastercard aan de knoppen is Europa voor het betalen sterk afhankelijk van Amerikaanse technologie en regels. Dat kan problemen opleveren als het gaat om controle, veiligheid en stabiliteit.
Gelukkig is er licht aan het einde van de tunnel. Initiatieven zoals Wero en de digitale euro hebben de bedoeling om Nederland en Europa meer onafhankelijkheid en grip te geven op het betaalsysteem. Het gaat niet alleen om technologische vooruitgang; we werken ook aan minder afhankelijkheid van andere landen. Na 23 jaar lijkt Europa eindelijk klaar om zijn eigen stem te laten horen in de wereld van betalingen.
Lees ook: Adriaan Mol (founder Mollie): 'Dit is de missing link in de markt waarmee we Europa gaan veroveren'
Ontvang elke week het beste van BusinessWise in je mailbox. Schrijf je hier nu gratis in:
