De Europese defensie-industrie kampt met serieuze uitdagingen, waaronder afhankelijkheid van de VS en interne versnippering. De Europese Commissie heeft daarom een ambitieus plan opgesteld om 800 miljard euro te investeren in 'herbewapening'. Ook Nederland zet belangrijke stappen en maakt meer geld vrij voor defensie.
Koop nou allemaal dezelfde tank, koop allemaal hetzelfde kanon
Mart de Kruif Oud-commandant
Toch blijven de obstakels groot: jarenlang bezuinigen op defensie heeft niet alleen geleid tot een beperkte capaciteit, maar ook tot inefficiëntie. Europese landen bouwen vaak hun eigen tanks, vliegtuigen en wapensystemen, wat leidt tot een gebrek aan compatibiliteit. Mart de Kruif, oud-commandant van de landstrijdkrachten, benadrukt dit probleem: ,,Je moet van tevoren binnen Europa gaan samenwerken. Koop nou allemaal dezelfde tank, koop allemaal hetzelfde kanon. Dat is voor een productielijn veel efficiënter en makkelijker op te starten.''
BusinessWise Explained is een wekelijkse videoserie van BusinessWise, waarin we in maatschappelijke en economische thema's duiken. Elke woensdag te bekijken op businesswise.nl en vanaf elke vrijdag te zien op ons YouTube-kanaal. Presentatie: Daan Nieber
Belemmeringen voor Nederlandse defensiebedrijven
Hoewel Nederland een belangrijke speler kan worden in de Europese defensie-industrie, blijven er belemmeringen. Eén groot probleem is de afhankelijkheid van de overheid als enige opdrachtgever. Dit zorgt voor onzekerheid onder bedrijven, omdat zij afhankelijk zijn van kortetermijnbeleid. De defensienota's, die elke paar jaar worden aangepast, maken langetermijninvesteringen lastig. Mart de Kruif pleit dan ook voor een omslag naar het Scandinavische model: ,,Je moet wat meer van dat hapsnap korte termijn gebeuren af. Na 5 jaar gaan we dat herijken. Dat geeft ook de industrie de zekerheid dat ze kunnen investeren en ook rendement kunnen hebben.''
Je moet wat meer van dat hapsnap korte termijn gebeuren af
Mart de Kruif
Daarnaast zijn bedrijven verplicht om strenge veiligheidsmaatregelen te nemen vanwege het risico op sabotage en spionage, wat leidt tot hoge kosten. Hans Huigen, directeur van de Nederlandse Industrie voor Defensie en Veiligheid (NIDV), licht toe: „De potentiële vijand is geïnteresseerd in de wapensystemen die hier ontwikkeld worden, om die ofwel te saboteren, of daarop te spioneren.'' Bedrijven moeten veel investeren in systemen en screenings voordat ze überhaupt kunnen produceren.
Daarbovenop komt nog eens een flinke dosis bureaucratie door de vele bestaande controlemechanismen en langdurige procedures, die volgens Tom Middendorp, oud-commandant van de strijdkrachten, het gevolg zijn van jarenlang bezuinigen op defensie. Hij stelt: „Dat heeft geleid tot heel veel controlemechanismen, heel veel checks and balances en heel lange procedures.''
Bekijk ook: Waarom treinkaartjes in Nederland zo duur zijn (en wat eraan gedaan kan worden)
Sterke punten van Nederland binnen de defensie-industrie
Ondanks deze obstakels heeft Nederland unieke kwaliteiten om zijn bijdrage aan de Europese defensie te versterken. Hoewel ons land geen grote defensie-industrie heeft, blinken we uit in gespecialiseerde technologieën en onderdelen van wapensystemen. Internationale spelers als Damen en Thales bewijzen dat Nederlandse bedrijven op het gebied van scheepsbouw en radartechnologie tot de wereldtop behoren.
Daarnaast bestaat de Nederlandse defensie-industrie vooral uit kleinere bedrijven met specialistische kennis, wat kansen biedt op het gebied van innovatieve technologieën zoals drones, slimme materialen en kunstmatige intelligentie. Mart de Kruif schetst het potentieel: ,,Wij hebben zoveel startups in Nederland, zoveel creativiteit waar zoveel uitkomt. Dat is echt ongekend.'' De samenwerking tussen Nederland en Oekraïne op het gebied van drones is een goed voorbeeld van hoe technologie en gevechtservaring samen kunnen komen.
Lees ook: Wat moet Europa doen om aan te haken in de AI-strijd tussen Amerika en China?
De focus op innovatieve technologieën
Wat Nederland onderscheidend maakt in Europa, is zijn focus op vijf technologische pijlers: slimme materialen, sensoren, quantumtechnologie, ruimtevaart (zoals lasersatellietcommunicatie) en slimme systemen zoals AI en drones. Tom Middendorp ziet hierin grote kansen: ,,Op deze vijf gebieden kunnen we echt onderscheidend zijn.''
Bovendien hebben veel van deze technologieën een 'dual use'-karakter, wat betekent dat ze zowel militair als civiel toepasbaar zijn. Dit opent deuren naar bredere markten en grotere economische voordelen. Middendorp benadrukt: ,,Het is slim om daarin te investeren omdat je daarmee een veel bredere markt kan bereiken en veel meer klanten kunt bedienen.''
Lees ook: Waarom de inflatie in Nederland veel hoger is dan in de rest van Europa
Nederland heeft kansen
De Europese defensie-industrie vraagt om samenwerking, innovatie en efficiëntie. Nederland kan hier een belangrijke rol spelen door te focussen op waar het goed in is: gespecialiseerde technologieën en onderdelen die zowel defensie- als civiel inzetbaar zijn. Daarvoor is echter politieke daadkracht nodig, zoals Mart de Kruif terecht stelt: ,,De sense of urgency moet ook in de deeds of urgency worden omgezet.''
Hans Huigen benadrukt de kansen: ,,Dus de kans is er nu, de openingen zijn er. Laten we elkaar wat meer gaan begrijpen in wat we nodig hebben van elkaar om daadwerkelijk te kunnen samenwerken.'' Nederland kan hierdoor niet alleen bijdragen aan de veiligheid van Europa, maar ook economisch profiteren van de miljardeninvesteringen in defensie.
Ontvang elke week het beste van BusinessWise in je mailbox. Schrijf je hier nu gratis in:
