'Na mijn zwangerschapsverlof werd ik niet opgenomen in een talentprogramma'

Volgens cijfers van de Sociaal-Economische Raad (SER) bestaat het bestuur van grote Nederlandse bedrijven slechts voor 14,7 procent uit vrouwen. Vrij vertaald: voor elke vrouwelijke bestuurder zijn er zes mannelijke collega's. Het glazen plafond. ,,Dat is een metafoor voor de onzichtbare barrières die vrouwen ervaren wanneer ze richting leiderschapsposities willen", zegt Ruth van Veelen, senior onderzoeker inclusieve arbeidsmarkt bij TNO. ,,Deze barrières maken het voor vrouwen moeilijker dan voor mannen om dergelijke posities te bereiken. Het probleem begint echter al vroeg in de carrière, beïnvloed door traditionele genderrolverwachtingen."

Het was niet dat vrouwen letterlijk met een ketting aan het fornuis werden gebonden, maar met de Bijbel in de hand werd wel verdedigd dat dit Gods wil was.

Genderrolverwachtingen

Deze genderrolverwachtingen zijn diepgeworteld in de Nederlandse maatschappij en hebben hun oorsprong in historische en culturele invloeden. Charlotte Boström, journalist en auteur van het boek 'Waarom Zweedse vrouwen niet gratis werken', zegt over die historische context: ,,Nederland was al in de middeleeuwen relatief welvarend. Het idee dat een vrouw thuis de zorgtaken kon vervullen terwijl de man werkte, werd een statussymbool. Dit patroon werd versterkt door de verzuiling, waarbij religieuze overtuigingen vaak de rolverdeling rechtvaardigden. Het was niet dat vrouwen letterlijk met een ketting aan het fornuis werden gebonden, maar met de Bijbel in de hand werd wel verdedigd dat dit Gods wil was."

De vicieuze cirkel die bijdraagt aan de loonkloof

De traditionele rolverdeling heeft zijn weerslag op de arbeidsmarkt van vandaag. Ruth schetst de gevolgen: ,,Jongens en meisjes worden al op jonge leeftijd anders aangemoedigd: jongens richting technische beroepen, meisjes richting sociale en zorgberoepen. Dit leidt tot een gender gesegregeerde arbeidsmarkt waarin mannen vaker voltijd werken in beter betaalde functies, terwijl vrouwen vaker deeltijd werken in minder goed betaalde beroepen. Zo ontstaat een vicieuze cirkel die ook bijdraagt aan de loonkloof." Dat en de ongelijke verdeling van zorgtaken zijn symptomen van dezelfde genderrollen. Volgens Ruth heeft dit invloed op keuzes die vrouwen maken, zowel bewust als onbewust. ,,Vrouwen kiezen vaker voor beroepen in het onderwijs of de zorg, waar deeltijdwerk gebruikelijk is. Dit sluit aan bij de traditionele verwachting dat vrouwen een grotere rol in de zorg op zich nemen."

Op het moment dat er daadwerkelijk kinderen zijn, neemt de vrouw vaak een stapje terug in haar carrière

Anderhalf-verdienmodel

Hoewel jonge stellen vaak aangeven werk en zorgtaken gelijk te willen verdelen, blijkt dit in de praktijk lastig te realiseren. Het Nederlandse systeem is nog altijd ingericht op het anderhalf-verdienmodel. ,,Als je aan jonge stellen vraagt hoe ze de verdeling willen aanpakken zodra er kinderen komen, zeggen de meesten dat ze het eerlijk willen verdelen", zegt Ruth. Maar op het moment dat er daadwerkelijk kinderen zijn, neemt de vrouw vaak een stapje terug in haar carrière. Dit wordt versterkt door onbewuste verwachtingen en een maatschappelijk systeem dat dit faciliteert. Als een kind ziek wordt op school, is het vaak de moeder die als eerste wordt gebeld."

Toen ik na mijn eerste zwangerschapsverlof terugkwam, werd ik niet opgenomen in een talentprogramma

Genderrollen, vooroordelen en werkcultuur

Naast genderrollen spelen ook vooroordelen en werkcultuur een rol. Lisa van Blaricum, mede-eigenaar van In Touch Female Leadership & Career Academy, ziet dat ook. ,,Organisaties zijn van oudsher gebouwd op masculiene waarden, zoals commercie en omzet. Feminiene kwaliteiten, zoals samenwerking, creativiteit en empathie, worden minder gewaardeerd. Dit maakt het voor vrouwen moeilijker om te excelleren, omdat hun kwaliteiten minder zichtbaar worden in de huidige beoordelingssystemen, die vooral zijn gebaseerd op masculiene waarden." Zelf heeft ze ook te maken gehad met zulke vooroordelen. ,,Toen ik na mijn eerste zwangerschapsverlof terugkwam, werd ik niet opgenomen in een talentprogramma. Mijn manager zei: doe het maar rustig aan. Het was waarschijnlijk goed bedoeld, maar voor mij voelde het als een signaal dat er andere regels voor mij golden dan voor mijn mannelijke collega's."

Mannen, vrouwen, arbeidsmarkt: biologie of cultuur?

Een veelgehoorde verklaring voor verschillen in carrièrekansen is dat mannen en vrouwen biologisch anders zijn. Ruth bestrijdt dit idee: ,,Uit psychologisch en cognitief onderzoek blijkt dat mannen en vrouwen meer op elkaar lijken dan dat ze verschillen. De kans dat jij en ik van elkaar verschillen is groter dan dat mannen en vrouwen over het algemeen van elkaar verschillen. Het idee dat mannen van nature beter zijn in wiskunde of vrouwen beter zijn in taal, is niet biologisch bepaald. Dit zijn aangeleerde eigenschappen."

Ze voegt toe dat de verschillen die we waarnemen vaak het resultaat zijn van culturele en sociale invloeden. ,,In 1924 werd een wet ingevoerd die bepaalde dat vrouwen, zodra zij getrouwd waren, niet meer mochten werken. Pas in 1975 kwam de Wet gelijke behandeling, die het recht op gelijk loon en gelijke kansen voor mannen en vrouwen vastlegde. We leven in een maatschappij waarin het jarenlang normaal en zelfs verwacht werd dat mannen werkten en vrouwen zorgden. Beroepskeuzes, vaardigheden en zelfs zelfvertrouwen worden gevormd door de verwachtingen en opvoeding die mensen krijgen."

Het glazen plafond: hoe dat aan te pakken?

Het doorbreken van het glazen plafond vraagt om een combinatie van bewustwording, systeemveranderingen en individuele acties. Dit betekent niet alleen het aanpassen van werkculturen en beleid, maar ook het kritisch bekijken van onze eigen vooroordelen en verwachtingen. Alleen dan kunnen we een arbeidsmarkt creëren waarin iedereen gelijke kansen krijgt, ongeacht gender.

Meer BusinessWise? Abonneer je op onze Weekly!

In onze wekelijkse nieuwsbrief vind je het beste van BusinessWise die week. Abonneer je gratis en blijf altijd op de hoogte.