Het echte probleem: met Trump is er afscheid genomen van Amerika als stabiele factor

,,Om de wereldeconomie te stabiliseren, moet er een stabilisator zijn. Eén stabilisator," schreef economisch historicus Charles Kindleberger in 1973.
Iemand die de boel bijeenhoudt. Markten openhoudt. Krediet verschaft als het misgaat.
Die rol lag lang bij de Verenigde Staten.
Tot nu.
De stabilisator is er nog — maar steekt provocerend zijn middelvinger op. Naar iedereen.
Met één druk op de knop voerde Trump tarieven op.
En het voelt bijna alsof we terug zijn in 1930.

,,De depressie van 1929 was zo wijdverspreid," analyseerde Kindleberger, ,,omdat Groot-Brittannië niet in staat was en de Verenigde Staten niet bereid waren de verantwoordelijkheid voor stabilisatie op zich te nemen."

Groot-Brittannië was na de Eerste Wereldoorlog verzwakt. Amerika, economisch in opkomst maar isolationistisch, weigerde verantwoordelijkheid te nemen. De Smoot-Hawley tarieven van 1930 verergerden de crisis.

De ironie is wrang: het land dat decennialang als economisch anker fungeerde, ondermijnt nu met onvoorspelbaarheid actief het systeem dat het zelf heeft opgebouwd. Een paradox die nog scherper werd toen Trump woensdag een plotselinge tariefpauze aankondigde.

Trump: pauze van 90 dagen

Trump verklaarde op zijn Truth Social-platform een pauze van 90 dagen voor de eerder aangekondigde tarieven op landen die niet vergolden hebben tegen de VS. ,,Op basis van het feit dat meer dan 75 landen vertegenwoordigers van de Verenigde Staten hebben gebeld om een oplossing te onderhandelen... heb ik een PAUZE van 90 dagen geautoriseerd," schreef hij.

Cruciaal detail: de tarieven verdwijnen niet volledig. Trump vervangt ze door wat hij noemt "een aanzienlijk verlaagd wederkerig tarief van 10 procent, eveneens met onmiddellijke ingang." Op Chinese goederen verhoogt hij de heffingen juist naar 125 procent.

Dit zigzagbeleid typeert de fundamentele herdefiniëring van Amerika's rol in de wereldorde. Niet als betrouwbare stabilisator, maar als onvoorspelbare factor die markten laat schommelen op basis van momentane beslissingen.

Niemand staat klaar om die rol van stabilisator over te nemen.
China niet, Europa niet. Ze produceren meer dan ze consumeren, en groeien door te exporteren.
Maar productie vereist consumptie. En een economie die de wereldvraag op peil houdt als anderen terugvallen.
Nu de VS van deze rol afziet bestijgt niemand anders de troon.
Het resultaat: een vacuüm.
Geen leider, geen plan, geen geloof in de orde. Dat is waar we nu in zitten.

Dreiging voor ons allemaal

Amerika's abrupte koerswijzigingen zijn een dreiging voor ons allemaal.
Zoals Kindleberger decennia geleden in zijn beroemde boek World in Depression aantoonde, heeft de wereld een land nodig dat leiderschap toont in moeilijke tijden, niet dominantie. Daar zit een wezenlijk verschil in.

Trump heeft ons laten zien hoe dominantie eruitziet.

Sinds 2 april kelderden de aandelen wereldwijd na de aankondiging van de tarieven van Trump, maar met de recente aankondiging van een ,,pauze" stegen de markten snel: de S&P 500 sloot 9,5 procent hoger en de Nasdaq zelfs bijna 12 procent. Deze extreme volatiliteit weerspiegelt niet een gezonde markt, maar een nerveuze die van tweet naar tweet leeft.

Het beleid van Trump blijft onvoorspelbaar, van Oekraïne tot tarieven. Te vroeg juichen is riskant: de 10 procent heffingen blijven verstoringen veroorzaken, en de Amerikaanse obligatiemarkt blijft onrustig.

Amerikaanse obligatiemarkt wankelt: paniek geboden?

De markt voor Amerikaanse staatsobligaties is sinds begin april bijzonder volatiel, met een rente-stijging van 0,45 procentpunt in één week – een ongekende beweging voor dit normaal stabiele segment van het financiële systeem. Zelfs na Trumps tariefpauze blijft de rente hoog, wat wijst op diepere structurele zorgen en hogere financieringskosten voor de Amerikaanse schuld.

De verkoopgolf wordt deels aangedreven door het afbouwen van de Treasury basis trade, een risicovolle strategie waarbij hedgefondsen proberen winst te maken van kleine prijsverschillen tussen staatsobligaties en termijncontracten. Omdat ze enorm lenen om grotere posities in te nemen, kan marktfluctuatie leiden tot gedwongen verkopen, wat de volatiliteit versterkt, wat een kettingreactie van instabiliteit veroorzaakt. Dit maakt de strategie bijzonder kwetsbaar, vooral als meerdere fondsen tegelijkertijd gedwongen worden hun posities te verlagen.

Lees ook: Biedt Trumps gestuntel met de dollar kansen voor Europa?

Deze onrust heeft geleid tot zorgen over een potentiële financiële crisis, wat mogelijk invloed heeft gehad op Trumps beslissing om de tarieven tijdelijk te pauzeren. Toch blijft de markt actief: er werd een recordhoeveelheid obligaties verhandeld en buitenlandse kopers namen bijna 88 procent van de uitgifte op zich, wat duidt op blijvende internationale interesse, ondanks de hogere rentes.

Treasury Secretary Scott Bessent benadrukte dat de tariefpauze niet het gevolg was van de marktschommelingen, maar van druk van buitenlandse handelspartners die onderhandelingen wilden.

,,Er zijn meer dan 75 landen die contact met ons hebben opgenomen, en ik verwacht dat dit aantal na vandaag nog verder zal toenemen. Het gaat om een verwerkingsprobleem", zei Bessent. Dit suggereert dat de administratie bewust de tijd neemt om met elk land individuele gesprekken te voeren en maatwerkoplossingen te vinden. Het 90-dagenmoratorium biedt ze de ruimte om deze onderhandelingen zorgvuldig te voeren, met president Trump die persoonlijk betrokken wil zijn bij het proces. Het betekent echter niet noodzakelijkerwijs dat de tarieven definitief veel lager zullen zijn; het geeft de administratie gewoon de ruimte om de situatie met een bredere, langetermijnvisie aan te pakken.

Volgens Bessent was Trumps wispelturige beleid altijd al onderdeel van een geniaal meesterplan: "We zagen de succesvolle onderhandelingsstrategie die president Trump precies een week geleden implementeerde … en dit was altijd al zijn strategie. je zou zelfs kunnen zeggen dat hij China in een slechte positie heeft geduwd. Ze reageerden, ze hebben zichzelf voor de wereld getoond als de slechte actor."

Een opluchting, maar geen eindpunt.

Meer fundamenteel is namelijk de bredere vertrouwenscrisis die zich lijkt te ontvouwen. Wat ooit gold als de ultieme veilige haven — Amerikaanse staatsobligaties — wordt nu met argwaan bekeken. Analisten spreken van een mogelijke regimeverandering. En wie goed luistert, hoort de markt fluisteren: misschien zijn Treasuries die veilige haven niet meer.

Volwassenen in de kamer

De Amerikaanse Federal Reserve greep in 2008 en 2020 krachtig in om het financiële systeem te redden. Nu groeit in Europese centrale bankkringen twijfel over toekomstige bereidwilligheid. Zes ingewijden vertelden Reuters over informele gesprekken rond een scenario waarin de Federal Reserve door politieke overwegingen terughoudend zou zijn in het verstrekken van dollarliquiditeit tijdens een crisis. Niet omdat de Fed het niet kan, maar omdat men vreest dat ze het niet willen.

Voor een financieel systeem dat leunt op de dollar als mondiale reservemunt is dat een existentiële zorg. Centrale bankiers denken hardop na over een "dollarcoalitie" van bereidwillige instellingen die samen een vangnet kunnen vormen als de Fed het laat afweten. Zoals een ECB-bron het droog verwoordde: ,,Er is geen goed alternatief voor de Fed."

De kalmte waarmee Brussel reageerde op Trumps tarieven is dan ook geen stilzwijgende instemming, maar een waakzaam besef van systeemrisico's. Beleggers zoeken intussen beschutting bij Duitse staatsobligaties, een stille motie van vertrouwen in de eurozone.

Zoals ik in mijn vorige artikel suggereerde, zou Europa door zijn structurele stabiliteit een financiële leiderschapsrol op zich kunnen nemen. Want als de wereld op een kruispunt staat, is leiderschap niet langer een luxe, maar een vereiste. Het zou namelijk heel snel, heel erg fout kunnen gaan mocht de wereld in een protectionistische spiraal terechtkomen. Als Kindleberger's World in Depression ons iets zou moeten leren...

Meer BusinessWise? Abonneer je op onze nieuwsbrief!

Ontvang elke donderdag het beste van BusinessWise in je mailbox. Schrijf je hier nu gratis in: