Stel, Elon Musk mailt en vraagt je te verantwoorden waar je de hele week mee bezig bent geweest...

Elon Musk verstuurde namens de regering-Trump e-mails naar werknemers bij federale instanties in Amerika met als onderwerp 'Wat deed u vorige week?' Medewerkers die hier niet op reageren en geen verslag van hun werkweek indienen, hangt ontslag boven het hoofd, meldde Musk op X.

Dat werkgevers willen weten wat hun personeel uitvoert, speelt ook steeds vaker in eigen land. Afgelopen maand deed de rechtbank uitspraak in een zaak waarin een Nederlandse medewerker op staande voet was ontslagen. Slechts één keer per maand moest ze naar kantoor komen; de rest van de dagen werkte ze thuis. Maar van werken kwam op deze dagen niet zoveel, althans dat vermoedde haar werkgever. Veel mailtjes en berichtjes had ze in ieder geval niet verstuurd onder werktijd, bleek later uit de gegevens van het ICT-systeem. De werknemer werd ontslagen op grond van dagdieverij. Maar wat is dit precies en wanneer maak je je er schuldig aan?

Wat is dagdieverij?

Dagdieverij houdt in dat je tijd steelt van de baas. Je bent niet aan het werk terwijl je wel voor die uren wordt betaald. Dat maakt jou tot een 'dagdief'. Een verlofdag niet registreren terwijl je wel vrij neemt, valt ook onder deze noemer.

In de rechtspraak kwam de term dagdieverij lange tijd weinig voor, zegt Pascal Besselink, arbeidsrechtadvocaat bij juridisch dienstverlener DAS op AD.nl. ,,Ik had tot twee jaar geleden nooit van ontslag op grond van dagdieverij gehoord. Eigenlijk doen bedrijven er pas vaker een beroep op sinds corona, toen thuiswerken een enorme vlucht nam.''

Thuiswerken heeft ons meer vrijheid gegeven - je kunt je vaak beter concentreren, je hebt geen reistijd en je kunt ondertussen een wasje draaien - maar er zijn ook werknemers die er misbruik van maken. Omdat de baas toch niet ziet of ze werken, werken ze niet of nauwelijks en lummelen ze liever of doen ze klusjes in huis onder werktijd.

Webcam aan bij thuiswerken, nee, zegt de rechter

Om toch wat meer grip te krijgen op wat werknemers thuis onder werktijd uitvoeren, proberen veel werkgevers hun personeel op afstand te monitoren, ziet Besselink. ,,Er zijn ook rechtszaken geweest waarbij werkgevers mensen verplichten om de hele dag de webcam aan te hebben tijdens het thuiswerken. Daarover heeft de rechter toen gezegd dat dat niet mag.''

Vanwege privacywetgeving mag je werkgever jou niet continu monitoren. Tenzij er een duidelijke verdenking is, zegt Besselink. ,,Maar dan moet je baas alsnog aankondigen dat hij je vanaf nu in de gaten gaat houden.'' Weet iemand dat hij onder een vergrootglas ligt, dan is het natuurlijk nog wel de vraag of monitoren zin heeft. ,,Maar als dit van tevoren is vastgelegd in een richtlijn en voorgelegd is aan de ondernemingsraad, hoeft iemand niet altijd te worden gewaarschuwd.''

Sommige mensen gaan er steeds verder in en denken: ‘Dit gaat goed, ik kan volgende keer wel iets langer wegblijven’

Veel kan een werkgever dus niet doen bij een vermoeden van dagdieverij. Pas als het 'vergrijp' zo'n omvang heeft dat het overduidelijk is dat de werknemer de uren niet maakt die wel gemaakt zouden moeten worden, kan een werkgever iets tegen je beginnen. Wel kan hij je bijvoorbeeld verplichten om weer fulltime naar kantoor te komen. En is je werkgever al ontevreden over je werk en is het overduidelijk dat je het niet zo nauw neemt met het aantal werkuren, dan heeft hij meer munitie om je te ontslaan.

Bewijs voor dagdieverij

Uiteindelijk gaan de meeste zaken om 'rotte appels', werknemers die het wel erg bont maken. Dus doe je af en toe een wasje, haal je de kinderen van school of doe je boodschappen onder werktijd, dan hoef je je in principe geen zorgen te maken, zolang je je werk maar af krijgt. Besselink: ,,Krijg je je werk in vier uur af en iedereen is tevreden, dan is dat vaak geen probleem.''

Maar vergeet niet om verstandig om te gaan met dat vertrouwen. ,,Sommige mensen gaan er steeds verder in en denken: 'Dit gaat goed, ik kan volgende keer wel iets langer wegblijven en bij oma op de koffie gaan'.'' Als je dan ook nog eens onbereikbaar bent, heb je de poppen al snel aan het dansen. ,,Voor je het weet, maak je je schuldig aan dagdieverij en kan je baas overgaan tot ontslag, eventueel op staande voet.''

Of ontslag op staande voet dan inderdaad standhoudt, is nog maar de vraag. Dat blijkt wel uit de zaak waarbij het ict-systeem liet zien dat er geen mailtjes en berichtjes waren verstuurd terwijl de medewerker wel aan het werk zou moeten zijn. ,,De kantonrechter veegde het ontslag op staande voet van tafel.'' Ook is het verzoek tot ontbinding van het arbeidscontract afgewezen. Het ict-systeem bracht immers niet de volledige werkzaamheden van de werknemer in kaart. Geen dagdieverij dus. Althans, volgens het systeem dan.