KPN biedt onbeperkt vakantiedagen: is dit écht een cadeautje voor werknemers?

Het klinkt bijna te mooi om waar te zijn: onbeperkt vakantie opnemen. Toch doen Amerikaanse bedrijven het al jaren. IBM begon ermee in de jaren 90 en in Silicon Valley is het fenomeen inmiddels behoorlijk ingeburgerd. Werknemers van Netflix bepalen al vijftien jaar zelf hoeveel verlof ze nemen. Ook LinkedIn en Kickstarter geven personeel die vrijheid, schrijft het AD.

'Loslaten vakantiedagen vergroot werkplezier'

In Nederland werken vooral kleinere bedrijven al zonder vast aantal vakantiedagen. Techbedrijf Bynder had er in 2016 de primeur voor ons land mee. KPN is nu de eerste grote, beursgenoteerde onderneming die de stap zet. Organisatiepsycholoog en spreker Lennard Toma juicht het toe. ,,Ik werk al mijn hele leven bij bedrijven die vakantiedagen vrijlaten. Dat geeft vertrouwen en vergroot het werkplezier." Bij zijn vorige werkgever Keytoe haalde hij er zelfs het nieuws mee.

Autonomie is volgens Toma een van de belangrijkste factoren voor werkplezier. ,,Soms wil je spontaan een dag vrij omdat er een feestje is. Bovendien maak ik vaak 's avonds of in het weekend uren, die niemand bijhoudt." Ook de administratieve rompslomp kan hem gestolen worden. ,,Dat je vrije dagen moet aanvragen in een systeem dat dan aangeeft: je dagen zijn op.

Hij wijst er verder op dat niet alle collega's behoefte hebben aan lange vakanties. ,,Zulke mensen moet je niet kinderachtig dwingen vrij te nemen, alleen omdat het moet. Dat past niet meer bij deze tijd."

De keerzijde van onbeperkte vakantiedagen

Toch zitten er ook haken en ogen aan, waarschuwt psycholoog en AD-columnist Thijs Launspach, die veel over de moderne arbeidsmarkt schrijft. ,,Enerzijds snap ik KPN wel, want een betere werk-privébalans is echt iets van deze tijd. Maar het is ook een risico. Neem Japan, daar is het maximumaantal vakantiedagen behoorlijk royaal. Tegelijk is er ook de ongeschreven regel dat je ze als werknemer niet allemaal opneemt."

Dat gevaar van een giftig cadeau aan werknemers ligt hier ook op de loer, meent Launspach. ,,Zeker in sectoren waar hard werken een statusding is." Hij noemt Zuidas-advocaten of bankiers. ,,De boodschap bij werkgevers moet zijn: neem wel vakantie op! In die zin is het misschien beter om met minimumaantal vakantiedagen te werken.

Vakbond FNV is fel tegen

Om deze reden is FNV fel tegenstander. De nieuwe regeling was voor de vakbond zelfs een voorname reden om vorig jaar tegen het cao-akkoord bij KPN te stemmen. Volgens bestuurder Soraia Faez schuift KPN het risico volledig naar de werknemer. ,,KPN noemt het volwassen arbeidsverhoudingen, maar in de praktijk is straks onduidelijk wat je als medewerker nog aan dagen tegoed hebt."

Daar schuilt volgens haar een financieel risico. ,,Wat gebeurt er met opgebouwde vakantiestuwmeren? Die dagen zijn veel geld waard, maar staan nu niet meer bij KPN op de rol. En hoe zorg je dat medewerkers hun wettelijke recht op twintig vrije dagen behouden als het ontzettend druk is op het werk? Wie garandeert dan dat je baas niet zegt: sorry, maar nu kun je geen vrij krijgen?"

Faez wijst erop dat er nooit klachten waren over het oude systeem. ,,Leden zijn er tegen ons nooit over begonnen." Ze verwerpt het argument van doemdenken. ,,Wij willen werknemers juist preventief beschermen tegen gevaren. En waarom dit risico dan nemen?"

Onbeperkt verlof met richtlijnen

KPN benadrukt dat onbeperkt verlof niet betekent dat werknemers alles kunnen doen wat ze willen. ,,We hanteren 27 vakantiedagen als richtsnoer", zegt Bart Webers, directeur Rewards. ,,Het ene jaar kan dat wat meer zijn, het andere jaar minder. Medewerkers stemmen hun vakantie altijd af met hun leidinggevende."

Volgens KPN zorgt het loslaten van strakke grenzen juist voor een betere werk-privébalans. Wie structureel te weinig vrij neemt, wordt daar door zijn leidinggevende op aangesproken. ,,We willen dat iedereen voldoende rust pakt."

Vrije vakantiedagen ook voor veel mensen moeilijk

Toch zijn niet alle bedrijven het daarmee eens. Neem Afas, bekend om zijn moderne arbeidsvoorwaarden. Het softwarebedrijf haalde vorig jaar het landelijke nieuws met de invoering van een vierdaagse werkweek met een salaris voor vijf dagen. Afas noemt het besluit van KPN 'interessant en ook gewaagd', maar zal niet volgen. ,,Zo'n kaderloze regeling is voor veel mensen moeilijk", zegt een woordvoerder. ,,Bovendien is het niet voor iedere werknemer bij ons even eenvoudig om vrij te nemen."

En wat vindt de Arbeidsinspectie van deze trend? Die ziet geen directe bezwaren. ,,Er staat niets over in de Arbeidstijdenwet", zegt woordvoerder Daniëlle Rebel. ,,Dit valt onder psychosociale arbeidsomstandigheden en hoort wat ons betreft thuis in de cao."

Ontvang elke donderdag het beste van BusinessWise in je mailbox. Schrijf je hier gratis in: