Je zou zeggen dat er geen vuiltje aan de lucht is voor de zzp'er. In het geruchtmakende advies van oud-ASML topman Peter Wennink, wordt de zzp'er op het schild getild, en Sybrand van Haersma Buma wijdde er in zijn afsluitend formatieverslag een paar regels tekst aan. De werkelijkheid is echter anders als je naar Cristel van de Ven luistert. De vertrekkende voorvrouw van Vereniging Zelfstandigen Nederland (VZN) en ondernemerslid bij de Sociaal-Economische Raad (SER) rammelt en beukt op alle deuren en ramen van de overlegpolder om de zzp'er die volwaardige plaats te geven op de Nederlandse arbeidsmarkt.
„Ik heb wat zwarte koffie gedronken", zegt ze net voor haar laatste VZN-bestuursvergadering. Ze toont een bescheiden trots op het resultaat dat zelfstandigen worden genoemd bij Buma en Wennink, maar het kostte haar en de vereniging ontzettend veel moeite. Het is haar nog niet gelukt om de Vbar (Wet Verduidelijking beoordeling arbeidsrelaties en rechtsvermoeden) te stoppen. Het huidige demissionaire kabinet dieselt ermee door. Zoals de betrokken minister afgelopen donderdagmiddag in een debat met de Tweede Kamer zei: ,,Dit gedrocht moet echt van tafel."
Lees ook: Cristel van de Ven vertrekt bij VZN: Connie Maathuis nieuwe voorzitter
Kritisch op de Vbar
Van de Ven is niet van grote gebaren en stemverheffingen. „Ik leef mijn hele leven zonder al te veel ruzie te maken. Dat past niet bij mij. Hoe dat komt? Ik ben nieuwsgierig en benieuwd waarom iemand een andere visie heeft."
In het afscheidsinterview met De Ondernemer waagt ze zich daarom ook niet aan het beoordelen van ministers en staatssecretarissen. Als belangenbehartiger heeft zij in vijf jaar vier ministers - 'tellen we Mona Keizer niet mee, deed het maar twee weken' - van Sociale Zaken en Werkgelegenheid versleten. Toch blijft ze hangen bij één naam: Karien van Gennip. De CDA-politica zette de door Van de Ven vermaledijde Vbar in de steigers. „Ik ben het meest kritisch op haar geweest. Zij kwam met een wetsvoorstel dat gewoon niet goed is. Wat ik ook gedaan heb, ik kreeg hem niet van tafel."
Ik ben het meest kritisch op Karien van Gennip geweest. Zij kwam met een wetsvoorstel dat gewoon niet goed is
Cristel van de Ven Vertrekkend voorzitter VZN
Nóg niet, maakt Cristel van de Ven duidelijk. „Want de strijd is nog niet gestreden. Het is verbazingwekkend hoor. Die misstanden aan de onderkant van de zzp-markt zijn ontstaan, omdat er heel lang geen besluiten zijn genomen. Alleen het onderdeel 'rechtsvermoeden' is goed." Ze stopt met praten en laat een stilte vallen… „Misschien kunnen arbeidsjuristen met die verduidelijking uit de voeten, maar een kleine mkb'er moet gewoon de wet kunnen pakken en dan denken: mag ik een zzp'er inhuren, ja of nee? Dat 'ding' gaat dat never nooit voor elkaar krijgen."
Steek de hand eens in eigen boezem. Had je er echt niets aan kunnen doen om die Vbar van tafel te krijgen?
„Ik ben heel goed in mijzelf dingen verwijten (ze lacht en komt weer tot orde). Je denkt weleens: hadden we nog harder met de vuist op tafel moeten slaan, nog meer reuring of tamtam moeten maken of nog bozer moeten zijn. Had dat geholpen? Er zijn mensen die vragen: waar is nu het haar op je tanden? Wanneer word jij nu eens echt boos? Dan denk ik weleens: had dat geholpen? Je weet dat nooit en het valt niet terug te halen. Maar dat gaat, wat ik al eerder zei, tegen mijn karakter in. Ik ben evenwichtig, constructief, nieuwsgierig en op zoek naar oplossingen in plaats van naar conflict om het conflict."
„Er zijn mensen die zeggen: jullie hadden moeten staken. We hebben het een paar keer geprobeerd, maar het is moeilijk om de collectiviteit te vinden onder zzp'ers. Mobiliseren van die club is moeilijk, heel moeilijk. Het is een groepje van lekker autonome zichzelf organiserende mensen. De klassieke manier van organiseren en het land stilleggen dat kan je eigenlijk niet met zelfstandigen. Voor zo'n actie laten ze geen mooie opdracht lopen. Het wil niet zeggen dat ze geen collectieve belangen hebben. Mijn advies aan de zzp'er is om ergens lid van te worden. Het helpt echt."
Lees ook: Pascal Besselink: zó kan het nieuwe kabinet de arbeidsmarkt fundamenteel herstellen
Zelfstandigen krijgen met VZN krachtige stem
Iets meer dan vijf jaar geleden klopten vier brancheorganisaties bij Van de Ven aan of zij deze kon verenigen in één koepel. Opgeleid als organisatiewetenschapper, de sociale kant van bedrijfskunde, is dat het werk dat ze via haar bedrijf Factor Vijf doet. Tot op de dag van vandaag combineert ze het voorzitterschap met het zijn van eigen baas.
„De oprichting van de koepelorganisatie is een enorme stap vooruit geweest. We wilden meer impact krijgen in de politiek en in de polder, en dat is gelukt. Maar we zijn er nog niet. Inhoudelijk ben ik namelijk minder tevreden over wat er gerealiseerd is. De Vbar hangt nog steeds boven de markt. Maar wat niet is, kan nog komen. Want het begint met aan die tafel zitten, zodat er niet over maar met je wordt gepraat. Oogsten moet de komende jaren gebeuren. Maar om te oogsten moet je eerst zaaien."
'Veel Haagse vergaderingen zijn rituele dans'
Ze weet dat processen in Den Haag stroperig en traag verlopen. Kijk maar eens naar de verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering voor zelfstandigen (BAZ) waar opeenvolgende kabinetten nu al jaren aan werken. Onlangs plaatste de Raad van State nog kritische kanttekeningen bij het wetsvoorstel dat dit demissionaire kabinet naar de Tweede Kamer wil sturen. Hoe gaat ze daarmee om? „Ik heb geleerd meer te kijken naar tussentijdse resultaten. Als je alleen maar kijkt van: daar wil ik naartoe, dan is het heel frustrerend. Ik vond het soms traag, veel vergaderen en heel veel rituele dansen. Er wordt regelmatig tot drie cijfers achter de komma gepraat voor uiteindelijk misschien maar vijftien mensen in heel Nederland. Ik moest dan tegen mijzelf zeggen: Van de Ven, concentratie". (strenge stem)
Ik kwam mensen tegen die een vereniging voor zzp’ers ingewikkeld vonden en dat wij op SER-deur klopten
Cristel van de Ven Vertrekkend voorzitter VZN
In de polder zijn er geen partijen meer die VZN niet zien staan. Maar in de discussie over de arbeidsmarkt worden de 1,2 miljoen zzp'ers door vakbonden en sommige politieke partijen vaak nog steeds gezien als profiteurs die het sociale stelsel ondermijnen. Van de Ven kan daar inmiddels over meepraten
„Het interessante is dat ik vijf jaar geleden voorvrouw van een groep werd waar andere mensen best een hekel aan kunnen hebben, boos op worden. Ik kwam mensen tegen die een vereniging voor zzp'ers ingewikkeld vonden, en dat wij op de SER-deur aanklopten en zeiden: 'We moeten erbij horen'. Ze vonden ons representant van ontwikkelingen in de maatschappij, zoals individualisme, die we niet moeten willen. Tegen die mensen zeg ik: deal with it. Want zzp is here to stay."
'De zzp'er mag naar SER-feest, maar danst nog niet mee'
De grote roerganger van de SER is Kim Putters. Hij is dé polder in optima forma en moet al die kikkers aan boord zien te houden - dus ook de zelfstandigen. „We hebben een plekje aan de tafel in de SER. Maar dat wil nog niet zeggen dat je altijd op tijd wordt geïnformeerd en dat je input kan leveren. Dat automatisme is er nog niet. Je moet nog wel in alle processen komen en op de juiste momenten aan tafel komen. We zijn uitgenodigd voor het feestje, maar we staan nog niet altijd op de dansvloer. Het gaat vooruit maar daar moet Nederland echt nog stappen in zetten."
Snapt Kim Putters, jouw wereld, de zzp-wereld?
,,Putters is bijzonder geïnteresseerd, dat helpt. Hij heeft ervoor gezorgd dat er periodiek overleg komt waarbij de zzp-zetelhouders spreken met het ministerie en input kunnen geven voor beleid. Putters houdt verder in de gaten of bij verschillende SER-commissies zzp'ers voldoende participeren. Begin december hebben we er met hem nog een goed gesprek over gehad."
'Ik ben zzp'er, dus zie wel wat er op mijn pad komt'
De vertrekkende VZN-voorzitter, op 1 januari begint Connie Maathuis als nieuwe zzp-voorvrouw, pakt over een paar weken de draad van haar vorige leven weer op. „Ik ga lekker verder met mijn eigen bedrijf, dat ik op de achtergrond heb meegelaten lopen. Wat er op mijn pad komt, zie ik wel. Ik ben een zzp'er, die heeft niet zo'n behoefte om al precies te willen weten wat hun volgende stap gaat zijn. Vrijheid om nieuwe dingen te laten ontstaan: daar ga ik voor in 2026."
Lees ook: Schijnzelfstandigheid: tienduizenden euro's voor zzp'er die volgens rechter werknemer is
