Stel je bent Jordi Cruijf, de zoon ván, en je moet als directielid het beursgenoteerde Ajax redden...

Op 9 juli 2009 vertrok de Tour de France vanuit Girona voor een etappe die zou finishen in Barcelona. Bij Rabobank in de ploegleiderswagen zat die dag een bijzondere gast, namelijk de grootste Nederlandse sportheld aller tijden: Johan Cruijff. De Spaanse fans vielen bijna in katzwijm en overal werd hij nageroepen: El Salvador! (de redder).

Cruijff kwam in augustus 1973 naar Barcelona, nam de club bij de hand, zag en overwon. Het reeds bereikte aanzien van half-God werd ingewisseld voor de status van Messias toen Cruijff na zijn actieve carrière als trainer van Barcelona de club voor het eerst naar de Europa Cup 1 en nog naar vier landstitels leidde. Doordat emoties de meeste herinneringen verankert in de ziel, is het logisch dat de Catalanen groot ontzag hadden voor Cruijff.

Luister ook: Bestuurschaos Ajax: 'Zonder plan en duidelijke rollen is en blijft het crisis in een boardroom'

De nalatenschap van Cruijff als oorzaak voor de problemen in de top?

Datzelfde respect heeft Cruijff in Nederland ook gehad, maar niet bij iedereen. Meer dan eens waren er verschillen van inzicht, en achteraf kun je concluderen dat de ideeën van de grote meester voor zijn Ajax niet allemaal zijn uitgekomen. Wat een 'fluwelen revolutie' moest worden, bleek in de praktijk de opmaat voor een reeks bestuurlijke perikelen in de afgelopen jaren, waarin oud-spelers, bestuurders en trainers sneuvelden, beschadigd raakten of simpelweg niet wisten waar ze aan begonnen.

De overtuigingen van Cruijff waren gebaseerd op intuïtie, spelinzicht en zijn basisprincipe: oud-spelers op alle belangrijke posities binnen de club. Het zijn de oude beginselen van een vereniging, met een voorzitter, een penningmeester en een trainer. Geen fancy powerpoints, geen ingewikkelde zaken. Zolang iedereen van elkaar begrijpt wat de kernreden van bestaan is en welke handelingen daarbij horen, zijn er weinig problemen. Dit kan zelfs erg lang goed gaan, zeker als sportief succes het gelijk aan je zijde brengt.

Lees ook: Vijf lessen die iedere CEO kan leren van Leo Beenhakker

Beursgang, verhuizing of grensoverschrijdend gedrag. Wie is er schuldig?

Veel criticasters zien in de beursgang van Ajax de nagel aan de doodskist, anderen de verhuizing van de Meer naar de Johan Cruijff Arena (het enige waarover men het eens is, is dat de Arena veel te laat die naam kreeg). Weer anderen zien het ontslag van technisch directeur Marc Overmars als start van de neergang, waarbij een objectief mens snapt dat elk moment van het ontstaan van die bewuste situatie, van wegkijken, van oogluikend toestaan en niet doortastend ingrijpen een grote stap naar de afgrond was. Grote problemen worden groot als ze niet aangepakt worden terwijl ze nog klein zijn.

Vanaf een afstand lijkt er een andere oorzaak voor de verschuiving.

Het loslaten van het heilige huis

In 2018 koos Ajax voor het terughalen van twee verloren zonen: Tadic en Blind, beide nog in de volle bloei van hun carrière, waren technisch een doorslaggevende impuls voor de op dat moment jonge ploeg. Om de transfers van beide spelers mogelijk te maken liet Ajax een heilig huis los: het salarisplafond. Uit sportief oogpunt absoluut te billijken, uit financieel oogpunt een beslissing met gevolgen.

Binnen een team weten de meeste spelers vaak van elkaar wat er aan het einde van de maand binnenkomt. Bronnen genoeg: de media, de zaakwaarnemer of gewoon door het uitwisselen van die info onder elkaar.

Nu is een sportteam als een roedel dieren: ze weten waar ze in de roedel staan, maar als door verschuivingen opeens de volgorde verandert, komt er onrust. Op macroniveau houden hogere salarislasten in dat de club afhankelijk is van twee dingen: transfers en toegang tot de lucratieve Champions League.

Zolang spelers beter worden onder een hoofdtrainer en in een omgeving die verbetering mogelijk maakt (veilig, inspirerend, uitdagend) zal de transferwaarde stijgen. Zorgt een club voor een even goede doorstroming vanuit de jeugd, draait die transfercaroussel.

Het is een bijzonder dunne lijn; voor elke ervaren speler zonder verkoopwaarde dalen de kansen voor talenten die op dezelfde positie spelen. Geen team kan zonder ervaring, dus zullen technisch directeur en trainer perfect moeten snappen hoe die balans te houden en hoe het verdienmodel van een club werkt. Je mag van toezichthouders verwachten dat er vooraf duidelijke consensus is over de financiële kaders en dat er toezicht op gehouden wordt, zoals er voor het loslaten van het salarisplafond een stevige doorrekening heeft plaatsgevonden.

Dat die balans er de laatste jaren niet is geweest, wordt pijnlijk duidelijk en is, zeker voor de echte Ajax-supporters moeilijk te verteren. De bedragen die in voetbal omgaan zijn een schril contrast met de moeite die supporters soms moeten doen om een seizoenkaart te betalen.

Luister ook: Scheidsrechter Sander van der Eijk: 'Stress is normaal, maar hoe je ermee omgaat, maakt het verschil'

Een voetbalclub is niet veel anders dan een echt bedrijf

Veel is anders, maar soms lijkt een voetbalclub op een echt bedrijf: investeer in de juiste mensen, maak het mogelijk dat ze het beste in zichzelf naar boven halen, ontwikkel ze als medewerker, maar vooral als mens. Realiseer dat het samen oplopen een begin en een eind heeft: talent mag ook weer uitvliegen. Maar zorg voor een onvergetelijke tijd, waarvan de drie elementen inhoud, hiërarchie en verbinding die laatste altijd de belangrijkste is.

Net als op de werkvloer, geldt dat een club de ambitie moet hebben iedere speler 100 procent van zijn potentie te laten afroepen. Ter vergelijking: als alle spelers op 80 procent presteren, heb je in principe betere spelers nodig om die 100 procent teamprestatie te halen. Vaak is de reflex van een club om dan aanvullende spelers te kopen, wat weer negatieve invloed heeft op perspectief en vertrouwen in kunnen van bestaande spelers.

Het laten ontwikkelen van je trainers, staf en spelers loopt net als in het bedrijfsleven langs een vast pad: helderheid in het DNA, helderheid in de individuele vereisten en profielen. Zowel fysiek als tactisch is er veel meetbaar en dus te trainen en de eigenschappen waar geen specifiek talent voor vereist is (respectvolle omgang, bevlogenheid, commitment) al helemaal.

Schept een club de omgeving waarin dit plaatsvindt, ontstaat er flow. Flow en zeker het ontbreken ervan zijn ongrijpbaar en toch het kan door het bespelen van alle facetten, van primitief tot AI, beïnvloed worden, waarbij de basis altijd nog de beginselen van sport zijn: plezier in het spel hebben.

Hoezeer je ook kan uitrekenen welk niveau spelers je moet hebben in je selectie en wat de juiste grootte van de selectie is, is de zonet aangehaalde balans het belangrijkst.

Lees ook: Als het misgaat bij een beursgenoteerd bedrijf als Ajax: hoe herstel je rust, koers en vertrouwen in de boardroom?

Herrijst Cruijff als Messias?

Op een 'uitgelekte' foto zagen we Ajax in gesprek met Jordi Cruijff, die als een nieuwe Messias moet zorgen voor vernieuwd elan. Je mag hem gunnen dat de balans in het prestatie- en verdienmodel de brede consensus heeft van de vele geledingen binnen Ajax en dat tenminste die rijen gesloten worden.

En voor een bal op de binnenkant in plaats van de buitenkant van de paal, helpt eigenlijk alleen het ontsteken, net als in Barcelona, van een kaarsje.

Ontvang elke week het beste van BusinessWise in je mailbox. Schrijf je hier nu gratis in: