Luister en/of bekijk ook 'Data Days'. In deze vodcast duiden experts de nieuwste ontwikkelingen, delen praktische inzichten en weten als geen ander hoe data en AI organisaties slimmer en toekomstbestendig maken. Beluister 'Data Days' via je favoriete podcastkanaal, kijk mee op BusinessWise.nl. Presentatie: Justine Wolters.
Met de introductie van de Europese Data Act moet het eenvoudiger worden om toegang te krijgen tot data. Daarnaast heeft de verordening als doel om meer inzage te geven aan wie de data gebruiken. De nieuwe wet is de eerste stap van de Europese Commissie voor een goedwerkende data-economie, want stelt de commissie: op die manier kan innovatie worden gestimuleerd.
De Data Act draagt bij aan een eerlijke, open en innovatieve datamarkt in de Europese Unie
ACM
De ACM is positief gestemd over deze nieuwe wet. „De Data Act draagt bij aan een eerlijke, open en innovatieve datamarkt in de Europese Unie", vertelt de woordvoerder. „Op basis van nieuwe spelregels voor toegang en gebruikersrechten, kunnen mensen en bedrijven meer profiteren van de opkomende Europese data-economie. Innovatieve bedrijven krijgen betere toegang tot data en gebruikers krijgen beter inzicht over welke gegevens er worden verzameld."
De Data Act creëert nieuwe mogelijkheden voor consumenten en bedrijven, maar brengt voor bedrijven ook verplichtingen met zich mee. Fabrikanten en aanbieders van slimme apparaten, zoals in de automotive-industrie en landbouwsector, moeten vanaf nu data toegankelijk maken voor gebruikers. Die kunnen dan op hun beurt die data weer delen met bijvoorbeeld reparatiebedrijven of ontwikkelaars van slimme IT-oplossingen. Cloudbedrijven moeten het mogelijk maken om data over te zetten en om systemen te koppelen.
Daarnaast verplicht de verordening om eenvoudige data beschikbaar te maken voor derden, als de gebruiker dit wil. Een grote Duitse autofabrikant bijvoorbeeld moet informatie delen met een Nederlandse monteur zodat deze inzichten krijgt over waar hij extra op moet controleren.
Wat is er veranderd door de Data Act?
Met de invoering van de Data Act zijn er een aantal verplichtingen bij gekomen voor bedrijven, overheden en gebruikers. De belangrijkste veranderingen zijn:
Toegang tot de data: gebruikers hebben het recht gekregen om te zien welke gegevens verzameld worden.
Transparantie bij dataverzameling: bedrijven moeten vooraf aangeven welke data wordt verzameld, wie de data beheert en welke partijen toegang hebben tot de data.
Delen met derden: bedrijven moeten, onder bepaalde voorwaarden, data delen met derden.
Nieuwe regels voor contracten: bedrijven moeten in contracten duidelijk en transparant zijn over het gebruik van data en de overdracht ervan.
Overstappen van cloudopslagaanbieders: het overstapproces van cloud- of data-opslagaanbieders moet makkelijker worden gemaakt.
Publieke noodsituaties: in uitzonderlijke noodsituaties kunnen Europese overheden toegang eisen tot de data van bedrijven.
Bescherming tegen niet-Europese overheden: om te voorkomen dat niet-europese landen toegang krijgen tot data die is opgeslagen in Europa worden de regels aangescherpt die toegang beperken.
Luister ook: 'Tijd voor een Europese cloud. Minder risico dan bij aanbieder uit een land waarmee geopolitieke spanningen zijn'
Om toe te zien op de naleving van de nieuwe regels worden in Nederland vermoedelijk de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) en de Autoriteit Consument & Markt (ACM) aangesteld als toezichthouders. Hoewel de Data Act op 12 september 2025 al in werking is getreden is de ACM nog niet officieel benoemd tot toezichthouder. De uitvoeringswet is namelijk nog in consultatie en er moet nog over gestemd worden door de Tweede Kamer.
„De nationale uitvoeringswet is nog in behandeling van de Tweede Kamer. Waarna zowel de Tweede Kamer als de Eerste Kamer akkoord zijn treedt de uitvoeringswet in werking", vertelt de ACM-woordvoerder. „Zodra de ACM bevoegd is om te handhaven, kan het bij de ACM gemeld worden als vermoed wordt dat het ergens mis gaat."
Conceptleidraad 'Data Delen'
Ter voorbereiding op de nieuwe regels heeft de ACM een conceptleidraad opgesteld voor fabrikanten en aanbieders van slimme apparaten. Deze leidraad moet bedrijven helpen om te voldoen aan de regels die vallen onder de Data Act.
In deze leidraad staat uitgelegd hoe bedrijven de regels kunnen navolgen. De leidraad is geen aanvullende regelgeving op de Data Act, maar een uitleg voor hoe marktpartijen de nieuwe regels kunnen implementeren.
Volgens de woordvoerder van de ACM dient de Data Act als een aanvulling op de bestaande datawetten zoals de Algemene Verordening Gegevensbescherming, de AVG en de sectorale regelgeving NIS2-richtlijn. Wanneer de wetten conflicteren heeft de AVG voorrang. Daarnaast heeft de Data Act geen afbreuk aan intellectueel eigendomsrecht, consumentenrecht en contractrecht.
De Data Act breidt de mogelijkheden voor datadelen uit en bevordert de eerlijke verdeling van de waarde van data
Autoriteit Consument & Markt
„De Data Act breidt de mogelijkheden voor datadelen uit en bevordert eerlijke verdeling van de waarde van data door regels voor toegang en gebruik van data in de Europese data-economie. De AVG ziet op de bescherming van specifiek persoonsgegevens en blijft volledig van kracht voor alle verwerking van persoonlijke data onder de Data Act. De NIS2 richtlijn gaat over cybersecurity en regelt weer andere zaken."
Bedrijven informeren
Volgens de ACM hebben bedrijven al geïnformeerd naar de nieuwe dataverordening. De ACM ziet echter ook dat er bedrijven zijn die nog niet op de hoogte zijn van de nieuwe Europese wetgeving. „Het komende jaar zet de ACM in op voorlichting. We zijn aanwezig bij evenementen als Data Expo, maar ook op andere plekken geven we presentaties. Er is hierbij ook een rol weggelegd voor brancheverenigingen en wij zien dat zij hun rol pakken. Zij kennen de relevante bedrijven en kennen ook de vragen die leven. De ACM wil daarnaast in gesprek met de sector om de kansen en uitdagingen rondom data te delen."
Het komende jaar zet de ACM in op voorlichting door aanwezig te zijn bij evenementen
Autoriteit Consument & Markt
Bedrijven moeten zich nu al aan de regels uit de nieuwe verordening houden: „Verkopers moeten bijvoorbeeld informatie geven aan gebruikers over welke gegevens worden verzameld en fabrikanten moeten toegang geven tot de verzamelde data. De leidraad van de ACM helpt bij het implementeren van de nieuwe regels. Maar: kijk ook naar de kansen. Gegevens uit slimme apparaten kunnen ondernemers helpen om hun bedrijfsprocessen efficiënter in te richten of om nieuwe innovaties te ontwikkelen."
Bredere Europese data-strategie
De verordening maakt onderdeel uit van de bredere Europese datastrategie die gericht is op het creëren van een interne datamarkt waarbij gegevens makkelijker kunnen worden uitgewisseld en waar gebruikers meer inzichten krijgen in wie toegang heeft tot de data.
De nieuwe dataregels geven de Europese data-economie een nieuwe impuls: betere toegang tot data om innovatie te bevorderen en meer controle voor gebruikers over hun eigen data. Op 12 september 2026 volgt de tweede stap waarbij de data van verbonden producten makkelijker toegankelijk wordt gemaakt door een standaardsysteem. Begin 2027 volgt de derde fase waarin de kosten voor het switchen van cloudopslagaanbieders volledig worden afgeschaft, de zogenaamde contractuele switchingvergoeding.
Lees ook: Eye-opener rondom data in bedrijven: we doen veel verkeerd en dat kost ruim 20 miljard
Ontvang elke week het beste van BusinessWise, ook over data en AI, in je mailbox. Schrijf je hier nu gratis in:
