Advocatenkantoor Houthoff is voorloper in AI: 'We houden veel AI-ijzers in het vuur'

Houthoff loopt al lang voorop met Legal AI. Wanneer zijn jullie daarmee begonnen?

„Wij werkten in 2010 al met allerlei e-discovery software, wat in feite vroege AI was. Eind 2016 kwamen daar contractanalyse tools als Luminance bij. Dat was ook in staat om juridische taalconcepten te herkennen - bijvoorbeeld een 'change of control' clausule - zonder dat de exacte woorden in de tekst stonden. Dat was voor mij het eerste moment dat ik echte intelligentie in AI begon te zien.''

„Houthoff was de eerste commerciële klant van Luminance, en we hebben intensief samengewerkt om het systeem Nederlands te leren. We hebben de achterliggende modellen getraind op meer dan 100 contractclausules. Dat deden we door het systeem met heel veel juridische data te voeden - een handmatig proces van classificeren, corrigeren en itereren, dat behoorlijk tijdrovend was.''

„Ondanks de goede AI-performance hebben we Luminance helaas nauwelijks in de praktijk gebruikt. Het probleem zat in de workflow: documenten moesten handmatig uit datarooms gedownload en elders geüpload worden. Een belangrijke learning: los van de kernintelligentie moet een succesvolle oplossing ook naadloos in de dagelijkse werkprocessen passen.''

De komst van ChatGPT versnelde deze ontwikkeling sterk. Hoe pakten jullie dat op?

„We hebben het eerste deel van 2023 gebruikt om ons te oriënteren: wat speelt er in de markt, hoe werken die modellen, wat kunnen ze wel en niet? Tegelijk hebben we de business geïnformeerd met updates: hoe werkt die 'slimme tekstvoorspeller' precies, en wat kun je ermee? Aansluitend hebben we Copilot beschikbaar gemaakt zodat medewerkers hiermee zelf konden experimenteren.''

„Begin 2024 zijn we met een AI Task Force van dertig juristen uit verschillende praktijkgroepen een pilot gestart met Legal AI-tool Harvey. Die werd op dat moment wereldwijd zichtbaar als echte voorloper. We ondersteunen de deelnemers met een uitgebreid trainings- en adoptieprogramma, maar hanteren ook een strikt 'use it or lose it'-beleid.''

„Die aanpak zorgde voor een FOMO-gevoel binnen de organisatie. We breiden nu elke maand uit met kleine groepjes, zodat we mensen goed kunnen trainen en begeleiden. Vanuit onze partnership met Harvey hebben we tweewekelijks overleg waarbij we hun roadmap met nieuwe ontwikkelingen doornemen. We kunnen nieuwe functionaliteiten vervolgens al testen voordat het breed beschikbaar wordt gesteld.''

Hoe ziet die samenwerking met Harvey er in de praktijk uit?

„We bespreken de feedback vanuit onze gebruikersgroep, en sturen we aan op meer training op Nederlandse databronnen, zoals wetgeving, jurisprudentie en literatuur. Harvey is inmiddels aangesloten op publiek beschikbare data, maar beschikt nog niet over de data van de Nederlandse juridische uitgevers, die wij zelf via andere kanalen betrekken.''

„Sterk in Harvey is dat het sinds kort een multi-model aanpak gebruikt waardoor we zowel OpenAI, Gemini, Claude als O3 'reasoning' kunnen inzetten. Wat we in de praktijk zien is dat verschillende modellen echt excelleren in specifieke taken - het ene model blinkt uit in data-extractie, het andere in het maken van samenvattingen en weer een ander in creatieve toepassingen.''

„We hebben hiervoor twee implementaties. In de automatische variant kiest Harvey zelfstandig het beste model voor elke specifieke taak. Daarnaast is er een handmatige optie waarbij de gebruiker zelf een voorkeurmodel kan selecteren. Je ziet bijvoorbeeld ook dat gebruikers een voorkeur hebben voor een bepaald model omdat het 'lekkerder klinkt'.''

Lees ook: 'Ik besefte dat iets structureel ging veranderen toen ik voor het eerst GenAI cybersecuritysoftware zag'

Het aantal krachtige Legal AI-oplossingen groeit snel, hoe gaan jullie daar mee om?

„Wij proberen zoveel mogelijk ijzers in het vuur te houden en zo breed op de hoogte te blijven van de laatste ontwikkelingen. Zo werken we bijvoorbeeld ook nauw samen met de Nederlandse startup Legisys. Waar de grote internationale spelers zoals Harvey pas in tweede instantie naar de Nederlandse jurisdictie kijken, richten deze lokale partijen zich specifiek op onze rechtspraktijk.''

„Dat maakt het mogelijk om te werken met de drie cruciale informatiedomeinen: de foundational AI-modellen met hun taalbegrip, de publieke juridische informatie zoals rechtspraak.nl, en de afgeschermde content van juridische uitgevers. Ideaal is een oplossing die al deze lagen integreert, plus natuurlijk onze eigen kantoorinformatie.''

„Met Legisys delen we de visie dat AI-tools de gehele juridische informatiestroom moeten verbinden. We stellen onze expertise beschikbaar om hun ontwikkeling te sturen, in ruil voor een oplossing die perfect aansluit bij de Nederlandse rechtspraktijk. Zo krijgen we vroege toegang tot innovatieve technologie, terwijl zij een product kunnen ontwikkelen dat vanaf het begin is afgestemd op de werkelijke behoeften van advocaten.''

Veel grote kantoren ontwikkelen ook hun eigen AI-oplossingen. Hoe denk jij daarover?

„Je ziet inderdaad dat een aantal grote law firms investeren in zelf ontwikkelde modellen die hun eigen expertise en best practices modelleren. Dat maakt het automatiseren en schalen van bijvoorbeeld 'due diligence' of 'compliance checks' mogelijk, en kan zo voor meer onderscheidende waarde en winst van het kantoor zorgen.''

„Wij hebben op het Azure OpenAI-platform ook onze eigen AI-oplossing ontwikkeld. Direct bij afronding van de eerste versie heb ik 'Opus' echter op de plank gelegd. Alle functionaliteit die wij nog op onze wenslijst hadden, waren op dat moment al beschikbaar geworden in Copilot. Het bleeding edge-risico in het razendsnel ontwikkelende AI-speelveld is echt zeer fors.''

„In algemene zin zie je marktbreed dat kleinere partijen nu al grote moeite hebben om de snelheid van echt grote spelers als Harvey bij te benen. Door de kapitaalkracht en ontwikkelingssnelheid van deze voorlopers wordt dat alleen maar lastiger. Wij hebben er daarom vooralsnog voor gekozen om actief mee te werken aan de innovatieve ontwikkelingen van andere partijen.''

Lees ook: Simon Koolstra (Rewire): 'Begin zo snel mogelijk aan experimenteren met AI'

AI neemt nu al veel 'eenvoudiger' juridisch werk over. Wat betekent dat voor jullie organisatie?

„Het is reëel te verwachten dat een fors deel van het minder complexe werk geautomatiseerd zal worden. Denk aan voorheen tijdrovende taken zoals jurisprudentieonderzoek, het analyseren van contracten op specifieke clausules, of het opstellen van eerste concepten van processtukken. Deze werkzaamheden vormen traditioneel de leerschool voor beginnende advocaten. Dit heeft impact op hoe wij advocaten opleiden. Typische 'human skills' komen nog meer voorop te staan.''

„AI kan nu in seconden honderden uitspraken doorzoeken of tientallen contracten analyseren. De grote M&A-zaken en mededingingsonderzoeken, waar voorheen grote teams met juristen voor nodig waren, kunnen straks met krachtige systemen en een kleiner team worden gedaan. Daarnaast zullen advocatenkantoren meer concurrentie krijgen van in-house teams die dankzij AI-tools meer zelf kunnen doen.''

„Dit verandert fundamenteel hoe kennis en werk door de organisatie stromen. Gelukkig zijn er ook compenserende factoren. Zo neemt de complexiteit van juridische vraagstukken toe, en zorgen nieuwe technologieën en thema's als ESG voor een continue instroom van nieuwe vraagstukken. Tegelijk schuiven juniors mogelijk op in de waardeketen omdat ze met AI sneller geëquipeerd worden om meer waarde toe te voegen.''

„Onder de streep verwacht ik echter wel dat dit waarschijnlijk leidt tot een versmalling van de typische piramidestructuur van kantoren. Dit is een van de belangrijke thema's in ons strategische programma 'Houthoff 2030', waarin we verschillende scenario's verkennen voor de ontwikkeling van technologie, talent management, governance en uiteraard ook nieuwe business models.''

Komt het al vaker aangekondigde einde van het 'uurtje factuurtje' nu echt in zicht?

„De 'death of the billable hour' wordt inderdaad al decennialang voorspeld, maar blijkt in de praktijk een zeer weerbarstig fenomeen. Dat ligt zeker niet alleen aan de kantoren. Wij bieden als kantoor regelmatig alternatieve prijsmodellen aan, maar stuiten vaak nog op terughoudendheid bij de cliënten zelf.''

„De dynamiek van juridisch werk is inherent variabel. We worden ingeschakeld om problemen op te lossen, maar weten vooraf niet hoeveel problemen we zullen aantreffen, wat de impact ervan is en welke complexiteit dit met zich meebrengt. In zo'n context blijft een uurtarief een prettig meetbaar, transparant instrument om de dienstverlening te prijzen en het gesprek met elkaar aan te gaan.''

„Ik verwacht daarom niet dat dit model volledig verdwijnt. Wel zullen er ongetwijfeld steeds meer componenten van ons werk tegen vaste bedragen worden aangeboden, of afgerekend worden via licenties op digitale oplossingen. Voor gestandaardiseerde werkzaamheden zoals het opstellen en analyseren van bepaalde contracten, kunnen we nu mede dankzij AI-ondersteuning ook veel beter inschatten hoeveel tijd dit kost.''

„Als AI bij dit soort activiteiten tot een efficiëntiewinst van 20-30% leidt, zal de markt natuurlijk niet accepteren dat wij onze tarieven met eenzelfde percentage verhogen. Dan moeten we met cliënten kijken naar andere afrekenmodellen, zoals bijvoorbeeld abonnementsmodellen, waarbij beide partijen profiteren van de technologische vooruitgang.''

Lees ook: 'Benoem een Chief AI Officer' en andere tips om AI te verankeren in je bedrijfsstrategie

Hoe zie je de toekomst van de advocatuur met AI?

„Ik ben positief gestemd over wat AI voor onze sector kan betekenen. Kantoren zullen zich echter wel moeten voorbereiden op een mate van transitie die we in onze sector nog niet hebben gekend. Waar komt het werk in de toekomst vandaan? Wie voert het uit? Hoe verschuift de dynamiek tussen traditionele advocatenkantoren, in-house legal teams en alternative service providers?''

„Dit zijn allemaal vragen die we nu al op tafel moeten leggen. De snelheid waarmee het juridische landschap momenteel verandert maakt dat uiteraard uitdagend. In ons strategische programma 'Houthoff 2030' werken daarom niet naar een specifiek eindpunt, maar op basis van verschillende toekomstscenario's. We doen dat voor de komende vijf jaar, al is een horizon van vijf jaar met de huidige ontwikkelingssnelheid uiteraard wel een echte uitdaging.''

„We kijken hierbij ook nadrukkelijk naar de mogelijkheid van radicale verandering. Ik neem voorspellingen over artificial general intelligence inmiddels behoorlijk serieus. Niet als gedachte-experiment, maar als concrete voorbereiding op wat er komt. Organisaties die zich niet op deze disruptieve scenario's voorbereiden, lopen een reëel risico om straks hun relevantie te verliezen.''

„Waar ik desondanks wel van uitga, is dat mensen op bepaalde onderdelen zullen blijven excelleren. Adviesvaardigheden, onderhandelingstactieken, het goede gesprek met een cliënt waarbij je dingen oppikt die niet expliciet worden gezegd - dat blijft het domein van mensen. Misschien komt daar komende jaren juist de nadruk op, en moeten we die vaardigheden eerder in onze carrièrepaden gaan ontwikkelen.''

Lees ook: Okke Suurenbroek van AkzoNobel: 'Onze zakelijke benadering van Legal AI heeft een relatief hoge risk appetite'

Ontvang elke week het beste van BusinessWise in je mailbox. Schrijf je hier nu gratis in: