Extra geld voor wie zich nooit ziek meldt: goed idee of niet?

Direct een vast contract én elk kwartaal een bonus als je je niet ziek meldt? Word monteur bij Staka in Oosterhout! Het bedrijf, dat stalen schakelkasten en dakluiken produceert, biedt op zijn website meerdere vacatures aan met een 'anti-verzuimbonus'. 'Jouw aanwezigheid levert jou een extra zakcentje op', luidt de wervende tekst.

Supermarktketen Hoogvliet kwam jaren geleden groot in het nieuws met de invoering van een niet-verzuimbonus, ook wel aanwezigheidspremie genoemd. Dit idee – waarbij 'gezonde' werknemers jaarlijks of per kwartaal een paar honderd euro bruto ontvangen – is inmiddels breed gekopieerd.

In West-Brabant bieden naast Staka ook auto-importeur Marlog Car Handling in Roosendaal en industrieel reinigingsbedrijf Group Peeters in Bergen op Zoom dergelijke bonussen aan. Geen van deze bedrijven – inclusief 'trendsetter' Hoogvliet – wil vragen beantwoorden over het effect ervan. „Ik heb geen interesse en geen tijd voor deze vragen", reageert bijvoorbeeld een woordvoerster van Staka.

Lees ook: Verlofregelingen voor rouw, menstruatie, zwangerschap én geboorte: we vinden het maar ingewikkeld

Verzuimexpert Patrick de Goede begrijpt die terughoudendheid. De anti-verzuimbonus, ooit bedoeld om 'maandagochtendverzuim' tegen te gaan, is omstreden vanwege de lichte dwang die ervan uitgaat. Immers: ziekmelden wordt ontmoedigd. Volgens hem kan zo'n regeling op korte termijn effect hebben, maar op de lange duur juist averechts werken.

"Als iemand met een virus toch komt werken, besmet hij de hele afdeling – en dat kan uiteindelijk tot grotere uitval leiden, zeker als mensen zich ondanks die bonus alsnog ziekmelden. Bovendien maskeert zo'n bonus soms dieperliggende problemen, zoals slecht management of een ongezond werkklimaat. Ziekteverzuim kan een signaal zijn dat er iets mis is in de organisatie. Zolang werknemers blijven doorwerken, merkt de directie die oorzaken niet op – en dat schaadt uiteindelijk het hele bedrijf."

Bonus zorgt voor méér verzuim

Onderzoek laat nog iets opvallends zien. Een grote studie uit 2023 onder Duitse supermarktmedewerkers, uitgevoerd door de Universiteit van Keulen en de Frankfurt School of Finance & Management, laat zien dat geldbonussen voor niet-ziekmelden het verzuim juist verhogen – gemiddeld met 5 extra ziektedagen per jaar. De financiële prikkel verzwakt namelijk het schuldgevoel bij werknemers, die het mislopen van de bonus als rechtvaardiging gebruiken om (langer) thuis te blijven.

Rez Gaff, jurist en docent arbeidsrecht aan onder meer Tilburg University en Avans Hogeschool, waarschuwt bovendien dat een premie voor niet-ziekmelden kan leiden tot discriminatie. „Het grootste gevaar is dat bepaalde groepen werknemers buiten de boot vallen, zoals mensen met een chronische ziekte, zwangerschap, bevalling of een langduriger, serieus ziektegeval."

Ze voegt daaraan toe: „Daarnaast wordt de HR-afdeling belast met het bijhouden wie wel en wie geen bonus krijgt. Dit kan leiden tot conflicten tussen werknemers."

Weekendje stappen

Maar wat doe je dan met medewerkers die structureel de kantjes eraf lopen? Gaff ziet meer in het gebruik van de – eveneens niet geheel onomstreden – wachtdagen. „Dit houdt in dat werknemers de eerste dag of de eerste twee dagen van ziekte niet uitbetaald krijgen. Dit wordt ingezet om 'maandag-vrijdag ziekmeldingen' te ondervangen."

Een nog betere oplossing ziet zij in beloningen in natura om uitval tegen te gaan, ook omdat de meeste werknemers volgens haar zelden 'schoolziek' zijn. „Denk aan het stimuleren van sport, gezond eten of fruit op het werk. Dit zijn geen directe geldbonussen, maar ze ondersteunen de werknemer in gezonder leven. Het zijn kleine dingen waarbij je als werknemer toch het gevoel hebt: 'Er wordt aan mij gedacht.'"

Wat mag wettelijk?

Anti-verzuimbonussen zijn wettelijk toegestaan en volgens arbeidsrechtadvocaat Patricia Neijtzell de Wilde moet dat zo blijven. Of werkgevers ze standaard in hun contracten moeten opnemen, is een andere kwestie. Neijtzell de Wilde pleit voor een 'anti-verzuimbonus light', met ruimte voor 'echt' ziekteverzuim en duidelijke uitzonderingen.

Zo blijft de prikkel om te komen werken bestaan, zonder dat kwetsbare werknemers de dupe worden of de bonus structureel mislopen door hun gezondheid. Voor zo'n extraatje, dat mensen bij twijfel nét over de streep trekt, heeft ze al een naam bedacht: de gezondheidsbonus.

Lees ook: 'Werkgeluk en productiviteit omhoog': wat zijn de voordelen en uitdagingen van onbeperkte vakantiedagen?

Bron: Dénis van Vliet/BN DeStem