'Werkgeluk en productiviteit omhoog': wat zijn de voordelen en uitdagingen van onbeperkte vakantiedagen?

Sinds dit jaar hanteert KPN een vakantiebeleid waarbij medewerkers zelf kunnen bepalen hoeveel dagen ze opnemen. Het maximum aantal vakantiedagen is voor de bijna tienduizend werknemers geschrapt. Softwarebedrijf Nerds & Company hanteert al sinds 2016 een vakantiebeleid zonder een maximum aantal dagen. Tim Klein Robbenhaar, mede-eigenaar van het bedrijf, zweert bij deze aanpak en wil niet meer terug naar een maximum aantal vakantiedagen.

Alexander Stolze, oprichter van FUTUREWORKS INSTITUTE en voormalig Head of Wellbeing bij ING, overwoog bij de bank een flexibel vakantiebeleid in te voeren en deed daarom onderzoek onder het personeel. Ondanks positieve resultaten, werd het beleid niet ingevoerd vanwege vakbonden en cao-onderhandelingen.

Luister ook: Picnic naar het buitenland? 'Nederland staat in de fik'

Beide experts geven tips in BusinessWise Weekly om onbeperkte vakantiedagen goed te implenteren.

De voordelen van onbeperkt vrije dagen

Productiviteit en werkgeluk omhoog

Sinds het overstappen op onbeperkte vakantiedagen ziet Klein Robbenhaar bij Nerds & Company grote verschillen „Het verzuim is omlaag gegaan. Het werkgeluk en de productiviteit omhoog. Dus in een korter tijdsbestek produceren wij meer en halen wij beter onze deadlines. Onze klanttevredenheid is ook omhoog."

Werknemers ervaren meer autonomie

Uit onderzoek van de Amerikaanse onderzoeker Ryan Grant aan de universiteit van Georgia blijkt dat werknemers die meer vakantiedagen opnemen meer autonomie ervaren. Stolze: „Dat vinden mensen altijd fijn, het gevoel dat ze vrij zijn. Als je het aan mensen zelf vraagt, zeggen ze: 'Ik presteer ook beter'."

Minder hamsteren

Alle vakantiedagen opmaken aan een lange trip naar een ver Caribisch oord of een rondreis door Amerika. Het klinkt als een ideale methode om daarna weer aan het werk te gaan, maar Stolze adviseert om vakanties te spreiden. „Drie weken in een jaar, dat is heel fijn. Maar je kunt veel vaker een korte vakantie nemen dan één keer een lange als je je eigen well-being fysiek en mentaal op niveau wil houden." Door onbeperkt vrije dagen aan te bieden, gaan mensen minder hamsteren en nemen ze vaker korte breaks.

Luister Business Weekly voor het hele gesprek met Tim Klein Robbenhaar en Alexander Stolze.

De uitdagingen van een onbeperkt aantal vakantiedagen

Sommige mensen nemen te weinig vakantie op

Stolze liet in 2022 als Head of Wellbeing bij ING onderzoek doen naar de impact van een onbeperkt vakantiebeleid. Hierbij focuste hij op fysieke en emotionele voordelen voor werknemers. Als mensen zich goed voelen, bijvoorbeeld door een positief beoordelingsgesprek of een afgewerkte to do-lijst, zijn ze eerder geneigd om meer vakantie op te nemen. Als mensen een slechtere beoordeling kregen en zich minder lekker in hun vel voelden, namen ze ook minder vakantie op.

Wat Stolze bij ING ook zag: 17 procent van de mensen nam helemaal geen vakantiedagen op. „Dat leidde soms ook wel tot een soort gevoel van ongelijkheid. Het hangt dan heel erg van de teamcultuur af en ook de manager." Volgens hem moet de leidinggevende niet kijken naar prestaties, maar naar wat de werknemer nodig heeft.

Lees ook: Van internationale lunch tot 'vakantiecheck': hoe je als team weer in het werkritme komt na de vakantie

Energiemanagement

Een vakantie is volgens Stolze geen oplossing voor hoge werkdruk. Volgens hem is het belangrijk om aan energiemanagement te doen. „Zorg dat je iedere dag, week, maand, voldoende oplaadmomenten hebt ingepland."

Administratie blijft belangrijk

Onbeperkte vakantiedagen klinkt als een manier om de urenadministratie uit het raam te gooien, maar Klein Robbenhaar adviseert om de administratie goed op orde te houden en flink te monitoren. „Bij ons moet je minimaal twintig dagen opnemen. Als je dat niet doet, dan moet je het alsnog gedwongen doen."

Lees ook: Ziekmelding tijdens vakantie: zo voorkom je misbruik en blijft het verlofbeleid waterdicht

Vakantie of verlof?

Volgens beide expert is het belangrijk om een onderscheid te maken tussen een échte vrije dag of bijzonder verlof voor bijvoorbeeld mantelzorg. Stolze: „Als ik kijk naar mantelzorgverlof dan zie ik toch dat werkgevers het gevoel hebben dat ze geen sociale instelling zijn. Op het moment dat je structureel voor je zieke buurvrouw moet zorgen en je gaat gewoon een dag minder in de week werken, denk ik niet dat dat voor een werkgever op die manier uitkomt."

Klein Robbenhaar zegt dat het belangrijk is om je beleid daarop goed in te richten. „Ons vakantiebeleid bestaat uit een paar bullets. Een van die bullets houdt in dat de dagen die je opneemt voor vakantie bedoeld zijn. Dus als jij het nodig hebt voor iets anders, bijvoorbeeld voor mantelzorg, dan zijn er andere regelingen en maken we er ook andere afspraken over. Het is belangrijk om daarover te praten met je mensen."

Managers moeten het goede voorbeeld geven

Volgens Stolze is het belangrijk dat leidinggevenden het goede voorbeeld geven. Hij geeft als voorbeeld een Raad van Bestuur of directie die de eerste zes maanden na introductie van de onbeperkte vakantiedagen zelf niet op vakantie gaan. „Dat is niet zo mooi, zo'n voorbeeld."

Lees ook: Louis Goulmy over onbeperkt verlof: 'Een goed idee, maar het maakt van je barrel nog geen Ferrari'

Sociale controle binnen een team

Ook sociale controle is een belangrijk aspect. Niet alleen op een afkeurende manier, maar ook op een positieve manier. Klein Robbenhaar: „Als binnen het team opvalt dat Pietje met hele bleke wangetjes achter zijn bureau zit, dan spreekt het team hem erop aan: 'Goh Pietje, is het niet eens tijd dat jij vakantie opneemt?' Dat hoeft niet eens een leidinggevende te zijn."

Win juridisch advies in bij de bedrijfsjurist

Om een goed onbeperkt vakantiebeleid te hanteren adviseert Klein Robbenhaar een bedrijfsjurist te consulteren. Zijn advies: zorg voor een goede overgangsregeling en hou rekening met wettelijke en bovenwettelijke vakantiedagen die al zijn opgebouwd. „Je kan niet zomaar zeggen: 'Hier is een onbeperkte vakantiedagenregeling en de rest wat je hebt opgebouwd in het
verleden, dat strepen we hierbij weg'. Dat gaat niet."

Ook moet je rekening houden met een exit van werknemers. „Wat doe je in het geval van dat iemand uit dienst gaat, maar daarvoor nog twee maanden met vakantie is geweest? Dus dat dat voelt misschien een beetje als misbruik. Bedoeld of onbedoeld, dat maakt niet uit. Ook daar hebben we een regel over opgenomen dat je wel tegen een vast aantal dagen wordt afgerekend over de twaalf maanden voorafgaand aan je exitdatum."