De aanpak is overgewaaid uit Amerika, als tegenbeweging tegen de traditionele, dichtgetimmerde contracten die vooral geschreven zijn vanuit het perspectief van de bovenliggende partij. „Bij conscious contracting draait het om bewust contracteren", legt Maats uit. „Met aandacht voor de belangen van beide partijen én het vertrouwen dat je samen tot een oplossing komt als er in de toekomst een conflict ontstaat. Dat betekent niet dat risico's worden genegeerd, maar we proberen bepalingen waarin vooral staat wat iemand niet mag, te vermijden. Je start je relatie immers vanuit vertrouwen."
Lees ook: Saskia Schepers: 'Leidinggeven is durven loslaten'
Door juristen voor juristen
Een 'conscious' arbeidsovereenkomst is niet alleen juridisch correct, maar vooral begrijpelijk, gelijkwaardig en menselijk, zegt Maats. Veel werkgevers weten volgens Maats niet wat er precies in hun standaardcontracten staat. „Contracten worden vaak geschreven door juristen voor juristen, met in het achterhoofd wat een rechter ervan zal vinden. Maar daar zijn ze helemaal niet voor bedoeld. Een arbeidscontract is er voor de werkgever en werknemer die samen een relatie aangaan. Dat moment zou je eigenlijk moeten vieren. Dan hoort daar een contract bij dat duidelijk is, vertrouwen uitstraalt en past bij de samenwerking die je wilt opbouwen."
Lees ook: Fenna de Man: 'Zonder intern communicatiebudget is groei onmogelijk'
Basisafspraken
De basisafspraken die wel in een arbeidsovereenkomst moeten staan, zijn volgens Maats vrij simpel. Zoals: wie zijn de partijen, wanneer begint het contract, wat is het salaris, hoeveel uur gaat iemand werken en wat is de functie? Daarnaast zijn er bepalingen die alleen geldig zijn als ze schriftelijk zijn vastgelegd, zoals een proeftijd of een concurrentie- of relatiebeding. „Zulke afspraken kunnen grote gevolgen hebben. Daarom is het belangrijk dat ze helder en zorgvuldig in het contract staan."
Maar overbodige of betuttelende clausules kunnen eruit. Maats noemt een voorbeeld: ,,Zo'n standaardbepaling waarin staat dat de werknemer zijn uiterste best zal doen en zich als een goede werknemer zal gedragen, is echt overbodig. Daar mag je namelijk gewoon van uitgaan en dat staat ook in de wet. Datzelfde geldt voor de werkgever."
Advocaten zijn van nature risicomijdend, maar de beweging groeit gestaag
Daniël Maats Arbeidsrechtadvocaat
Maats werkte vijf jaar geleden mee aan de onepager van Tony's Chocolonely, die toen veel aandacht kreeg. Inmiddels heeft hij tientallen organisaties geholpen bij het maken van zo'n 'medemenselijk' contract, onder meer binnen het project 'Conscious Contracting' van de Goldschmeding Foundation.
Tekst gaat verder onder de foto
„Steeds meer werkgevers omarmen deze manier van werken", merkt hij. „Het besef groeit dat een arbeidscontract niet alleen juridisch sluitend moet zijn, maar vooral ook de relatie moet representeren die je met je medewerkers aangaat." Een revolutie verwacht hij nog niet van vandaag op morgen. „Advocaten zijn van nature nu eenmaal risicomijdend, maar de beweging groeit gestaag."
Die groeiende beweging krijgt inmiddels vorm in uiteenlopende organisaties: van familiebedrijven tot jonge scale-ups en maatschappelijke instanties. Wat ze gemeen hebben, is de overtuiging dat een arbeidscontract geen juridisch schild moet zijn, maar een weerspiegeling van vertrouwen en cultuur.
Lees ook: Duizenden banen op de tocht, aantal sectoren extra zwaar getroffen
Begint bij indiensttreding
Bij Breman Installatiegroep werd die omslag zichtbaar toen HR-directeur Bas Niezing besloot het klassieke arbeidscontract te vervangen door een toegankelijkere variant. „Met conscious contracting laat je al aan de poort zien waar je voor staat", zegt Niezing. „Ons gewaagde doel is: iedereen energiepositief in 2025. Dat betekent dat wij mens, klant en aarde meer energie willen geven dan dat het kost. Voor medewerkers begint dit al bij de indiensttreding. En een juridisch document vol met bedingen is niet energiepositief."
Geen acht pagina's juridische tekst meer, maar één overzichtelijke onepager in Bremans huisstijl, met foto's van eigen medewerkers. Strenge clausules zoals het concurrentie- en relatiebeding zijn verdwenen; missie, kernwaarden en extra's die medewerkers geboden worden, zijn juist toegevoegd. HR-businesspartner Jan Gort vult aan: „We hebben nu iets liggen dat echt bij ons past en dat laat zien wie wij zijn vanuit menselijk perspectief. Het is tastbaar en meteen duidelijk voor iedereen."
Tekst gaat verder onder de foto
Zowel Niezing als Gort zijn trots op hun eerste 'conscious' overeenkomst. „Megatrots zelfs", zegt Gort. „We zijn afgestapt van het traditionele en durfden los te laten hoe we het altijd deden. We hebben puur gekeken naar wat we willen uitstralen en niet naar hoe we iets juridisch kunnen tackelen."
Als je als organisatie niet uitstraalt wie je zegt dat je bent, wie ben je dan?
Bas Niezing HR-directeur Breman Installatiegroep
Dat is meteen ook Gorts advies aan andere organisaties die met conscious contracting aan de slag willen. ,,Kijk goed naar wie je wilt zijn en neem dat mee in je ontwerp." Niezing besluit: ,,Dat is denk ik het allerbelangrijkste. Als je als organisatie niet uitstraalt wie je zegt dat je bent, wie ben je dan?"
Lees ook: De eerste 100 dagen zijn het belangrijkst: hoe maak je een goede start bij je nieuwe baan?
Ontvang elke week het beste van BusinessWise in je mailbox. Schrijf je hier nu gratis in:
