De paradox van moderne leiders
'Ik weet het niet'. Dit zijn drie woorden die elke manager liever vermijdt. In leiderschapssituaties voelt onzekerheid als zwakte. We verwachten van onze leiders dat ze antwoorden hebben, dat ze koers houden wanneer de storm opsteekt. Deze verwachting creëert echter een gevaarlijke illusie. Mark Rutte erkende tijdens de coronapandemie openlijk dat het kabinet beslissingen moest nemen met slechts een fractie van de benodigde informatie. Twijfel werd realiteit, rijden in dichte mist waarbij stilstaan geen optie is.
Toch blijven we vasthouden aan het beeld van de onwrikbare leider. Daadkracht, een klap op tafel, snelle beslissingen, dat associëren we met sterk leiderschap. Zelfs wanneer die zekerheid niet meer dan schijn is.
De verborgen gevaren van schijnzekerheid
Deze obsessie met besluitvaardigheid heeft een donkere kant. Leiders onderschatten systematisch risico's en overschatten resultaten, een fenomeen dat psychologen 'confirmation bias' noemen. We zoeken informatie die onze bestaande overtuigingen bevestigt en negeren signalen die onze koers in twijfel trekken. Het gevolg? Beslissingen die weliswaar daadkrachtig lijken, maar gebaseerd zijn op selectieve waarneming en wishful thinking.
In een wereld waar complexiteit en onvoorspelbaarheid exponentieel toenemen, wordt deze vorm van pseudo-zekerheid steeds riskanter. De snelheid waarmee markten, technologieën en maatschappelijke verwachtingen veranderen, maakt het onmogelijk om met volledige zekerheid te opereren. Toch blijven we doen alsof het kan.
Lees ook: Wat is het verschil tussen vertrouwen en loyaliteit in leiderschap? Jan van der Spoel legt het uit
Twijfel als strategisch voordeel
Wat als we twijfel niet zouden beschouwen als een tekortkoming, maar als een strategisch voordeel? Twijfel dwingt tot vragen stellen. Het opent ruimte voor nieuwe perspectieven en voorkomt dat we blind doorrennen in een richting die achteraf verkeerd blijkt te zijn.
Organisaties die ruimte maken voor twijfel, presteren beter in onzekere tijden
Jan van der Spoel
Twijfel is het gebied tussen zekerheid en onzekerheid, tussen vertrouwen en wantrouwen in jezelf. Het is oncomfortabel terrein, maar juist daarom zo waardevol. In die oncomfortabele ruimte ontstaan de beste vragen, de meest creatieve oplossingen en de meest realistische risicoanalyses.
Organisaties die ruimte maken voor twijfel, presteren beter in onzekere tijden. Ze zijn wendbaarder, leren sneller van fouten en nemen betere beslissingen omdat ze meerdere scenario's overwegen in plaats van blind te vertrouwen op één koers.
Twijfel organiseren en koesteren
Hoe geef je twijfel een structurele plek in je organisatie? Begin bij jezelf. Stel jezelf open om twijfel te erkennen en te omarmen. Wanneer je merkt dat je twijfelt, personaliseer het door er bewust tijd en aandacht aan te besteden.
In je leiderschapsteam kun je dit uitbreiden. Organiseer bijvoorbeeld een periode van reflectie waarin bestaande onzekerheden expliciet worden besproken. Creëer een cultuur waarin het uitspreken van „ik weet het niet" wordt gezien als een kracht en een vorm van realisme.
Dit betekent niet dat je moet blijven stilstaan in besluiteloosheid. Twijfel is een werktuig, geen eindbestemming. Het gaat erom bewust de spanning te houden tussen handelen en twijfelen, tussen voortgang boeken en vragen blijven stellen.
Lees ook: AI en overheid: dit zijn vijf actiepunten van Geert-Jan van der Snoek
Een ander leiderschapsparadigma
In tijden van onzekerheid is ferme daadkracht niet wat een CEO nodig heeft. We hebben leiders nodig die complexiteit kunnen vasthouden, onzekerheid kunnen omarmen en beslissingen kunnen nemen, terwijl ze erkennen wat ze niet weten. Leiders die „ik weet het niet" kunnen zeggen en daar dan aan toevoegen: „maar zo gaan we het uitzoeken."
Deze vorm van leiderschap vereist moed, niet de moed van blinde daadkracht, maar de moed van kwetsbaarheid en nieuwsgierigheid. Het vereist leiders die sterk genoeg zijn om onzeker te zijn, zelfverzekerd genoeg om twijfel toe te laten.
De wereld heeft geen behoefte aan meer pseudo-zekere leiders die doen alsof ze alle antwoorden hebben. We hebben behoefte aan leiders die de juiste vragen durven stellen, ook wanneer – nee, vooral wanneer – de antwoorden oncomfortabel zijn.
Omarm twijfel. Het zou wel eens je grootste leiderschapskwaliteit kunnen zijn.
Lees ook: Beste CEO, aan wie geef je nu eigenlijk leiding?
Ontvang elke week het beste van BusinessWise in je mailbox. Schrijf je hier nu gratis in:
